H συμφωνία Λιβάνου-Ισραήλ για τα αποθέματα φυσικού αερίου

Τι επισημαίνει η εταιρεία γεωπολιτικών αναλύσεων Stratfor

Μια λιβανοϊσραηλινή συμφωνία θα μειώσει τις εντάσεις που προκαλούνται από τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στα ανοικτά των ακτών της Λεβαντίνης, θα ανοίξει το δρόμο για ενεργειακή εξόρυξη από το Λίβανο, αυξάνοντας τις εκκλήσεις στη χώρα για βαθύτερους οικονομικούς δεσμούς με το Ισραήλ. Στις 11 Οκτωβρίου, ο ισραηλινός πρωθυπουργός Γιαΐρ Λαπίντ και ο πρόεδρος του Λιβάνου Μισέλ Αούν ανακοίνωσαν την υπογραφή της συμφωνίας -με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ- για τη διανομή των ενεργειακών πόρων στα αμφισβητούμενα ύδατα της Ανατολικής Μεσογείου. Η συμφωνία παραχωρεί στο Ισραήλ τον αποκλειστικό έλεγχο του αμφισβητούμενου κοιτάσματος φυσικού αερίου Karish, το οποίο εκτιμάται ότι διαθέτει αποθέματα ύψους 1,75 τρις κυβικά πόδια (tcf). Σε αντάλλαγμα, ο Λίβανος θα μπορέσει να αναπτύξει το κοίτασμα φυσικού αερίου Qana, με την προϋπόθεση ότι το Ισραήλ θα εξακολουθήσει να αποζημιώνεται για τους πόρους σε ισραηλινά ύδατα. Την ίδια ημέρα που ανακοινώθηκε η συμφωνία, η Χεζμπολάχ -το υποστηριζόμενο από το Ιράν  λιβανέζικο πολιτικό κόμμα και μαχητική ομάδα που αρχικά είχε αντιταχθεί σθεναρά στην παραχώρηση του κοιτάσματος Karish στο Ισραήλ- δήλωσε ότι δεν θα χρησιμοποιήσει την επιρροή της στο κοινοβούλιο του Λιβάνου για να εμποδίσει την επικύρωση της συμφωνίας. Άλλες λεπτομέρειες (όπως η οριστική οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων του Ισραήλ και του Λιβάνου) δεν ρυθμίστηκαν με τη συμφωνία και φαίνεται ότι αναμένονται περισσότερες διαπραγματεύσεις.

Το Ισραήλ και ο Λίβανος παραμένουν σε εμπόλεμη κατάσταση και δεν έχουν επίσημα σύνορα. Εδώ και δεκαετίες, οι περιφερειακοί αντίπαλοι αμφισβητούν ένα κομμάτι γης στα κοινά τους σύνορα, ονόματι Shebaa Farms.

Το Ισραήλ και ο Λίβανος έχουν επίσης αλληλοεπικαλυπτόμενες θαλάσσιες διεκδικήσεις, με την αξίωση του Ισραήλ να εκτείνεται γύρω από την Qana, ενώ η αντίστοιχη του Λιβάνου να καλύπτει περίπου το ήμισυ του κοιτάσματος φυσικού αερίου Karish. Μετά την ανακάλυψη αυτών των κοιτασμάτων φυσικού αερίου τη δεκαετία του 2000, και οι δύο χώρες προσπάθησαν να καθορίσουν ένα τελικό θαλάσσιο σύνορο για να καταστεί δυνατή οι έρευνες και η ενεργειακή ανάπτυξη στην περιοχή.

Η Energean, με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο, ετοιμάζεται ήδη να εξορύξει αέριο από το κοίτασμα Karish, με δοκιμές που βρίσκονται σε εξέλιξη, ενώ ο Λίβανος έχει ζητήσει από τη γαλλική πολυεθνική Total να κάνει έρευνες στο κοίτασμα φυσικού αερίου Qana.

Καθώς οι διαπραγματεύσεις βρίσκονταν σε εξέλιξη και η ενεργειακή εταιρεία Energean έφερε εξοπλισμό για την εξόρυξη φυσικού αερίου από το Karish, η Χεζμπολάχ απείλησε ότι θα επιτεθεί στο κοίτασμα εάν δεν ικανοποιηθούν τα αιτήματα του Λιβάνου, παρενοχλώντας με την απειλή της επίθεσης πολλές φορές με μη επανδρωμένα αεροσκάφη τις εξέδρες. Το Ισραήλ απείλησε να απαντήσει με πλήγματα κατά της Χεζμπολάχ εντός του Λιβάνου, εάν πραγματοποιούσε μια τέτοια επίθεση.

Τα κοιτάσματα Karish και Qana είναι μικρότερα από τα άλλα ισραηλινά κοιτάσματα φ.α., Leviathan και Tamar, τα οποία μαζί εκτιμάται ότι διαθέτουν σχεδόν 30 τρις κυβικά πόδια (tcf) αποθεμάτων φ.α. Τα αποθέματα του Qana δεν έχουν ακόμη καθοριστεί, αλλά υπάρχουν πολλές υποψίες ότι είναι μικρότερα από αυτά του Karish. Αλλά αν η συμφωνία επικυρωθεί, το Qana θα είναι το πρώτο κοίτασμα φυσικού αερίου του Λιβάνου για μια χώρα που εισάγει για να καλύψει τις ενεργειακές της ανάγκες.

Οι ισραηλινοί και λιβανέζοι βουλευτές είναι πιθανό ότι τελικά θα επικυρώσουν τη συμφωνία, αν και οι πολιτικές παρατάξεις και στις δύο χώρες θα μπορούσαν να προσπαθήσουν για την τροποποίησή της ή και την απόρριψή της για ιδεολογικούς λόγους. Το συμβούλιο ασφαλείας του Ισραήλ ενέκρινε τη συμφωνία στις 12 Οκτωβρίου και την έστειλε στους βουλευτές της Κνέσετ για αξιολόγηση. Σύμφωνα με την ισραηλινή νομοθεσία, τα μέλη της Κνέσετ δεν μπορούν να εμποδίσουν τη συμφωνία, αλλά μπορούν να δηλώσουν την αντίθεσή τους σε αυτήν, γεγονός που θα μπορούσε, θεωρητικά, να ενθαρρύνει την ισραηλινή εθνικίστρια υπουργό Εσωτερικών Ayelet Shaked να ψηφίσει επίσημα κατά της πρότασης, όταν αυτή επιστρέψει στο υπουργικό συμβούλιο για την τελική ψηφοφορία – μια κίνηση που θα μπορούσε να ασκήσει πίεση η συμφωνία να πάει στην Κνέσετ, όπου είναι αβέβαιο ότι θα περάσει. Η Shaked απείχε από την αρχική ψηφοφορία για τη συμφωνία με το σκεπτικό ότι δεν προχωρούσε αρκετά για να διασφαλίσει τα συμφέροντα του Ισραήλ.

Ωστόσο, με το κόμμα του Εβραϊκή Εστία να συγκεντρώνει επί του παρόντος ποσοστά κάτω από το όριο που απαιτείται για την είσοδο στην Κνέσετ στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου, η Shaked φαίνεται απίθανο να ωφεληθεί πολιτικά από το μπλοκάρισμα της συμφωνίας, η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει αντιδράσεις από το κατεστημένο ασφαλείας του Ισραήλ για την επαναφορά της έντασης στα κοιτάσματα, ακριβώς τη στιγμή που το Ισραήλ αρχίζει την παραγωγή από το Karish στο τέλος του μήνα. Στο Λίβανο, μεμονωμένα μέλη του κοινοβουλίου θα μπορούσαν να διαμαρτυρηθούν ότι η συμφωνία παραχωρεί στη χώρα ένα όχι τόσο πολύτιμο οικόπεδο φυσικού αερίου, ενώ παράλληλα φέρνει το Λίβανο πιο κοντά στην εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ, κάτι το οποίο είναι βαθιά αντιδημοφιλές. Ωστόσο, οι Λιβανέζοι πολιτικοί γνωρίζουν ότι η Total δεν θα κάνει έρευνες στο Qana χωρίς να υπάρχει συμφωνία, ενώ η Χεζμπολάχ ξέρει ότι δεν μπορεί να σταματήσει το Ισραήλ από την εξόρυξη από το Karish με ή χωρίς συμφωνία. Με τις εκτιμήσεις αυτές, φαίνεται ότι ο Λίβανος θα επικυρώσει επίσης τη συμφωνία.

Τα κόμματα της ισραηλινής αντιπολίτευσης, με επικεφαλής τον πρώην πρωθυπουργό Νετανιάχου, έχουν καταγγείλει τη συμφωνία ως παράδοση στη Χεζμπολάχ, επειδή παραιτείται από τις ισραηλινές διεκδικήσεις στο πεδίο Qana. Ενώ το κόμμα Εβραϊκή Εστία της Shaked μπαίνει στον πειρασμό να επαναλάβει αυτά τα επιχειρήματα για να αποτελέσει ενδεχομένως μέρος μιας μελλοντικής δεξιάς κυβέρνησης, ένα τέτοιο κόλπο είναι απίθανο να λειτουργήσει για να κερδίσει υποστηρικτές στις επερχόμενες εκλογές. Οι δεξιοί ψηφοφόροι έχουν ήδη απογοητευτεί από την Εβραϊκή Εστί για την ένταξή της στον σημερινό συνασπισμό που περιλαμβάνει αριστερούς και ισλαμιστές αντιπάλους της δεξιάς.

Η οικονομική κρίση του Λιβάνου δυσκολεύει τη Χεζμπολάχ να απειλήσει αξιόπιστα με χρήση στρατιωτικής βίας προκειμένου να σταματήσει την παραγωγή του Ισραήλ στο κοίτασμα Karish, η οποία θα συνεχιστεί με ή χωρίς συμφωνία. Η Χεζμπολάχ δεν μπορεί να αντέξει πολιτικά έναν ακόμη δαπανηρό πόλεμο με το Ισραήλ για τα κοιτάσματα, ενώ ο προστάτης της, το Ιράν, δεν έχει δείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για κλιμάκωση της έντασης.

Εάν περάσει η συμφωνία, θα μειώσει σημαντικά την απειλή στρατιωτικής κλιμάκωσης για τα κοιτάσματα φυσικού αερίου, θα επιτρέψει την ενεργειακή ανάπτυξη του Λιβάνου, θα απομακρύνει το εμπόδιο για έναν ισραηλινο-ευρωπαϊκό ή/και τουρκικό αγωγό, αυξάνοντας  τις εκκλήσεις στο Λίβανο για άλλους δεσμούς με το Ισραήλ. Η παράδοση της Χεζμπολάχ στη συμφωνία σηματοδοτεί ότι η μαχητική οργάνωση πιθανότατα θα μειώσει τις προκλήσεις και τις ρητορικές απειλής κατά του κοιτάσματος Karish. Ωστόσο, ενδέχεται να συνεχίσει να πραγματοποιεί πτήσεις παρενόχλησης και πιθανότατα θα απειλήσει τις εξέδρες, αν οι εντάσεις του Ισραήλ με τον Λίβανο και το Ιράν αυξηθούν σε ευρύτερο πλαίσιο. Επιπλέον, η Total θα είναι σε θέση να προχωρήσει στο κοίτασμα Qana, οδηγώντας ενδεχομένως σε παραγωγή φυσικού αερίου εάν βρεθούν σημαντικά αποθέματα. Η συμφωνία φέρνει επίσης το Ισραήλ πιο κοντά στην πραγματικότητα ενός ευρωπαϊκού ή τουρκικού υποθαλάσσιου αγωγού φυσικού αερίου, αν και θα πρέπει να βρει τρόπους να περάσει από τα ύδατα που ελέγχονται από τη Συρία και την Κύπρο για να το κάνει. Εν τω μεταξύ, ορισμένα πολιτικά πρόσωπα του Λιβάνου θα προσπαθήσουν πιθανότατα να αξιοποιήσουν τη συμφωνία ζητώντας βαθύτερη συνεργασία με το Ισραήλ, η οποία θα μπορούσε να ξεμπλοκάρει την αναγκαία ανθρωπιστική βοήθεια, μετριάζοντας τον κίνδυνο να εισέλθει η μαστιζόμενη από την κρίση χώρα σε έναν ακόμη δαπανηρό πόλεμο με το Ισραήλ.

Ο πατριάρχης της χριστιανικής εκκλησίας των Μαρωνιτών του Λιβάνου, Bechara Boutros al-Rahi, και άλλοι σημαίνοντες ηγέτες της χώρας έχουν προσπαθήσει να χαλαρώσουν τα αντι-ισραηλινά αισθήματα μεταξύ των οπαδών τους με την ελπίδα να μειωθεί ο κίνδυνος δημόσιας έκκλησης για πόλεμο κατά τη διάρκεια μελλοντικών περιόδων έντασης με το Ισραήλ.

Το Ισραήλ έχει προσφέρει ανθρωπιστική βοήθεια στον Λίβανο πολλές φορές, μεταξύ άλλων μετά την έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού το 2020 και το 2021, καθώς συνεχιζόταν η οικονομική κρίση στη χώρα, με τη Χεζμπολάχ να τα απορρίπτει όλα αυτά.

Ο προτεινόμενος αγωγός EastMed θα μπορούσε θεωρητικά να συνδέσει τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου με την Ευρώπη. Όμως το έργο αντιμετωπίζει προκλήσεις οικονομικής βιωσιμότητας λόγω του κόστους που απορρέει από την ανάγκη του αγωγού να περάσει μέσα από βαθύτερα ύδατα. Εν τω μεταξύ, οι προσπάθειες σύνδεσης αυτών των κοιτασμάτων με την Τουρκία θα μπορούσαν να προσκρούσουν σε περισσότερες διπλωματικές αντιδικίες βόρεια του Λιβάνου. Η Συρία και το Ισραήλ παραμένουν τεχνικά σε πόλεμο, και η Τουρκία έχει θαλάσσιες διαφορές τόσο με την Ελλάδα όσο και με την Κύπρο που καθιστούν το έργο για τον αγωγό πολύ ριψοκίνδυνο για να ολοκληρωθεί.

*Δημοσιεύθηκε στον Τύπο της Κυριακής 23 Οκτωβρίου

Υπεύθυνη διαχείρισης για την Ελλάδα: Δέσποινα Συριοπούλου