Τα πυρηνικά στο τροποποιημένο δόγμα της Ρωσίας

Το Στρατιωτικό Δόγμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας τροποποιήθηκε σύμφωνα με μια απόφαση του Ρωσικού Συμβουλίου Ασφαλείας, η οποία ελήφθη στις 5 Ιουλίου 2013.

Του Vladimir Dvorkin

Οι αλλαγές στο έγγραφο εγκρίθηκαν κατά τη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας στις 19 Δεκεμβρίου 2014.

Οι βασικές προϋποθέσεις που διέπουν τη χρήση των πυρηνικών όπλων παραμένουν αμετάβλητες. «Η Ρωσική Ομοσπονδία διατηρεί το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα για την αντιμετώπιση της χρήσης πυρηνικών και άλλων τύπων όπλων μαζικής καταστροφής εναντίον της ή/και των συμμάχων της, καθώς επίσης και στην περίπτωση επίθεσης κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας με τη χρήση συμβατικών όπλων, όταν η ύπαρξη του ίδιου του κράτους βρίσκεται υπό απειλή».

Αυτή η προϋπόθεση, για την οποία επέμεινε εκείνη την εποχή ο τότε υπουργός άμυνας Igor Sergeyev, στην πραγματικότητα παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητη από την έκδοση του πρώτου Ρωσικού Στρατιωτικού Δόγματος το 2000, το οποίο αντικατέστησε τις Θεμελιώδεις Αρχές του Στρατιωτικού Δόγματος του 1993.

Αυτή η διατύπωση στην πραγματικότητα αντικατοπτρίζει τις αρχές της πυρηνικής στρατηγικής των ΗΠΑ, των Βρετανών και των Γάλλων κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι οποίες επέτρεπαν το πρώτο πυρηνικό χτύπημα, στην περίπτωση που η Σοβιετική Ένωση και οι υπό το Σύμφωνο της Βαρσοβίας σύμμαχοί της είχαν ένα σημαντικό πλεονέκτημα όσον αφορά τις συμβατικές τους δυνάμεις. Με δεδομένο το σαφές πλεονέκτημα της Δύσης στις μη πυρηνικές δυνάμεις τώρα, το δικαίωμα της Ρωσίας σε ένα πρώτο πυρηνικό χτύπημα φαίνεται να είναι αρκετά δικαιολογημένο.

Έτσι, η ανησυχία μερικών ειδικών πως η τροποποιημένη εκδοχή του Ρωσικού Στρατιωτικού Δόγματος θα τροποποιήσει σημαντικά τις συνθήκες για τη χρήση των πυρηνικών όπλων στο πλαίσιο της κρίσης της Ουκρανίας και της προκύπτουσας απότομης κλιμάκωσης της στρατιωτικής και πολιτικής κατάστασης έχει αποδειχθεί πρόωρη.

Ένα από τα σχετικά φτωχά διατυπωμένα χωρία του ενημερωμένου δόγματος αναφέρει ότι «σε περίπτωση ένοπλης σύγκρουσης με τη χρήση των συμβατικών όπλων (πόλεμο μεγάλης κλίμακας, περιφερειακό πόλεμο) που απειλεί την ύπαρξη του ίδιου του κράτους, η κατοχή πυρηνικών όπλων μπορεί να οδηγήσει στην κλιμάκωση μιας τέτοιας στρατιωτικής σύγκρουσης σε μια πυρηνική στρατιωτική σύγκρουση». Αυτό το χωρίο μπορεί να ερμηνευθεί ως αναγνώριση της δυνατότητας χρήσης πυρηνικών όπλων από τα κράτη που έχουν διατηρήσει πολιτικά τεταμένες σχέσεις σε περιφερειακό επίπεδο, αλλά δεν αναγνωρίζονται επισήμως ως πυρηνικές δυνάμεις και αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε απρόβλεπτες κλιμακώσεις.

Την ίδια στιγμή, οι αμετάβλητες συνθήκες για τη χρήση των πυρηνικών όπλων και η περιγραφή του ρόλου τους στην εξασφάλιση της ασφάλειας της Ρωσίας και των ΗΠΑ/του ΝΑΤΟ δεκαπέντε χρόνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου αντανακλά το γεγονός ότι οι αρχές της αμοιβαίας πυρηνικής αποτροπής δεν έχουν μεταβληθεί, αν και οι αρχές αυτές είναι άχρηστες στην αντιμετώπιση νέων προκλήσεων και απειλών. Οι εκκλήσεις που έγιναν από τους Ρώσους και τους «Τέσσερις Σοφούς» των ΗΠΑ για την εγκατάλειψη των εν λόγω αρχών, καθώς και για την αναγνώριση του ότι οι αρχές αυτές δεν είναι ούτε προς το συμφέρον της Ρωσίας, ούτε και των Ηνωμένων Πολιτειών (κάτι που αντικατοπτριζόταν στο έγγραφο της Γερουσίας των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της επικύρωσης της Συνθήκης New START), δεν είχαν απολύτως καμία επίδραση στις επίσημες θέσεις της Ρωσίας και των ΗΠΑ, ούτε και στις θέσεις των περισσότερων από τους εμπειρογνώμονες σε αυτόν τον τομέα.

Ένας από τους λόγους για το φαινόμενο αυτό είναι μια ισχυρή συμβολή δύο συντηρητικών απόψεων: της κληρονομιάς της παλιάς στρατιωτικής και πολιτικής σκέψης που είχε ως βάση της την αντιπαράθεση από τη μια πλευρά και την πίστη στην σταθερότητα των συστημάτων πυρηνικών όπλων, η ηλικία των οποίων μετριέται σε δεκαετίες, που πρέπει να διατηρούνται σε συνεχή εγρήγορση, από την άλλη. Όμως, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες προωθούν τη μειωμένη εξάρτηση από τα πυρηνικά όπλα, η Ρωσία δίνει έμφαση στη συνεχώς αυξανόμενη σημασία τους. Επιπλέον, η συγκρατημένη ρητορική του νέου στρατιωτικού δόγματος της Ρωσίας συνοδεύεται από αυξημένες προσπάθειες για την ανάπτυξη στρατηγικών πυρηνικών δυνάμεων, προκειμένου να διατηρηθεί η στρατηγική πυρηνική ισορροπία με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι προσπάθειες αυτές αντανακλώνται, για παράδειγμα, στην παράλογη απόφαση για την αύξηση του αριθμού των τύπων ICBM με όχι λιγότερο από πέντε, σε μια κατάσταση σοβαρής οικονομικής κρίσης. Σε αντίθεση, οι Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν μόνο ένα είδος, αν και θα μπορούσαν οικονομικά να διαθέτουν πολλά περισσότερα.

Η Ρωσία δικαιολογεί αυτό το πρόγραμμα επικαλούμενη την ανάγκη να ανταποκριθεί στην ανάπτυξη της παγκόσμιας και της Ευρωπαϊκής αντιπυραυλικής άμυνας και των υψηλής ακρίβειας στρατηγικών μη πυρηνικών όπλων, αν και ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αυτά τα είδη των όπλων δεν έχουν ουσιαστικά καμία σχέση με την πυρηνική αποτρεπτική δύναμη της Ρωσίας. Την ίδια στιγμή, ο στόχος της «δημιουργίας ρυθμιστικών μηχανισμών για τη διμερή και πολυμερή συνεργασία στον τομέα της αντιπυραυλικής άμυνας» που παρουσιάζεται στο τμήμα στρατιωτικής πολιτικής του δόγματος μαρτυρά το γεγονός ότι, σε αυτόν τον τομέα, το παράθυρο για συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ παραμένει ανοικτό.

Πέρα από την πυρηνική αποτροπή, το δόγμα υποστηρίζει ότι «στο πλαίσιο της υλοποίησης των στρατηγικών μέτρων αποτροπής δυνατού χαρακτήρα, η Ρωσική Ομοσπονδία επιτρέπει τη χρήση των όπλων ακριβείας». Αυτό μπορεί να ερμηνευτεί με διάφορους τρόπους. Η κυριολεκτική ερμηνεία του όρου «χρήση» θα μπορούσε να σημαίνει ότι τα όπλα υψηλής ακρίβειας μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά τη διάρκεια μιας υφιστάμενης περιφερειακής σύγκρουσης, προκειμένου να αποφευχθεί η κλιμάκωση της σε στρατηγικό επίπεδο. Η ευρύτερη ερμηνεία της, ωστόσο, θα μπορούσε να σημαίνει ότι οι συγγραφείς εισάγουν την έννοια της στρατηγικής μη πυρηνικής αποτροπής ως εναλλακτική λύση στην πυρηνική αποτροπή. Σε κάθε περίπτωση, οι συντάκτες του στρατιωτικού δόγματος θα ήταν συνετό να χρησιμοποιούν πιο ακριβείς ορισμούς, εκτός αν αυτό πρόκειται στην πραγματικότητα για μια σκόπιμη ασάφεια εκ μέρους τους.