Ρόλο από την πίσω πόρτα για την Τουρκία προσφέρουν οι Αμερικανοί

Θα ζητήσουν από την Άγκυρα να φιλοξενήσει συνάντηση για την ειρηνευτική διαδικασία στο Αφγανιστάν.

Της Δέσποινας Συριοπούλου

Ρόλο στην Άγκυρα επιζητούν να δώσουν οι Αμερικανοί στην ειρηνευτική διαδικασία για το Αφγανιστάν, όπως αποκαλύπτεται (σε αφγανικά ΜΜΕ-Tolo News)  σε επιστολή του Υπουργού Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν προς τον Αφγανό πρόεδρο Γκάνι, στην οποία μεταξύ των αμερικανικών προτάσεων περιλαμβάνεται η αμερικανική πρόθεση να ζητηθεί από την Τουρκία να φιλοξενήσει μια υψηλού επιπέδου συνάντηση για την ολοκλήρωση της συμφωνίας που θα φέρει την ειρήνη στο Αφγανιστάν. Μια κίνηση που φέρνει «από την πίσω πόρτα» την Τουρκία ως μέρος της ειρηνευτικής διαδικασίας, δίνοντάς της μερίδιο ως «σταθεροποιητικό παράγοντα» στην ευρύτερη περιοχή.

Παρά τα όσα σημεία τριβής και αν υπάρχουν (η αγορά των S-400, η έξοδος της Άγκυρας από το πρόγραμμα των F-35, η μη έκδοση του Γκιουλέν από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι προκλητικές ενέργειες της Άγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο, κ πλήθος πολλών άλλων), η Washington και το βαθύ αμερικανικό κράτος κινείται με βάση πάντα και μόνον τα συμφέροντα του.

Για τις ΗΠΑ, το βαθύ κράτος των γραφειοκρατών που κινούν τα νήματα στο κράτος της Ουάσιγκτον  η Τουρκία (αποτελούσε και εξακολουθεί να) αποτελεί «στρατηγικό εταίρο», όπως αναγραφόταν και στην αντίστοιχη έκθεση του State Department τον Αύγουστο του 2019, με όλα όσα συνεπάγεται αυτή η σχέση για την Αθήνα και τη Λευκωσία, παρά τα όσα προβλήματα μπορεί να προκύπτουν ενίοτε.

Εύλογα μπορεί να αναρωτηθεί (και να δώσει τις απαντήσεις) κανείς γιατί ο Τόνι Μπλίνκεν προτείνει την ανάμιξη της Τουρκίας έστω και ως χώρα που θα φιλοξενήσει την συνάντηση για την ολοκλήρωση της ειρηνευτικής συμφωνίας, όταν θα έχει προηγηθεί συνάντηση υπό τα Ηνωμένα Έθνη με τη συμμετοχή πέρα από τις ΗΠΑ, της Ρωσίας, της Κίνας, του Πακιστάν, του Ιράν και της Ινδίας.

Σε καμία περίπτωση η Τουρκία δεν αποτελεί αμελητέα κρατική και γεωπολιτική οντότητα για τις ΗΠΑ, παρά την δύσκολη φάση που περνούν οι διμερείς τους σχέσεις. Η επιστολή Μπλίκεν έρχεται ως απάντηση σε όσους στην Αθήνα και την Ουάσιγκτον ευαγγελίζονταν και πανηγύριζαν ότι ο ερχομός της «Διοίκησης Μπάιντεν» αποτελεί πολύ καλό οιωνό για τον περιορισμό της τουρκικής προκλητικότητας, στρέφοντας τη ζυγαριά προς το μέρος  της Ελλάδος (και Κύπρου).

 Οι ΗΠΑ –και κάθε χώρα που κινείται με βάσει το εθνικό της συμφέρον- κινούνται βάσει των συμφερόντων τους. Και η Τουρκία (δεν έπαψε ποτέ να) εξυπηρετεί αυτά τα συμφέροντα, αποτελώντας μέρος της αμερικανικής στρατηγικής για την επίτευξη των στόχων της.

Μια στρατηγική που αφενός δεν είναι καινούργια, και αφετέρου έχει ιστορικό βάθος 10ετιών με συνέχεια και συνέπεια, ανεξάρτητα με το Ποιος είναι ο ένοικος του Λευκού Οίκου. Μπορεί σε επίπεδο ρητορικής να υπάρχουν εναλλαγές ή ακόμα και παρεκκλίσεις, πρακτικά όμως και με απόλυτους όρους πρακτικής και εφαρμογής, η πολιτική και πολύ περισσότερο η στρατηγική δεν αλλάζει. Και αυτό ας το έχουμε πολύ καλά υπ’ όψιν μας.

Η επιστολή Μπλίνκεν αποτέλεσε την αφορμή για την ανάλυση στο Heritage Foundation για το πώς η ειρηνευτική διαδικασία στο Αφγανιστάν μπορεί να επουλώσει τις πληγές στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, παραθέτοντας τα πεδία που θα μπορούσε να είναι εφικτή μια συνεργασία.

Συνεργασία στο ΝΑΤΟ, στην Κεντρική Ασία και την Ουκρανία. Τυχαίο; ΟΧΙ βέβαια.  Ας δούμε τι λέει και τι αποκαλύπτει η επιστολή Μπλίκεν στον Αφγανό Πρόεδρο. 

Οι ερμηνευτικές προσεγγίσεις και οι αναλύσεις που θα επακολουθήσουν καταδεικνύουν και τα κίνητρα εκείνων που κάθε φορά υπαγορεύουν πολιτικές. Ας το έχουμε υπόψη μας σε Ελλάδα και Κύπρο.  Ας μη λησμονούμε ότι ο νυν αμερικανός Πρόεδρος, ως πρόεδρος της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων της Γερουσίας δεν έπαψε ποτέ να μνημονεύει τον ρόλο της Τουρκίας στην ευρύτερη και μείζονα περιοχή τότε των Βαλκανίων και διέβλεπε στην Άγκυρα το μακρύ χέρι της Ουάσιγκτον στην Μέση Ανατολή κάθε φορά που κάποια από τα στρατεύματα της Ουάσιγκτον αποχωρούσαν από κάποια περιοχή στην υπό διαμόρφωση Νέα  Μέση Ανατολή ήδη από το 2007 όταν αποκαλύπτονταν σταδιακά τα σχέδια της Ουάσιγκτον για την καυτή περιοχή από την Μεσοποταμία έως το κράτος του  Νέου Μεγάλου Ισραήλ.   

Ακολουθεί η επιστολή του Τόνι Μπλίνκεν

Με τέσσερις προτάσεις, -η μία εκ των οποίων περιλαμβάνει και ρόλο εκ μέρους της Τουρκίας-, που θα επιταχύνουν την ειρηνευτική διαδικασία στο Αφγανιστάν ο Αμερικανός Υπουργός των Εξωτερικών Τόνι Μπλίνκεν απευθύνθηκε με επιστολή του στον πρόεδρο του Αφγανιστάν, Αρσάφ Γκάνι, σημειώνοντας παράλληλα ότι υπό εξέταση βρίσκεται η 1^η Μαΐου για την πλήρη απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων από τη χώρα. Σύμφωνα με το περιεχόμενο της επιστολής, ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας προτείνει μεταξύ άλλων, τη σύγκληση διάσκεψης υπό τον ΟΗΕ με διεθνείς παράγοντες, ενέργειες για τη διευκόλυνση της συζήτησης μεταξύ των δύο πλευρών (στο Αφγανιστάν) για διευθέτηση και κατάπαυση του πυρός, συνάντηση στην Τουρκία μεταξύ των δύο πλευρών για την οριστικοποίηση της ειρηνευτικής συμφωνίας, ενώ κάνει σαφές ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες εξετάζουν όλες τις επιλογές σχετικά με το Αφγανιστάν, συμπεριλαμβανομένης της προθεσμίας της 1ης Μαΐου για πλήρη απόσυρση των δυνάμεών τους.

Σύμφωνα με αφγανικά Μέσα Ενημέρωσης, ανάλογη επιστολή του Τόνι Μπλίνκεν παρέλαβε και ο Πρόεδρος του Ανώτερου Συμβουλίου για την Εθνική Αποκατάσταση κ. Abdullah Abdullah.

Αναλυτικά, ως πρώτο σημείο, ο Μπλίνκεν προτείνει τα Ηνωμένα Έθνη να συγκαλέσουν συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών και των ειδικών απεσταλμένων από τη Ρωσία, την Κίνα, το Πακιστάν, το Ιράν, την Ινδία και τις ΗΠΑ προκειμένου να συζητηθεί (και να υπάρξει –προφανώς- καταληκτικά) μια κοινή προσέγγιση για την ειρήνη στο Αφγανιστάν.

Ωε δεύτερη πρόταση, ο Αμερικανός υπουργός των Εξωτερικών υποδεικνύει τον ειδικό απεσταλμένο των Ηνωμένων Πολιτειών, Zalmay Khalilzad, -ο ρόλος του οποίου κρίνεται και από τη Διοίκηση Μπάιντεν πολύ σημαντικός- ότι θα πρέπει να μοιραστεί με τον Πρόεδρο Ghani, αλλά και με την ηγεσία των Ταλιμπάν γραπτές προτάσεις με στόχο «την επιτάχυνση των συζητήσεων για διευθέτηση και κατάπαυση του πυρός». Σύμφωνα με τον Μπλίνκεν, «οι προτάσεις αυτές αντικατοπτρίζουν μερικές από τις ιδέες που περιλαμβάνονται στον οδικό χάρτη για την ειρηνευτική διαδικασία» οι οποίες, όπως εξάγεται από την επιστολή είχαν ανταλλαγεί με τον αμερικανό πρέσβη Ross Wilson (στην αμερικανική πρεσβεία στο Αφγανιστάν) και τον Αφγανό Σύμβουλο εθνικής Ασφαλείας, πρέσβη Hamdullah Mohib (ο οποίος από το 2015 μέχρι το 2018 ήταν πρέσβης στην Washington). Ως επισήμανση, ο Μπλίνκεν υπογραμμίζει ότι η χρήση των εγγράφων αυτών που αντηλλάγησαν δεν «υπαγορεύσουμε όρους στις δυο πλευρές», αλλά αντιθέτως «τα έγγραφα θα επιτρέψουν στην Ισλαμική Δημοκρατία και τους Ταλιμπάν να κινηθούν με τη διαδικασία του κατεπείγοντος στην ανάπτυξη α) των θεμελιωδών αρχών που θα αποτελέσουν τον οδηγό για μελλοντικές συνταγματικές και κυβερνητικές ρυθμίσεις στο Αφγανιστάν β) ενός οδικού χάρτη για μια νέα, χωρίς αποκλεισμούς κυβέρνηση και γ) των όρων για μόνιμη κατάπαυση του πυρός».

Το τρίτο σημείο της επιστολής, η διαφορετικά η τρίτη πρόταση του Τόνι Μπλίνκεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καταδεικνύοντας τις προθέσεις της Washington –παρά τα όποια «αγκάθια» έχουν οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις-. Ο Αμερικανός υπουργός των Εξωτερικών αναφέρει ότι θα ζητήσει από την Τουρκία τις επόμενες εβδομάδες να φιλοξενήσει μια συνάντηση με ανώτερους εκπροσώπους και των δύο πλευρών για την ολοκλήρωση της ειρηνευτικής συμφωνίας, ζητώντας από τον ίδιο τον πρόεδρο Ghani ή τους «εξουσιοδοτημένους εκπροσώπους του» να συμμετέχουν στη συνάντηση.

Τέλος, ως τέταρτο σημείο της επιστολής του, ο Αμερικανός ΥπΕξ αναφέρει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν προετοιμάσει μια αναθεωρημένη πρόταση για μείωση της βίας σε διάστημα 90 ημερών, «η οποία», όπως χαρακτηριστικά επισημαίνεται στην επιστολή, «αποσκοπεί στην αποτροπή επιθέσεων από τους Ταλιμπάν την άνοιξη, συμπίπτοντας με τις διπλωματικές μας προσπάθειες για την στήριξη της πολιτικής διευθέτησης μεταξύ των δύο πλευρών», ενώ καλεί τον πρόεδρο Γκάνι να «εξετάσει θετικά» την πρόταση για μείωση της βίας.

Κλείνοντας την επιστολή του, τονίζει την κρισιμότητα της κατάστασης, ζητώντας να εργαστεί μαζί με τον πρώην πρόεδρο Καρζάι, τον πρόεδρο του Ανώτερου Συμβουλίου για την Εθνική Αποκατάσταση κ. Abdullah Abdullah, και τον ειδικό απεσταλμένο των ΗΠΑ για την οικοδόμηση συναίνεσης στους στόχους για τις διαπραγματεύσεις με τους Ταλιμπάν ως προς τη διακυβέρνηση, την κατανομή των εξουσιών, και την στήριξη των Αρχών. Σε αυτές τις προσπάθειες, όπως τονίζει ο Τόνι Μπλίνκεν, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι αρωγοί.

Κλείνοντας, ο Αμερικανός Υπουργός και θέλοντας να τονίσει τη σημασία του κατεπείγοντος προς τον Αφγανό πρόεδρο, σημειώνει ότι οι ΗΠΑ εξετάζουν την πλήρη απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων μέχρι την 1^η Μαΐου, τονίζοντας ωστόσο ότι «παρά το γεγονός ότι οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν την οικονομική βοήθεια στο Αφγανιστάν και μετά την απόσυρση, ανησυχώ για την κατάσταση ως προς το θέμα της ασφάλειας θα επιδεινωθεί», με τους Ταλιμπάν γρήγορα να είναι σε θέση να αποκτούν εδάφη.

Μετά τη διαρροή της επιστολής από τα αφγανικά μέσα ενημέρωσης, ο αναλυτής του Heritage Foundation της Washington, LUKE COFFEY σημειώνει ότι η αμερικανική πρόταση να φιλοξενηθεί από την Τουρκία η συνάντηση, πέρα από το γεγονός ότι η Τουρκία συμμετέχει με πολλές δυνάμεις στην αποστολή του ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν, μπορεί να βοηθήσει ως ένα σημαντικό στοιχείο οικοδόμησης εμπιστοσύνης μεταξύ της Άγκυρας και της Washington.

Ο Αμερικανός αναλυτής, αν και επισημαίνει τα σημεία τριβής στη σχέση Ηνωμένων Πολιτειών- Τουρκίας (αγορά των ρωσικών S-400, έξοδος από το πρόγραμμα των F-35, αμερικανική στήριξη στο YPG/PKK τη βόρεια Συρία, μη έκδοση του Γκιουλέν), θεωρεί ότι δεν πρέπει να παραγραφεί μια ιστορία 70 ετών ισχυρών διμερών σχέσεων, και ήρθε η ώρα για την οικοδόμηση ειλικρινούς εμπιστοσύνης μεταξύ των δυο χωρών, εστιάζοντας σε μια σειρά από άλλα θέματα συνεργασίας. Πέρα από το Αφγανιστάν, Τουρκία και ΗΠΑ μπορούν να συνεργαστούν στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, ενάντια σε όσους αντιτίθεται στην διεύρυνση, για υποψήφιες χώρες, όπως η Γεωργία, η Ουκρανία και η Βοσνία. Επίσης συνεργασία στην κεντρική Ασία, όπου και οι δυο χώρες έχουν κοινά συμφέροντα, έναντι στην ρωσική και κινεζική παρουσία στην περιοχή. Και οι δύο, ΗΠΑ και Τουρκία θέλουν την επέκταση των εμπορικών σχέσεων με την περιοχή, οπότε η συνεργασία τους στο θέμα της τρομοκρατίας μπορεί αποβεί επωφελείς και για τις δυο. Ως προς την Ρωσία, οι ΗΠΑ θέλουν από την ΕΕ την μείωση της ενεργειακής εξάρτησης από τη Μόσχα, και ο τουρκικός στόχος να μετατραπεί σε ενεργειακό κόμβο, κάνει την αμερικανική επιδίωξη εφικτή.

Ο LUKE COFFEY προτείνει –ως τρίτο σημείο συνεργασίας- την αναζήτηση τομέων συνεργασίας στην Ουκρανία, ιδίως στην περιοχή της Κριμέας, όπου οι σουνίτες μουσουλμάνοι Τατάροι δέχονται την ρωσική πίεση. Προσθετικά στο ζήτημα της Ουκρανίας, ΗΠΑ και Τουρκία έχουν συμφωνήσει για την πώληση αμυντικού εξοπλισμού και στήριξη στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις.

Με όπλο την υπομονή, την κατανόηση και τη σκληρή δουλειά και με την παραίνεση ότι αυτοί που χαράσσουν πολιτική δεν θα πρέπει να διακινδυνεύσουν να πετάξουν 70 χρόνια ιστορίας της καλής διμερούς συνεργασίας, ο αναλυτής του Heritage Foundation θεωρεί ότι η αποκατάσταση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων θα αποτελέσει ένα καλό γεγονός για τρεις λόγους. Πρώτον η υψηλή πολιτική βγαίνει εκτός συνεργασίας. Δεύτερον, η συνεργασία σε δευτερεύοντα, αλλά εξίσου σημαντικά θέματα θα βοηθήσει στην οικοδόμηση της τόσο αναγκαίας εμπιστοσύνης μεταξύ των αξιωματούχων και των δύο πλευρών και τρίτον, η συνεργασία σε αυτά τα θέματα μπορούν να σημειώσουν κάποιες γρήγορες νίκες σε θέματα, βελτιώνοντας την εικόνα των διμερών σχέσεων.