Γερ. Φωκάς: Ο Τουρισμός έχει σημαντικές ελλείψεις σε έργα υποδομής

Συνέντευξη του Γεράσιμου Φωκά, προέδρου Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος στο Greek American News Agency και την Αντωνία Πατσίδου.

ΠΑΡΟΛΟ ΠΟΥ ΤΑ ΔΕΚΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΕΧΕΙ ΑΛΛΑΞΕΙ ΡΙΖΙΚΑ Η ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΩΝ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΚΑΛΥΜΜΑΤΩΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΕΛΛΕΙΨΕΙΣ ΣΕ ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ.

Σοβαρή μείωση στις αεροπορικές αφίξεις στα διεθνή αεροδρόμια της χώρας (με εξαίρεση την Αθήνα, για την οποία, τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, δεν έχουν δημοσιευτεί στοιχεία) παρουσιάζεται στη χώρα μας. Από την αρχή του έτους μέχρι και τον Μάϊο 2009 η μείωση των αφίξεων είναι -7,6 % ενώ μόνο για τον Μάϊο είναι -9,7%.

Οι σημαντικές ελλείψεις σε έργα υποδομής, η γραφειοκρατία, η προσφορά προβληματικών υπηρεσιών από το Δημόσιο Τομέα καθώς και η αδράνεια των μηχανισμών ελέγχου εμποδίζουν την ανάπτυξη του ποιοτικού τουρισμού. Οι ταξιδιωτικές αποδράσεις του Σαββατοκύριακου τα λεγόμενα "city breaks δεν έχουν προωθηθεί,  ώστε να αποτελέσουν μια εναλλακτική λύση στην γενική κρίση που επηρεάζει τη χώρα μας. Για την αντιμετώπιση της κρίσης στις 2 Δεκεμβρίου 2009, οργανώθηκε από'το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος ανοικτή συζήτηση πολιτικών και εμπειρογνωμόνων για τη λήψη μέτρων. 

Ακολουθεί το κείμενο τη συνέντευξης:

Σύμφωνα με τα στοιχεία για τη φετινή σαιζόν στην Ελλάδα είχαμε μείωση αφίξεων κατά 4,5%, πολύ λιγότερο απ' ό,τι αρχικά αναμενόταν. Δώστε μας γενικά μια πλήρη εικόνα σε ό,τι αφορά την πληρότητα των ξενοδοχείων στην Ελλάδα και ειδικά στη Θεσσαλονίκη.

Δυστυχώς, τα στατιστικά στοιχεία δημοσιεύονται από την ΕΣΥΕ με πολύ μεγάλη καθυστέρηση, πολύ μεγαλύτερη από άλλες ανταγωνίστριες χώρες. Αυτό βέβαια είναι ιδιαίτερα αρνητικό όσον αφορά στη διαμόρφωση ακριβούς εικόνας και στη λήψη των αναγκαίων αποφάσεων. Κατά συνέπεια, μόνο στη βάση ενδεικτικών στοιχείων και εκτιμήσεων, μπορεί κανείς να απαντήσει στην ερώτησή σας. Μέχρι στιγμής, δηλ. από την αρχή του έτους μέχρι και τον Μάϊο 2009, με βάση τα στοιχεία της ΥΠΑ για τις αεροπορικές αφίξεις στα διεθνή αεροδρόμια της χώρας (με εξαίρεση την Αθήνα, για την οποία, τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, δεν έχουν δημοσιευτεί στοιχεία) η μείωση των αφίξεων είναι -7,6 % ενώ μόνο για τον Μάϊο είναι -9,7%. Στη Θεσσαλονίκη οι συνολικές αφίξεις εξωτερικού έχουν μείωση -9,6% το 5μηνο Ιανουάριος-Μάϊος 2009 και  -14,6% μόνο το Μάϊο έναντι φυσικά των ιδίων περιόδων του 2008. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι η μείωση είναι πολύ σοβαρή. Εμείς εξ αρχής την υπολογίζαμε για το σύνολο του έτους σε περίπου 10%, χωρίς να προσχωρήσουμε  σε προφητείες για ολική καταστροφή, όπως άλλοι φορείς. Βέβαια, το ποιο ποσοστό είναι τελικά «καταστροφή» είναι σχετικό, όπως σχετικό είναι και το μέγεθος με το οποίο μετράει κανείς την κρίση. Για παράδειγμα, αν μιλήσουμε για διανυκτερεύσεις στα συλλογικά καταλύματα  ή για τουριστικές εισπράξεις, τότε θα πρέπει στη μείωση των αφίξεων να προσθέσουμε, κατά τις δικές μας εκτιμήσεις, περίπου 8 ποσοστιαίες μονάδες (δηλ.  αν έχουμε μείωση αφίξεων 10%, τα μεγέθη αυτά θα μειωθούν περίπου κατά -18%-20%). Πράγματι το πρώτο τρίμηνο του 2009 είχαμε μείωση τουριστικών εισπράξεων κατά 18,2% (στοιχεία προσωρινού ισοζυγίου πληρωμών Τράπεζας της Ελλάδος). Μην ξεχνάμε, όμως, ότι η Χώρα μας είχε μείωση διανυκτερεύσεων (στοιχεία ΕΣΥΕ) και κατά το πρώτο 9μηνο του 2008  -3,5 % έναντι του ίδιου διαστήματος του 2007. Το ίδιο διάστημα οι αφίξεις στα συλλογικά καταλύματα σημείωσαν μείωση -3,2%, ενώ η μέση πληρότητα εμφάνισε μεν αύξηση (62,6% έναντι 60,2% του 2007) πλην όμως κατά την ερμηνεία της ίδιας της ΕΣΥΕ αυτό οφείλεται στην …..μείωση των κλινών, που λειτούργησαν το 2008. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν επιχειρώ να δώσω εκτιμήσεις για τις πληρότητες του 2009: στο βαθμό, που οι συνάδελφοι δεν έχουν εξασφαλισμένη ζήτηση, αργούν να ανοίξουν τα καταλύματά τους ή τα κλείνουν για το χειμώνα πιο γρήγορα και έτσι έχουμε μια μείωση των «κλινών που λειτούργησαν», δηλ. του ενδιάμεσου μεγέθους της ΕΣΥΕ, για την εξαγωγή των πληροτήτων, που δίνει μια διαστρεβλωμένη εικόνα του τελικού αποτελέσματος.

Ποιοτικός τουρισμός. Πώς μπορεί να επιτευχθεί, όταν υφίστανται χρόνιες παθογένειες, όπως έντονη εποχικότητα, προβληματικές μεταφορές, έλλειψη τουριστικής οργάνωσης σε επίπεδο Περιφερειών/ΟΤΑ και αισχροκέρδεια κάποιων;

Έχουν αυξηθεί τα ξενοδοχεία  4* και 5*, ενώ αρκετές χιλιάδες ξενοδοχεία και άλλα καταλύματα, και μάλιστα μικρομεσαία, έχουν προβεί σε εκτεταμένο εκσυγχρονισμό με ενίσχυση του Γ ΚΠΣ, αφού βέβαια ποιότητα απαιτείται σε όλη τη γκάμα των υπηρεσιών. Ποιότητα δεν είναι κατ' ανάγκην η πολυτέλεια. Επίσης, ενόψει κυρίως των ΟΑ 2004, έχουν κατασκευαστεί σημαντικά έργα γενικής υποδομής και άλλα αυτή τη στιγμή  κατασκευάζονται. Υπάρχουν, εντούτοις, σημαντικές ελλείψεις σε έργα υποδομής και η καθυστέρηση της ενεργοποίησης του ΕΣΠΑ δεν βοηθάει στην επίσπευσή τους. Υπάρχει επίσης γραφειοκρατία, προσφορά προβληματικών υπηρεσιών από το Δημόσιο Τομέα (πχ ωράρια αρχαιολογικών χώρων και μουσείων, χορήγηση βίζα κλπ), αδράνεια των μηχανισμών ελέγχου. Στο επίπεδο των Περιφερειών/ΟΤΑ απαιτείται πράγματι σημαντική οργανωτική προσπάθεια, όπως πχ καταγραφή και καθορισμός προτεραιοτήτων, όσον αφορά στις αναγκαίες υποδομές, χωρίς μαξιμαλισμούς, και διοχέτευση των πόρων μόνο στις επενδύσεις που πράγματι περιορίζουν τις ελλείψεις και υστερήσεις, περιορισμός των κονδυλίων διαφήμισης ανά Περιφέρεια και ΟΤΑ, εφόσον καλύπτουν διοικητικές ενότητες και όχι  «προορισμούς», οργάνωση της χειμερινής λειτουργίας των προορισμών, σε συνεργασία με τους επιχειρηματίες των περιοχών κλπ. Ο ποιοτικός τουρισμός, με την έννοια στην οποία αναφέρθηκα, είναι μονόδρομος για τη Χώρα μας και αφορά όλη τη γκάμα των καταλυμάτων κλπ τουριστικών υπηρεσιών. Είναι ένας στόχος εφικτός, αλλά, φοβάμαι ότι, η  σταθερή επιδίωξή του θα ανασταλεί  με την τρέχουσα κρίση.

Περίπου το  40% του ευρωπαϊκού εξερχόμενου τουρισμού αντιστοιχεί πλέον στα λεγόμενα "city breaks" (ταξιδιωτικές αποδράσεις του Σαββατοκύριακου). Υπάρχουν παράπονα ότι δεν έχουν απλοποιηθεί οι διαδικασίες χορήγησης βίζας, ιδίως σε κατοίκους της πρώην Γιουγκοσλαβίας και της Ανατολικής Ευρώπης. Τι ενέργειες έχουν γίνει από τη δική σας πλευρά και τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει;

Το  πρόβλημα είναι πρόβλημα οργάνωσης και όχι μόνο πρόβλημα διαδικασιών για τη χορήγηση βίζα, αν και οι τελευταίες λογικό είναι να μας απασχολούν και να απασχολούν περισσότερο τη Βόρεια Ελλάδα. Ούτε η Θεσσαλονίκη αλλά ούτε και η Αθήνα, δεν έχουν καθιερωθεί ως προορισμοί "city breaks", διότι  δεν έχει καταστεί δυνατό να περιληφθούν σε ικανοποιητικό βαθμό σε αντίστοιχα πακέτα και μάλιστα από τις  χώρες της κεντρικής και δυτικής Ευρώπης. Επανειλημμένα έχουμε ασχοληθεί και έχουμε υποβάλει προτάσεις όχι μόνο για το πρόβλημα της βίζα, αλλά και για την ανάγκη προσέλκυσης τουριστικών προγραμμάτων  για "city breaks", που προϋποθέτουν διάλογο με τους ενδιαφερόμενους επιχειρηματίες, μέσω των φορέων τους, αλλά και με τους ειδικευόμενους σε τέτοια προγράμματα Τ.Ος. Γνωρίζουμε από τα μέσα, ότι αυτή τη στιγμή το ΥπΤΑΝ έχει δρομολογήσει μια συνεργασία με Τ.Ος, όμως, αν και το ζητήσαμε, δεν έχουμε πληροφόρηση για το περιεχόμενο, τα κριτήρια επιλογής και τις υποχρεώσεις που έχουν εκατέρωθεν αναληφθεί. Πάντως μια τέτοια συνεργασία μπορεί να δρομολογήσει προγράμματα "city breaks". Ασφαλώς απαιτείται περισσότερη οργάνωση από τη σκοπιά του προορισμού, όσον αφορά στην ποιοτική αναψυχή (μουσικές εκδηλώσεις, καλλιτεχνικές εκθέσεις, φεστιβάλ κλπ με προγράμματα που θα αναγγέλλονται διεθνώς τουλάχιστον  ένα χρόνο πριν) και φυσικά τα ψώνια. Τα τοπικά προϊόντα αλλά και τα επώνυμα προϊόντα ποιότητας και η δυνατότητα να  περιδιαβεί κανείς τα μαγαζιά και να τα προμηθευτεί  και το σαββατοκύριακο είναι προϋπόθεση για την ανάπτυξη αστικού τουρισμού γενικά.

Κτιριακά, την υποδομή των ξενοδοχείων στη Θεσσαλονίκη, τη θεωρείτε ικανοποιητική; Μπορεί να ανταγωνιστεί τα μεγάλα ξενοδοχειακά κτίρια της Ευρώπης;

Σήμερα υπάρχουν στο Νομό Θεσσαλονίκης συνολικά 139 μονάδες, εκ των οποίων οι 29   είναι 4* και 5* και διαθέτουν το 40% του συνολικού δυναμικού  του νομού σε κλίνες, ενώ ένα 32% είναι κλίνες σε μονάδες 3*. Νομίζω, ότι η σύνθεση αυτή είναι ικανοποιητική. Η ποιοτική σύνθεση υπηρεσιών, που είναι το ζητούμενο ιδιαίτερα για τον επαγγελματικό τουρισμό, που δέχεται η πόλη της Θεσσαλονίκης, αλλά και για όλες τις μορφές της ζήτησης, δεν είναι ταυτόσημη του μεγάλου μεγέθους της μονάδας, αλλά πολύ συχνά συναντάται  και σε μικρές μονάδες, συνήθως σε παραδοσιακά ή διατηρητέα κτίρια. ΄Αλλωστε, όπως ήδη σημείωσα, ποιότητα δεν σημαίνει πολυτέλεια. Κατά συνέπεια, κατά τη γνώμη μου το πρόβλημα ανταγωνιστικότητας των προορισμών δεν έγκειται στα ξενοδοχεία και μάλιστα στα κτιριακά τους, αλλά σε προβλήματα υποδομών και οργάνωσης. Ας μη ξεχνάμε ότι οι προδιαγραφές των ελληνικών ξενοδοχείων, όπως έχουν καθιερωθεί από το 1987, προβλέπουν αυξημένες επιφάνειες δωματίων και κοινόχρηστων χώρων σε σύγκριση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.

Πριν λίγες μέρες, ο επικεφαλής του ΔΝΤ Ντομινίκ Στρος-Καν τόνισε, ότι η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση είναι περισσότερο σοβαρή και εκτεταμένη απ'ότι πίστευαν οι περισσότεροι. Η Ευρώπη εν γένει, η Ελλάδα και ο τουρισμός μας, πώς μπορούν να αντιμετωπίσουν αυτή την κρίση;

Θα έλεγα ότι ίσως δεν είχε εκτιμηθεί έγκαιρα το εύρος του συνόλου της κρίσης. Αντίθετα, η κρίση στον Τουρισμό είχε έγκαιρα διαγνωστεί από πολλές πλευρές (UNWTO, ETC κλπ). Εμείς οργανώσαμε ανοικτή συζήτηση πολιτικών και εμπειρογνωμόνων για την κρίση στις 2 Δεκεμβρίου 2009 προσπαθώντας να πιέσουμε για την λήψη μέτρων. Αυτή τη στιγμή έχουν ληφθεί μέτρα για τη στήριξη των επιχειρήσεων και κυρίως των μικρομεσαίων, που είναι ανεπαρκή, ένα- χωρίς αξιόλογο αποτέλεσμα- μέτρο για τη στήριξη της Απασχόλησης, ενώ ενισχύθηκε με πρόσθετους πόρους η διαφημιστική παρουσία  της Χώρας στο εξωτερικό, για την οποία η παρεχόμενη από το ΥπΤΑΝ πληροφόρηση είναι επίσης ανεπαρκής. Σημαντικό μέτρο ήταν και η μείωση των τελών αεροδρομίων. Είναι προφανές, ότι -αν λάβει κανείς υπόψη του και την κατρακύλα των τιμών των ξενοδοχείων, λόγω της γενικευμένης καταστροφολογίας και της παρότρυνσης του υπουργού για μείωση των τιμών, που ευνόησε κυρίως τους Τ.Ος- οι τουριστικές επιχειρήσεις έχουν ανάγκη από μεγαλύτερη στήριξη, την οποία εμείς έχουμε υπολογίσει σε επί πλέον 1% του κόστους παραγωγής των υπηρεσιών τους. ΄Άλλες χώρες, για παράδειγμα, έχουν μειώσει τον ΦΠΑ των τουριστικών υπηρεσιών με θετικά αποτελέσματα. Εκτός από τα μέτρα για την επιβίωση της τουριστικής προσφοράς, απαιτείται, όμως, στοχευμένη προβολή και επικοινωνία στις αγορές, όπου είναι δυνατή η διατήρηση ή και αύξηση της ζήτησής μας, αλλά δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι, ότι μια τέτοια προβολή είναι σε εξέλιξη. Απαιτείται επίσης η πάση θυσία διατήρηση  του  επιπέδου των προσφερόμενων υπηρεσιών, διότι στην αντίθετη περίπτωση θα υπάρξει ένα πισωγύρισμα, που η προσφορά μας θα χρειαστεί πολύ χρόνο για να υπερβεί.

Ποια είναι η θέση της Θεσσαλονίκης στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη και ποια είναι η θέση που της αρμόζει;

Σήμερα, η Θεσσαλονίκη προσελκύει επαγγελματικό τουρισμό (συνεδριακό, εκθεσιακό), αστικό τουρισμό (ιδιαίτερα εσωτερικό αλλά και από τις γειτονικές βαλκανικές χώρες), πολιτιστικό τουρισμό (ιδιαίτερα εσωτερικό) και φυσικά  παραθεριστικό τουρισμό στην παραλιακή ζώνη. Τα μεγέθη του συνεδριακού και εκθεσιακού τουρισμού θα πρέπει με τη σωστή στόχευση να αυξηθούν σημαντικά, διότι υπάρχει όλη η αναγκαία υποδομή. Τα αξιόλογα μνημεία της Θεσσαλονίκης (και κυρίως η ρωμαϊκή και βυζαντινή Θεσσαλονίκη) δεν έχουν αναδειχτεί όσο πρέπει, παρά το γεγονός ότι θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για την σημαντική ανάπτυξη εισερχόμενου πολιτιστικού και αστικού τουρισμού από τις κύριες αγορές-πηγές της χώρας μας, τις ευρωπαϊκές αγορές. Η Θεσσαλονίκη διαθέτει τους πόρους, τις αστικές υπηρεσίες, την διασκέδαση, τα ψώνια  και τη ζωντάνια, που αποτελούν προϋποθέσεις για μια τέτοια ανάπτυξη.