“Καταφύγιο” της Χαμάς η Τουρκία

Ποιες οι σχέσεις της Χαμάς με την Τουρκίας σε βάθος χρόνου και ποιος ο ρόλος του Ερντογάν στον πόλεμο της Μέσης Ανατολής;

Γράφει ο Σπύρος Σιδέρης

Η Τουρκία συγκαταλέγεται μεταξύ των πολλών χωρών που δεν θεωρούν τη Χαμάς «τρομοκρατική οργάνωση» αλλά «απελευθερωτική» οργάνωση.

Επιπρόσθετα η Παλαιστινιακή οργάνωση δεν διαθέτει επίσημο πολιτικό γραφείο στην Τουρκία, όπως αυτό στη Ντόχα, την πρωτεύουσα του Κατάρ.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ορισμένα στελέχη της Χαμάς δεν διαμένουν στην Τουρκία για μικρά ή μεγάλα χρονικά διαστήματα τα τελευταία χρόνια ή ότι δεν είναι συχνοί επισκέπτες. Η Παλαιστινιακή οργάνωση έχει εξάλλου κοινό τόπο τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, την «Μουσουλμανική Αδελφότητα».

Η οργάνωση της Χαμάς, παρότι δημιουργήθηκε από τα σπλάχνα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, τα τελευταία χρόνια έχει κόψει τους πρότερους στενούς δεσμούς κι ακολουθεί μια πιο αυτόνομη πορεία. Πλέον συγκλίνει προς το Κατάρ απ’ όπου και χρηματοδοτείται αλλά και στο σιιτικό Ιράν, παρότι στην αδελφότητα είναι σουνίτες.

Οι σχέσεις Χαμάς – Τουρκίας σε βάθος χρόνου
Οι σχέσεις της Χαμάς με την Τουρκία δεν είναι στο επίπεδο που ήταν παλαιότερα. Ο κύριος λόγος ήταν η αλλαγή κατεύθυνσης της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας και η προσπάθεια για την εξομάλυνση των σχέσεων της Άγκυρας με το Κάιρο, αλλά και τις υπόλοιπες Αραβικές χώρες, που κι αυτές «ξέκοψαν» τα πολλά πάρε δώσε με την Χαμάς.

Εδώ θα πρέπει να σταθούμε σε μια πάγια και σταθερή θέση της Τουρκίας του Ερντογάν, καθώς ήταν από τους λίγους Μουσουλμάνους ηγέτες, που έθετε ως προτεραιότητα το Παλαιστινιακό ζήτημα και τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου Παλαιστινιακού κράτους.

Ως σημαιοφόρος αυτής της θέσης, ο Ερντογάν, αυτοανακηρυσσόταν ο υπέρμαχος των αραβικών και μουσουλμανικών συμφερόντων, χωρίς η Τουρκία να είναι αραβική χώρα.

Σε αυτό συνέτεινε το ιδεολογικό υπόβαθρο των Αδελφών Μουσουλμάνων και η υπόσχεση που έδιναν τα μέλη τους «να είναι στρατιώτες στο κάλεσμα του Ισλάμ, και σε αυτό βρίσκεται η ζωή για τη χώρα και η τιμή για την Ούμμα… Είμαστε αδέλφια στην υπηρεσία του Ισλάμ… Ως εκ τούτου, είμαστε οι «Μουσουλμάνοι Αδελφοί»».

Αυτή η ιδεολογική βάση και το δόγμα Νταβούτογλου περί αναγέννησης του οθωμανισμού, για τα χρόνια που κυριάρχησε στην πολιτική σκέψη του Ερντογάν, δημιούργησε πολλούς δεσμούς που παρότι δεν είναι πλέον ισχυροί, είναι όμως ενεργοί.

Δεν είναι τυχαίο ότι όταν ξεκίνησε η επίθεση της Χαμάς εντός του Ισραήλ, οι πληροφορίες από διεθνή και τουρκικά μέσα ενημέρωσης υποστήριξαν ότι ο πρόεδρος του Πολιτικού Γραφείου της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγιε και ορισμένοι αξιωματούχοι της Χαμάς βρίσκονταν στην Κωνσταντινούπολη στις 7 Οκτωβρίου. Επίσημη πάντως δήλωση δεν έγινε ούτε από τη Χαμάς ούτε από τις τουρκικές αρχές, που να επιβεβαιώνουν ή όχι τις πληροφορίες.

Οι δε πληροφορίες πως ο Ερντογάν ζήτησε από τα στελέχη της Χαμάς να εγκαταλείψουν άμεσα την Τουρκία, διαψεύστηκαν από ανάρτηση στο «Χ» του Κέντρου Καταπολέμησης της Παραπληροφόρησης της Διεύθυνσης Επικοινωνίας του Προέδρου, που έγραφε στα αραβικά ότι «οι ισχυρισμοί ότι ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διέταξε ανώτερους αξιωματούχους της Χαμάς να εγκαταλείψουν αμέσως την Τουρκία είναι εντελώς αβάσιμοι».

Ο Ερντογάν και ο πόλεμος στη Γάζα
Τι συμβαίνει όμως με τον Ερντογάν και την Τουρκία σε σχέση με τον πόλεμο Χαμάς-Ισραήλ;

Η Άγκυρα, η οποία χρησιμοποίησε έναν πιο ισορροπημένο λόγο τις πρώτες μέρες της κρίσης και προσπάθησε να τερματίσει τον πόλεμο πριν εξαπλωθεί μέσω της διπλωματίας με τα ταξίδια του Χακάν Φιντάν και τις τηλεφωνικές επικοινωνίες του Ερντογάν, σκλήρυνε τον λόγο της μετά την έκρηξη στο νοσοκομείο Αλ-‘Αχλι στη Γάζα στις 17 Οκτωβρίου.

Έφτασε δε στο σημείο ο Τούρκος πρόεδρος να ανακοινώσει ότι ακυρώνει όλο τον προγραμματισμό του για επίσκεψη στο Ισραήλ και όλους τους κοινούς σχεδιασμούς έργων στον ενεργειακό κι όχι μόνο τομέα.

Για όσους παρακολουθούν πραγματικά κι όχι θεωρητικά τον Πρόεδρο Ερντογάν, δεν εξεπλάγησαν με την ρητορική του. Ούτε η πρώτη φορά είναι ούτε η τελευταία να έχει λεκτικές εκρήξεις απέναντι σε άλλους ηγέτες. Κανείς δεν έχει ξεχάσει τις επιθέσεις που έχει κάνει με απίστευτους χαρακτηρισμούς στον Εμανουέλ Μακρόν, τον Τζο Μπάιντεν ή τον Μπιν Σαλμάν μετά τη δολοφονία Κασόγκι. Ή ακόμα και στον Νετανιάχου αλλά και τον Σίσι.

Με όλους αυτούς που έβριζε πριν λίγα χρόνια, σήμερα, όχι μόνο μιλάει, αλλά και συνεργάζεται στενά, κλείνοντας συμφωνίες δεκάδων δισεκατομμυρίων.

Αυτό που ενδιαφέρει τον Ερντογάν είναι να είναι εμπλεκόμενος. Όχι απλά να είναι στο κάδρο, αλλά ως επιτήδειος εμπλεκόμενος που μπορεί να προσφέρει πάντα με στο βάθος του μυαλού του, μακροπρόθεσμα ανταλλάγματα.

Όσο οι ΗΠΑ παραμένουν εκτός της Μέσης Ανατολής και της ευρύτερης περιοχής του μουσουλμανικού κόσμου, τόσο περισσότερο χώρο να αναπτυχθεί πολυεπίπεδα έχει η Τουρκία.

Έχοντας το προνόμιο να είναι συνδετικός κρίκος ανάμεσα στη Δύση και την Ανατολή, ο Ερντογάν είναι απαραίτητος παίχτης, σε μια περίοδο όπου ο παραλογισμός των συγκρούσεων, αρχής γενομένης των ΗΠΑ που αν δεν τις παρακινεί, τις συντηρεί.

Είναι δεδομένο ότι ο Ερντογάν επιθυμεί έναν πολυπολικό κόσμο κι αμφισβητεί ευθέως το status quo που υπάρχει σήμερα στη διεθνή κοινότητα. Το έχει επαναλάβει πολλές φορές ακόμα και μέσα στον ΟΗΕ, όταν είπε ότι ο κόσμος δεν είναι μόνο πέντε, εννοώντας τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του Οργανισμού που έχουν δικαίωμα βέτο.

Σ’ αυτό τον πολυπολικό κόσμο, ο Τούρκος Πρόεδρος θεωρεί ότι μπορεί να αναβαθμίσει τη θέση της χώρας του καταλαμβάνοντας ένα ηγετικό στάτους από την πλευρά του μουσουλμανικού κόσμου στο διεθνές περιβάλλον.

Ακροβατώντας σε ένα τεντωμένο αναμμένο φυτίλι και παίζοντας το ρόλο του επιτήδειου εμπλεκόμενου, ο Τούρκος Πρόεδρος αναμένει να επιβιώσει και να εκταμιεύσει κέρδη για την χώρα του και τον ίδιο.

Έχοντας μια οικονομία, που ναι μεν βαδίζει σε πιο ορθολογικές βάσεις πλέον, αλλά παραμένει εύθραυστη, με αντίκτυπο στο εσωτερικό μέτωπο, η επιλογή «για ειρήνη στο σπίτι, ειρήνη στον κόσμο»[λόγια του Ατατούρκ] σημαίνει ότι αφουγκράζεται την κοινή γνώμη και την ακολουθεί σε ότι έχει σχέση με την υποστήριξη των Παλαιστινίων και δεν πρόκειται προς το παρόν να αλλάξει αυτό το επόμενο διάστημα.

Η ιδιαίτερη αλλά όχι ουδέτερη θέση που κράτησε η Τουρκία στον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο, απέδωσε, κατά τον Ερντογάν. Τώρα αποζητά και στον πόλεμο Χαμάς-Ισραήλ να έχει αντίστοιχα αποτελέσματα.