Του Μάριου Ευρυβιάδη
Μου έκανε μεγάλη εντύπωση ένα κείμενο που δημοσιεύθηκε στην έκδοση May-June 2009 του διμηνιαίου Αμερικανικού περιοδικού Foreign Policy (http://www.foreignpolicy.com/) το οποίο είναι το κατ' εξοχή περιοδικό της παγκοσμιοποίησης. Έφερε τον τίτλο H2O, δηλαδή νερό, και ήταν γραμμένο από την Peter Brabeck-Letmathe, Πρόεδρο (Chairman) της επίσης κατ'εξοχή πολυεθνικής εταιρείας, Nestlé.O υπότιτλος του κειμένου έλεγε: «Το νερό είναι το νέο χρυσάφι και μερικές χώρες αλλά και κρατικές εταιρείες που καταλαμβαίνουν τι συμβαίνει, θησαυρίζουν ήδη».
Όσο σημαντικά είναι αυτά που λέει, ο Letmathe, αλλά τόσο είναι λόγω της ιδιότητας του. Σημαντικό είναι επίσης και το πλαίσιο της συζήτησης. Το πλαίσιο είναι η ειδική θεματική του περιοδικού FP, αναφορικά με μελλοντικές εξελίξεις σ' όλο το φάσμα των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων και συμπεριφορών. Δεκατρείς επιτυχημένοι άνθρωποι καταθέτουν τις απόψεις τους (επιστήμονες, επιχειρηματίες, καθηγητές κλπ). Ο Πρόεδρος της Nestlé είναι ένας απ' αυτούς. Και είναι σημαντικό ότι η εταιρεία του κρούει τον κώδωνα κινδύνου για μια τέτοια σημαντική εξέλιξη.
Με την κάθετη άνοδο της τιμής των τροφίμων, υπογραμμίζει, ορισμένες χώρες και εταιρείες ελεγχόμενες από κράτη, άρχισαν να αγοράζουν ή να μισθώνουν μακροχρόνια (αποφεύγοντας τη δημοσιότητα), τεράστιες γεωργικές εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης σε διάφορες χώρες. Το σύνηθες και αναμενόμενο είναι πλούσιες χώρες να αγοράζουν σε τριτoκοσμικές ή αναπτυσσόμενες χώρες. Αλλά έχουμε και χώρες όπως η Αίγυπτος στο παιχνίδι των αγορών. Άλλες είναι, χαρακτηριστικά, η Νότια Κορέα, η Κίνα, η Ιαπωνία, η Λιβύη, τα Εμιράτα του Περσικού Κόλπου, το Ισραήλ. Και οι αγορές γίνονται σε χώρες όπως η Μαδαγασκάρη, η Καμπότζη, η Βιρμανία, η Μοζαμβίκη, η Ουγκάντα, η Αιθιοπία, η Βραζιλία, η Ρωσία, η Κεντρική Ασία, η Τουρκία και άλλες.
Εκεί, τα κράτη αυτά αναπτύσσουν αγροτικές δραστηριότητες και εισάγουν την παραγωγή στις δικές τους εσωτερικές αγορές. Αυτό κάνει η Λιβύη στην Ουκρανία, για παράδειγμα. Και το Ισραήλ στην Τουρκία (που άρχισε τέτοιου είδους δραστηριότητες στην Τουρκία στις αρχές του 1980!).
Αυτό όμως που πραγματικά «κερδίζουν» οι χώρες αυτές, χωρίς να το πληρώνουν, και αυτό είναι το σημαντικό που υπογραμμίζει ο Πρόεδρος της Nestlé, είναι τα υπόγεια νερά που έρχονται με την αγορά της γης. Αυτός είναι ο στρατηγικός στόχος: τα υπόγεια νερά των περιοχών που αγοράζουν.
Η όλη στρατηγική των κρατών αυτών είναι να «κλειδώσουν», για δικές τους χρήσεις, τα υπόγεια νερά τα οποία, σε παγκόσμιο επίπεδο, εξαντλούνται με ανησυχητικούς ρυθμούς. Παραδοσιακά αγροτικές περιοχές που τροφοδοτούσαν και εξήγαγαν αγροτικά προϊόντα, όπως η ανατολική Ισπανία και μεγάλες αγροτικές περιοχές των ΗΠΑ (Great Plains) η Μέση Ανατολή, η Βόρειος Αφρική, μεγάλες περιοχές του Πακιστάν και της Ινδίας παρουσιάζουν μεγάλη έλλειψη νερού γενικά, με τα υπόγεια νερά να περιορίζονται επικίνδυνα. Είναι ορατός ο κίνδυνος, κατά τους ειδικούς, να αρχίσουν να χάνονται σοδειές σε μέγεθος ολόκληρης της παραγωγής σε σιτηρά της Ινδίας και των ΗΠΑ.
Πως θα πρέπει να γίνει η διαχείριση του αγαθού αυτού; Δεν μπορούν να το ελέγχουν αυτοί που διαθέτουν χρήμα και ισχύ. Οι μηχανισμοί της αγοράς μπορεί να βοηθήσουν, αλλά μέχρι σε κάποιο βαθμό. Πάντως η παγκόσμια βιομηχανία εκμετάλλευσης νερού είναι της τάξης των 400 δις δολαρίων το χρόνο – τρίτη μετά το πετρέλαιο. Μόνο η βιομηχανία εμφιαλωμένου νερού είναι της τάξης των 90 δις δολαρίων ετησίως.
Ένα παράδειγμα των ακραίων μορφών ελέγχου του νερού είχαμε στο Πακιστάν, όπου το ίδιο το κράτος προσπάθησε να απαγορεύσει τη συλλογή νερών της βροχής από χωρικούς. Η πολιτική αυτή απέτυχε λόγω αντιδράσεων. Αλλά η προσπάθεια έγινε. Στην Ινδία οργανωμένοι αγρότες σταμάτησαν τη μετατροπή των υπόγειων νερών τους σε αεριούχο αναψυκτικό, από γνωστότατη αμερικάνικη εταιρεία.
Μόνο η ενημέρωση των πολιτών και των αγροτών και η αποτελεσματική οργάνωση, μπορούν να αποτρέψουν ένα επερχόμενο εφιάλτη. Και ο πιο απλός και αποτελεσματικός τρόπος είναι οι αγρότες να σταματήσουν να πωλούν την γη τους για εφήμερα πλούτη. Διότι οι πρώτοι που θα πεινάσουν και θα γίνουν ελεγχόμενοι από τους δράκους του νερού, θα είναι αυτοί και οι οικογένειές τους.
