Με λαμπρότητα ο εορτασμός της μνήμης του Φωτίου, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως

Μετά πάσης εκκλησιαστικής λαμπρότητος εορτάστηκε και εφέτος η μνήμη του εν Αγίοις Πατρός ημών Φωτίου του Μεγάλου, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, τον οποίον τιμά κατ’ εξοχήν η Ιερά Σύνοδος και οι Θεολογικές Σχολές Αθηνών και Θεσσαλονίκης.

Σήμερα το πρωί, 6 Φεβρουαρίου 2020, τελέστηκε στο Καθολικό της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου Πεντέλης ο Όρθρος και η Θεία Λειτουργία, ιερουργούντος του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου μετά των Συνοδικών Μητροπολιτών, Τριφυλίας και Ολυμπίας κ. Χρυσοστόμου και Σισανίου και Σιατίστης κ. Αθανασίου.

Παρέστησαν ο επικεφαλής του Γραφείου του Οικουμενικού Πατριαρχείου εν Αθήναις, Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Αδριανουπόλεως κ. Αμφιλόχιος, ο Εκπρόσωπος του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας στην Αθήνα, Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Γουινέας κ. Γεώργιος, ο Έξαρχος του Παναγίου Τάφου στην Αθήνα, Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης κ. Δαμιανός Πάνου, οι Σεβασμιώτατοι Συνοδικοί Μητροπολίτες Μεσσηνίας κ. Χρυσόστομος, Λευκάδος και Ιθάκης κ. Θεόφιλος, Παροναξίας κ. Καλλίνικος, Φωκίδος κ. Θεόκτιστος, Νέας Κρήνης και Καλαμαριάς κ. Ιουστίνος και Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου κ. Στέφανος. Οι Σεβασμιώτατοι Μητροπολίτες Δωδώνης κ. Χρυσόστομος, Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου κ. Δαμασκηνός, Βρεσθένης κ. Θεόκλητος, Πειραιώς κ. Σεραφείμ, Αλεξανδρουπόλεως κ. Άνθιμος, Μεσογαίας και Λαυερωτικής κ. Νικόλαος, Νέας Ιωνίας και Φιλαδελφείας κ. Γαβριήλ, Κεφαλληνίας κ. Δημήτριος, οι Πανιερώτατοι Μητροπολίτες, Θερμοπυλών κ. Ιωάννης και Κορωνείας κ. Παντελεήμων, ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Νεοχωρίου κ. Παύλος και ο Αρχιγραμματεύς της Ιεράς Συνόδου, Επίσκοπος Ωρεών κ. Φιλόθεος.

Επίσης παρέστησαν: οι Κοσμήτορες των Θεολογικών Σχολών Αθηνών και Θεσσαλονίκης κ. Απόστολος Νικολαΐδης και κ. Θεόδωρος Γιάγκου, καθώς και οι Ελλογιμώτατοι Πρόεδροι των τεσσάρων Τμημάτων των Θεολογικών Σχολών.

Μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας, στο Διορθόδοξο Κέντρο της Εκκλησίας της Ελλάδος που ευρίσκεται στον χώρο της Ιεράς Μονής Πεντέλης, πραγματοποιήθηκε η καθιερωμένη, κατά την ημέρα αυτή, σύσκεψη των μελών της Ιεράς Συνόδου με τους Καθηγητές και τους λοιπούς διδάσκοντες στις Θεολογικές Σχολές των Πανεπιστημίων Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Της συσκέψεως προέστη ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος, ο οποίος κηρύσσοντας την έναρξη μεταξύ άλλων ανέφερε:

«Η εκπλήσσουσα πάντα άνθρωπον φεγγοβόλος μορφή του ονόματι και πράγματι Φωτίου, η βαθειά εκ προγόνων ευσέβεια και η προσήλωσή του στην Ορθοδοξία, οι εξαιρετικές διανοητικές του ικανότητες και η απαράμιλλη επίδοσή του στην επιστήμη, τον ανέδειξαν κυρίαρχη προσωπικότητα της πνευματικής αναγεννήσεως του βυζαντίου μετά, μάλιστα, τα δεινά των εικονομαχικών ερίδων.

Η Εκκλησία ανέκαθεν προσέβλεπε στην αποστολική διδαχή και στο ευαγγελικό ήθος του φωτωνύμου Ιεράρχου, γι’ αυτό και τον θεωρούσε κανόνα και μέτρο ακριβείας της ‘’άπαξ παραδοθείσης τοις αγίοις’’ πίστεως. Ωσαύτως τον θεωρούσε σοφό, για να μη είπω πάνσοφο, αφού ο άγιος Φώτιος πολυσχιδής στο πνεύμα του, απέκτησε όντως αξιοθαύμαστη κατάρτιση στην ιερά και την θύραθεν σοφία. Θεολόγος, φιλόλογος, φιλόσοφος, νομικός, μαθηματικός, ιατρός, ρήτωρ και ποιητής.

Στην εύλογη απορία μας από ποιά πηγή αντλούσε όλες αυτές τις πνευματικές δυνάμεις για την διεξαγωγή του πολύπλευρου ποιμαντικού, κοινωνικού, εκκλησιαστικού και επιστημονικού του έργου και τίνι τρόπω αξιοποίησε τα έξοχα χαρίσματα με τα οποία τον εκόσμησε ο Θεός, η εξήγηση προφανώς ευρίσκεται στον σύνδεσμο της αγάπης, στην μέθεξη και στην ζωηφόρο κοινωνία του με τον αποκαλυφθέντα ως Φως και φωτίσαντα τω φωτί της θεογνωσίας τα σύμπαντα Θεόν – Λόγον. Προσέτι, στην ακατάβλητη σπουδή και προθυμία του να μετάσχει του Καλού τε και Αγαθού, δηλαδή στην χαρισματική αφοσίωσή του στην κατά Θεόν άσκηση και την πνευματική ζωή, στην αδιάκοπη μελέτη και, φυσικά, στην προσευχή. Γι’ αυτό και η εντρύφηση στις θεοτεύκτους βίβλους του αποκαλύπτει διαρκώς ένα αδαπάνητο πνευματικό θησαυρό με ποικίλες παραμέτρους και διαστάσεις».

Θέμα της εφετινής συσκέψεως ήταν: « Οι περί Ιουδαίων απόψεις του Ιερού Φωτίου» και Εισηγητής ο Ελλογιμώτατος κ. Χρήστος Καρακόλης, Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Στήν Εισήγησή του ο κ. Καρακόλης ανέφερε αρχικά ότι oι δισχιλιετείς σχέσεις Χριστιανών και Ιουδαίων αποτελούν ένα βαρυσήμαντο κεφάλαιο στην ιστορία των δύο θρησκευτικών κοινοτήτων με πάμπολλες διακυμάνσεις, καθώς επίσης και με αξιοσημείωτες κοινωνικές και πολιτικές παραμέτρους και διαστάσεις. Ειδικά ο 9^ος αιώνας μ.Χ., η εποχή δηλαδή κατά την οποία έζησε και έδρασε ο Μέγας Φώτιος, υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική για τις σχέσεις αυτές.

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία εξήλθε από τη δεύτερη φάση της εικονομαχίας το 842 μ.Χ. Οι Ιουδαίοι είχαν θεωρηθεί συνυπεύθυνοι για την εικονομαχία και οπωσδήποτε ομοϊδεάτες των εικονομάχων ως προς τις θέσεις τους για τις εικόνες. Το 861 μ.Χ. επιχειρήθηκε από βυζαντινής πλευράς προσέγγιση των Χαζάρων, οι οποίοι σε σημαντικό βαθμό είχαν ασπασθεί τον Ιουδαϊσμό, με απώτερο σκοπό τον εκχριστιανισμό τους. Αργότερα, ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Α΄ προσπάθησε προσφέροντας κίνητρα και προνόμια να δελεάσει τους Ιουδαίους προκειμένου αυτοί να δεχθούν το βάπτισμα και να εκχριστιανιστούν. Εν συνεχεία μάλιστα άσκησε ακόμη μεγαλύτερη πίεση προς την κατεύθυνση αυτήν καθιστώντας το βάπτισμα υποχρεωτικό.

Σε αυτήν την ιστορική ατμόσφαιρα, τόνισε ο κ. Καρακόλης, συνέγραψε ο Μέγας Φώτιος τα έργα του, στα οποία υπάρχει πληθώρα αναφορών στους Ιουδαίους, ειδικά δε στις επιστολές του, στα Αμφιλόχια και στα σωζόμενα αποσπάσματα των ερμηνειών του στα ευαγγέλια και στις επιστολές του Αποστόλου Παύλου. Από την εξέταση των αναφορών αυτών προκύπτει ότι ο ιερός Φώτιος υιοθετεί σε μεγάλο βαθμό μια οξεία αντιιουδαϊκή πολεμική ρητορική του είδους της «διαμάχης» (disputatio), την οποία έχει κληρονομήσει από την προγενέστερή του εκκλησιαστική παράδοση. Μέσω της ρητορικής αυτής φαίνεται να επιδιώκει την αυστηρή οριοθέτηση των Χριστιανών από τους Ιουδαίους και τη διαμόρφωση μιας ενιαίας ορθόδοξης χριστιανικής ταυτότητας, προκειμένου μεταξύ άλλων να θεραπεύσει τις πληγές που είχε επιφέρει στο εκκλησιαστικό σώμα η εικονομαχική έριδα.

Ακολούθως ανέφερε ότι ο ιερός Φώτιος επικεντρώνει την αντιιουδαϊκή ρητορική του στα γεγονότα της Παλαιάς και κυρίως της Καινής Διαθήκης, ενώ αντίθετα αποφεύγει επιμελώς να αναφερθεί στη σύγχρονή του ιουδαϊκή κοινότητα και άρα να υποδαυλίσει τις όποιες τρέχουσες εντάσεις μεταξύ Χριστιανών και Ιουδαίων. Ειδικά δε ερμηνεύοντας την προς Ρωμαίους Επιστολή ο Άγιος Φώτιος ακολουθεί κατά πόδας τον Απόστολο Παύλο διατυπώνοντας θετικές κρίσεις για τους πιστεύσαντες Ιουδαίους και εκφράζοντας την προσδοκία της τελικής μεταστροφής των Ιουδαίων συνολικά στον Χριστιανισμό.

Κατακλείοντας την Εισήγησή του ο Ελλογιμώτατος ομιλητής τόνισε ότι αντίθετα προς την αρχαία και τη μεσαιωνική εποχή, σήμερα ζούμε σε έναν κόσμο ολοκληρωτικής και αστραπιαίας διάχυσης της πληροφορίας. Έτσι, ενώ ο Μέγας Φώτιος απευθύνει τις συγγραφές και τις ομιλίες του αποκλειστικά σε ένα χριστιανικό κοινό, ο λόγος της σύγχρονης Εκκλησίας απευθύνεται εκ των πραγμάτων σε ολόκληρη την ανθρωπότητα, μια ανθρωπότητα μάλιστα, στην οποία ο Χριστιανισμός και η Ορθοδοξία αποτελούν μειονότητες. Βάσει αυτού του δεδομένου οφείλουμε ως Εκκλησία να υιοθετήσουμε, στον βαθμό που δεν το έχουμε ήδη πράξει, μια ρητορική καταλλαγής, σοβαρού και τεκμηριωμένου θεολογικού λόγου, και υπέρβασης των κάθε λογής στερεοτύπων. Ο εμπνευσμένος από τον ιερό Φώτιο θεολογικός διάλογος Βυζαντινών και Χαζάρων, πρωτοστατούντων των αγίων αδελφών Κωνσταντίνου-Κυρίλλου και Μεθοδίου, μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο οδοδείκτη σε αυτήν την προσπάθεια.

Μετά την εισήγηση ο κ. Χρήστος Καρακόλης απάντησε σε ερωτήσεις και τοποθετήσεις.

Στίς 13.00 ο Μακαριώτατος παρέθεσε γεύμα προς τιμήν των Ελλογιμωτάτων Καθηγητών των Θεολογικών Σχολών.