- Advertisement -
{youtube width=”640″ height=”510″}ZUnLt4x5dLc{/youtube}Στην εισήγηση που θα παρακολουθήσετε στο βίντεο που ακολουθεί είναι η ο γνωστός και διακεκριμένος Τουρκολόγος Νίκος Χειλαδάκης.παρουσιάζει μια συγκλονιστικά αποκαλυπτική έρευνα με στοιχεία και ντοκουμέντα το ζήτημα των Κρυπτοχριστιανών φτάνοντας ως τον Μωάμεθ τον Πορθητή όποτ περίτρανα αποδεικνύεται πως είχε ασπασθεί την Ορθοδοξία αφού η Μητέρα του ήταν Ελληνίδα και τον ανάθρεψε με αρχές Ορθόδοξες . Τα όσα αναφέρει στην εισήγηση παρουσιάζουν τεράστιο ενδιαφέρον. Δείτε το. Ακολουθεί μια σύνοψη θεμάτων και άρθων για το ίδιο θέμα των Κρυπτοχριστιανών με βίντεο και κείμενα. Διαβάστε την αξίζει και διαδώστε ολόκληρη έρευνα. {youtube width=”640″ height=”510″}qWWOhL_TJMc{/youtube}
 |
| φωτογραφίες: Ιδιωτική Οδός |
Του Άρχοντος Οστιαρίου της Μ.τ.Χ.Ε. Χρήστου Τσούβαλη
Ἡ διάλεξη ἔγινε στήν Ἀθήνα, στίς 15.12.2011 καί στό Πνευματικό Κέντρο Κωνσταντινουπολιτῶν (Δημητρίου Σούτσου 46).
Τό περιεχόμενό της ἀντλήθηκε σχεδόν ἐξ ὁλοκλήρου ἀπό τήν ἐργασία, πού ἔχει δημοσιευθῇ στό βιβλίο: Δ ώ ρ η μ α στόν καθηγητή Βασίλειο Ν. Ἀναγνωστόπουλο Ἔκδοση: Εταιρεία Μελέτης της καθ’ ημάς Ανατολής, Αθήνα 2007. σ. 51-110.
Σεβασμιώτατε Μητροπολίτα Πισιδίας κ. Σωτήριε,
Σεβαστοί Πατέρες,
Ἐντιμολογιώτατοι Ἄρχοντες,
Κύριε τ. Ἀντιπρόεδρε τῆς Βουλῆς τῶν Ἑλλήνων,
Κύριε τ. Ὑπουργέ,
Έντιμολογιώτατε Πρόεδρε τῆς Οἰκουμενικῆς Ὁμοσπονδίας Κωνσταντινουπολιτῶν,
Κυρίες καί Κύριοι,
Εὐχαριστῶ γιά τά φιλόφρονα λόγια, πού μέ τόση ἀγάπη καί καλωσύνη εἶπε γιά τό πρόσωπό μου ὁ ἀγαπητός Πρόεδρος τῆς Οι. Ομ. Κω., καθώς καί τά Διοικητικά Συμβούλια τοῦ Νέου Κύκλου Κωνσταντινουπολιτῶν καί τοῦ Πανελλήνιου Σύνδεσμου Ποντίων Ἐκπαιδευτικῶν, γιά τήν τιμητική τους ἀπόφαση νά μέ καλέσουν ὡς ὁμιλητή τῆς Ἡμερίδας μέ θέμα: «Κρυπτοχριστιανικό ζήτημα καί ἀνθρώπινα δικαιώματα».
Τέλος εὐχαριστῶ καί ὅλους ἐσᾶς, τούς φιλίστορας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τοῦ Γένους μας, πού εἴχατε τήν καλωσύνη νά ἔλθετε γιά νά παρακολουθήσετε τήν ὁμιλία μου.
Ὁ περιορισμός τοῦ χρόνου, πού ἐπιβάλλει ἡ συμμετοχή μου στήν Ἡμερίδα, πιθανόν νά ἀφήσει κενά στήν ἀνάπτυξη ἑνός τόσο μεγάλου θέματος, γι’ αὐτό καί σᾶς παρακαλῶ νά εἶστε ἐπιεικεῖς στίς κρίσεις σας. Ἄλλωστε γιά τή μελέτη τοῦ θέματος ὑπάρχει πλούσια βιβλιογραφία, πού συνεχῶς συμπληρώνεται.
Οἱ κρυπτοχριστιανοί
Μιά σημαντική καί ὄχι τόσο πολύ γνωστή πτυχή τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας τοῦ Γένους μας.
Ἡ ἐμφάνιση τοῦ Κρυπτοχριστιανισμοῦ
Στήν Ἐκκλησία μας, τούς τρεῖς πρώτους αἰῶνες, βιώθηκε μιά ἀνεπανάληπτη χριστιανική ζωή, γεμάτη ἀπό πίστη, ἀγάπη, θάρρος καί ζῆλο γιά τήν ἐξάπλωση τοῦ Εὐαγγελίου.
Κατά τούς διωγμούς, οἱ περισσότεροι τῶν χριστιανῶν ἦταν ἕτοιμοι νά ὑποστοῦν τά πάντα, ἐπειδή θεωροῦσαν τό μαρτύριο, ὄχι ὡς ἀναγκαῖο τέλος τοῦ βίου τους, ἀλλά ὡς ὁμολογία τῆς συνάντησής τους μέ τό Χριστό, ὡς σπόρο αὔξησης τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτό τό ἡρωικό πνεῦμα τῆς Χριστιανικῆς Ἐκκλησίας τῶν διωγμῶν ἀνέδειξε τούς πρώτους ἁγίους. Ὑπῆρξαν, ὅμως, καί ἄλλοι, τήν ἴδια περίοδο, οἱ «πεπτωκότες», πού γιά νά ἀποφύγουν τούς διωγμούς, ἀρνήθηκαν τήν χριστιανική τους πίστη, γιατί δέν θέλησαν νά ὑποβληθοῦν σέ βασανιστήρια ἤ γιατί δέν τά ἄντεξαν.
Ὅταν ἐκδόθηκε, τόν Φεβρουάριο τοῦ 313, τό Διάταγμα τῶν Μεδιολάνων καί ἔπαυσαν ἐπισήμως οἱ διωγμοί, ἡ Ἐκκλησία ἀντιμετώπισε μέ συμπάθεια καί «οἰκονομία» τό πρόβλημα τῶν «πεπτωκότων», ἰδίως ὅταν αὐτοί ὁμολόγησαν τήν ἁμαρτία τους καί ζήτησαν τήν Χάριν καί τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἡρεμία αὐτή, πού ἐπῆλθε μέ τό Διάταγμα, δέν κράτησε γιά πολύ. Ἡ Χριστιανική Ἐκκλησία ἀντιμετώπισε διαφορετικούς διωγμούς καί νέα προβλήματα μέ τίς ποικιλόμορφες αἱρέσεις καί τήν ἐμφάνιση καί ἐξάπλωση τῆς θρησκείας τοῦ Ἰσλάμ. Καί τίς μέν αἱρέσεις ἡ Ἐκκλησία τίς ἀντιμετώπισε μέ τίς τοπικές καί Οἰκουμενικές Συνόδους, τήν ἐξάπλωση ὅμως τῆς θρησκείας τοῦ Ἰσλάμ δέν κατάφερε οὔτε ἡ Ἐκκλησία, ἀλλ’ οὔτε καί ἡ Πολιτεία νά ἐμποδίσει, γιατί ἡ διάθεσή τους ἀπέναντι στό Ἰσλάμ, κατά τήν πρώτη φάση, δηλαδή ἀπό τόν 8ο αἰώνα μέχρι τά μέσα τοῦ 9ου αἰώνα, «ὑπῆρξε μᾶλλον σκωπτική καί ὑποτιμητική» καί ἐπιπλέον γιατί λαθεμένα πίστεψαν ὅτι ἡ θρησκεία τοῦ Ἰσλάμ ἦταν ἕνα εἶδος ἀποστασίας ἀπό τήν ἀληθινή Χριστιανική πίστη, μία νέα ἀρειανική αἵρεση, πού θά ἐξαφανίζονταν μαζί μέ τίς αἱρέσεις τῶν Μονοφυσιτῶν, τῶν Μονοθελητῶν καί τῶν ὁπαδῶν τῶν ἄλλων αἱρετικῶν διδασκαλιῶν.
Ἔτσι ὁ Μουσουλμανισμός, ἐπέζησε καί διαδόθηκε, μέ τό μήνυμα, ὅτι τό Ἰσλάμ, δηλαδή ἡ «ὑποταγή στό Θεό», εἶναι ἕνας νέος, ὀρθός τρόπος ζωῆς τοῦ λαοῦ καί ἔχει ὡς βασική του ἀρχή, ὅτι ὁ κόσμος διαιρεῖται σέ χῶρες, ὅπου ἀνήκουν οἱ πιστοί τοῦ Ἰσλάμ καί λέγονται «Οἶκος τοῦ Ἰσλάμ» καί σέ χῶρες τῶν ἀπίστων πού καλοῦνται «Οἶκος Πολέμου», δηλαδή περιοχές ἀγώνα μέχρις ὅτου ὑποταχθοῦν, μέ τόν ἱερό πόλεμο «Τζιχάντ», στό κράτος τῆς ἀληθινῆς πίστης. Ἀλλά καί ὁ μεγάλος λόγιος καί νομικός τοῦ Ἰσλάμ Malik Ibn Anas (795), ἔγραφε, ὅτι : «Ὅποιος ἐντελῶς φανερά ἐγκαταλείπει τό Ἰσλάμ, γιά νά προσχωρήσει σέ μιά ἄλλη θρησκεία, αὐτόν θά πρέπει νά προσπαθήσουμε νά τόν μεταστρέψουμε στό Ἰσλάμ. Καί ἄν μεταστραφεῖ, καλῶς, ἄν ὄχι, τότε νά θανατώνεται».
Ἡ ἀντίληψη περί «Τζιχάντ», πού εἶναι ἀναμφισβήτητο στοιχεῖο τῆς δυναμικότητας τῆς μουσουλμανικῆς θρησκείας, ἐπισημαίνει γιά μιά ἀκόμη φορά, ὅτι τό Ἰσλάμ, παραλλήλως πρός τόν θρησκευτικό του χαρακτῆρα, εἶναι καί μέγεθος πολιτικό. Ὁ Προφήτης δέν ἵδρυσε μόνο μιά θρησκευτική κοινότητα, ἀλλά καί ἕνα κράτος. Ἑκατό μόλις χρόνια, λοιπόν, μετά τόν θάνατο τοῦ Μωάμεθ, εἶχε δημιουργηθεῖ ἕνα ἀπέραντο ἀραβικό κράτος καί ὁ «Οἶκος τοῦ Ἰσλάμ» εἶχε ἐξαπλωθεῖ ἀπό τά Ἰμαλάϊα καί τίς πεδιάδες τῆς Κίνας μέχρι τά Πυρηναῖα ὄρη.
Ἰδιαιτέρως στή Μικρά Ἀσία ἡ πολιτική κατάσταση μεταβλήθηκε ριζικά μέ τόν Ἄλπ Αρσλάν μετά τό 1063, ὅταν τό Ἰσλάμ ἀπέβη ἀληθινός κίνδυνος γιά τήν Κωνσταντινούπολη. Γεγονός τό ὁποῖο ἐνισχύθηκε τόν 15ο καί 16ο αἰώνα μέ τούς Ὀθωμανούς Τούρκους. Ἔτσι ἄρχισε μιά παρατεταμένη ἀγωνία θανάτου τῶν ὑπολειμμάτων τῆς ἑλληνικῆς αὐτοκρατορίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως καί μιά περίοδος φθορᾶς γιά τούς ὑπόδουλους.
Τότε, ἕνα μέρος τοῦ πληθυσμοῦ τῶν περιοχῶν αὐτῶν, ἀποδέχονταν τή θρησκεία τοῦ Ἰσλάμ καί μέ τό πέρασμα τοῦ χρόνου ταυτίζονταν μαζί της καί προσχωροῦσε στό σῶμα τῶν κατακτητῶν, ἕνα ἄλλο, πολύ μικρότερο, ἀποφάσιζε νά πολεμήσει γιά τήν πίστη του καί ἐνδεχομένως βασανίζονταν καί μαρτυροῦσε γι’ αὐτήν, καί ἕνα τρίτο, διάλεγε τό δρόμο τοῦ Κρυπτοχριστιανισμοῦ, εἴτε γιατί ἀναγκάζονταν, χωρίς τή θέλησή του, νά ἀποδεχθεῖ τό Ἰσλάμ, εἴτε γιά διάφορους ἄλλους οἰκονομικούς καί κοινωνικούς λόγους ἀποδέχονταν ἐξωτερικά καί φαινομενικά τό Ἰσλάμ, διατηρῶντας, στά βάθη τῆς ψυχῆς τους, τή χριστιανική πίστη, καί, ὅπου οἱ συνθῆκες τό ἐπέτρεπαν, καί τήν ἑλληνική ποντιακή διάλεκτο. Αὐτοί, ὅταν οἱ συνθῆκες τό ἐπέτρεπαν, γύριζαν ἐπίσημα στό Χριστιανισμό.
Τήν πρώτη ἐπίσημη πληροφορία, γιά τόν Κρυπτοχριστιανισμό, ἔχουμε, μετά τό 1330, στή Νίκαια τῆς Βιθυνίας, ὅταν ἡ πόλη ἔπεσε στά χέρια τοῦ σουλτάνου Ὀρχάν. Τότε ἕνα μεγάλο μέρος τοῦ πληθυσμοῦ ἀλλαξοπίστησε, πρᾶγμα, βέβαια, πού σε ἐλάχιστες περιπτώσεις ἔγινε οἰκειοθελῶς. Οἱ ἐξισλαμισθέντες κάτοικοι τῆς Νίκαιας, μέ τό πέρασμα τοῦ καιροῦ ἄρχισαν νά προβληματίζονται. Τύψεις βασάνιζαν τή συνείδησή τους. Γι’ αὐτό ἀπευθύνθηκαν στό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο καί ὁ πατριάρχης Ἰωάννης ὁ Καλέκας, μέ δύο ἐπιστολές, πού τούς ἔστειλε, τό 1338 καί τό 1340, ἔδωσε τήν πρέπουσα θετική ἀπάντηση στά ἀγωνιώδη ἐρωτήματα γιά τή σωτηρία τους.»
Ἡ θρησκευτική καί κοινωνική ζωή τῶν Κρυπτοχριστιανῶν ἀλλά καί οἱ δυσκολίες πού ἀντιμετώπιζαν.
Οἱ Κρυπτοχριστιανοί, αὐτή ἡ κοινωνικοθρησκευτική κατηγορία ἀνθρώπων, ὑπῆρχαν, κατά τόν Μανουήλ Γεδεών, σ’ ὅλες σχεδόν τίς ἐπαρχίες τῆς ἄλλοτε μεγάλης ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας.
Πληροφορίες ὅμως γιά τόν ἀκριβῆ ἀριθμό τῶν κρυπτοχριστιανῶν δέν ἦταν δυνατόν νά ἔχουμε, καί οὔτε πάρα πολλά γιά τήν κρυφή θρησκευτική τους ζωή. Πάντως τίς ἐλάχιστες πληροφορίες, γιά τή θρησκευτική καί κοινωνική τους ζωή καί τίς δυσκολίες, πού ἀντιμετώπιζαν, τίς ἔχουμε ἀπό πρώην κρυπτοχριστιανούς, πού βρίσκονται τώρα ἐκτός Τουρκίας.
Ἡ ζωή τῶν κρυπτοχριστιανῶν σέ καθαρῶς χριστιανικά χωριά δέν ἦταν ἐπικίνδυνη. Τό μυστικό τῶν κρυπτοχριστιανῶν ἦταν σέ ὅλους γνωστό καί τά τελευταῖα μάλιστα χρόνια, μποροῦσαν σχεδόν ἐλεύθερα νά παρακολουθοῦν τίς ἱερές ἀκολουθίες καί νά συμμετέχουν ἐνεργητικά στήν κοινωνική ζωή, μέ μόνη ἐπιφύλαξη μήπως γίνουν ἀντιληπτοί ἀπό διερχόμενους μουσουλμάνους. Στά χριστιανικά αὐτά χωριά, ὑπῆρχε ὡς προπέτασμα, ἕνα τζαμί καί μάλιστα σέ περίοπτη θέση, ὥστε νά μή προκύπτει καμιά ὑποψία. Ἐκεῖ πήγαιναν οἱ κρυπτοχριστιανοί, ὅταν κάποιος Τοῦρκος ἐπισκέπτονταν τό χωριό τους.
Ἐντελῶς διαφορετικές ὅμως ἦταν οἱ συνθῆκες ζωῆς, στά κατά πλειοψηφία μουσουλμανικά χωριά. Ἐδῶ οἱ κρυπτοχριστιανοί διέτρεχαν κάθε μέρα σοβαρό κίνδυνο, μιά καί ζοῦσαν μέ μουσουλμάνους. Γι’ αὐτό πρωταρχική τους ὑποχρέωση ἦταν νά δίνουν τήν ἐντύπωση πιστῶν καί εὐσεβῶν μουσουλμάνων, ὥστε ν’ ἀποφεύγουν τά σχόλια. Ἡ ἰδιαιτερότητα τῆς ζωῆς τους, ἀπαιτοῦσε τήν πιστή τήρηση τῶν τύπων τῆς μουσουλμανικῆς θρησκείας. Γι’ αὐτό καί ἦταν συχνή ἡ παρουσία τους στό τζαμί. Παράλληλα ὅμως εἶχαν, γιά τή χριστιανική τους πίστη, κρυφά μέρη προσευχῆς, σέ σκοτεινά καί ἀπρόσιτα ὑπόγεια καί κατακόμβες κάτω ἀπό τά σπίτια τους. Ὅσοι δέν εἶχαν κατακόμβες φύλαγαν τίς εἰκόνες καί τά καντήλια τους, μέσα στά μεγάλα προγονικά τους μπαοῡλα. Πίσω ἀπό τίς ράχες τους ἔχασκαν, ἀνοιγμένες ἐπίτηδες, χαραμάδες καί τρύπες, γιά τήν ἀνάσα τῆς φλόγας τῆς καντήλας, πού τήν κρατοῦσαν ἀκοίμητη. Οἱ πλουσιότεροι διατηροῦσαν ὑπόγειους ναούς στά σπίτια τους, μέ μεγάλη μυστικότητα, καί στούς ὁποίους ἐτελοῦντο ἱερές ἀκολουθίες καί μυστήρια ἀπό κανονικούς ἱερεῖς. Στά χωριά, πού ἦταν μεικτά, ἄν ὑπῆρχε ὀρθόδοξος ἱερέας, λειτουργοῦσε καί γιά τούς κρυπτοχριστιανούς ἐνορίτες του.
Θεμελιακή, γιά τή ζωή τῶν κρυπτοχριστιανῶν, ἦταν ἡ δράση τῶν μοναστηριῶν τοῦ Πόντου. Τά μοναστήρια αὐτά ὑπῆρξαν φάροι, πού φώτιζαν καί ἑστίες πού θέρμαιναν τίς χριστιανικές ψυχές καί κράτησαν ἄσβεστη τή φλόγα τῆς Ρωμηοσύνης. Σ’ αὐτά, ὅπως ἦταν φυσικό, ἔβρισκαν καταφύγιο καί οἱ κρυπτοχριστιανοί καί ἀπ’ αὐτά περίμεναν τήν πνευματική τους ἐνίσχυση.
Οἱ ὀρθόδοξοι ἱερεῖς τῶν κρυπτοχριστιανῶν, ἄλλοι ἔκαναν τό γυρολόγο ἤ τόν μετακινούμενο μανάβη γιά νά καλύπτουν τήν ἐπικίνδυνη ἀποστολή τους, ἄλλοι μεταμφιέζονταν σέ δερβίσιδες, μολάδες ἤ χοτζάδες, πράγμα πού προϋπόθετε τέλεια κατοχή τῆς τούρκικης γλώσσας καί τοῦ Κορανίου.
Τά μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας καί τά ἔθιμα σήμαιναν γιά τούς κρυπτοχριστιανούς τά θεῖα δῶρα τῆς ὑπομονῆς καί ἡρεμίας μέσα στήν τόσο ταραγμένη ζωή τους. Γι’ αὐτό τηροῦσαν τίς περιόδους τῆς νηστείας ἐπακριβῶς, συμμετεῖχαν σ’ ὅλα τά μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας καί τακτικά στό μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας. Ὁ δεσμός αὐτός μέ τήν Ἐκκλησία τούς βοήθησε νά κρατήσουν τήν πίστη τους. Ἀντίθετα, ὅσοι ἀπ’ αὐτούς ἔμεναν σέ ἀπομονωμένες περιοχές, χωρίς νά ἔχουν ἐπαφή μέ τήν Ἐκκλησία, σιγά σιγά ἀπορροφήθηκαν ἀπό τό μουσουλμανικό περιβάλλον.
Γιά νά μή δίνουν ὑποψίες οἱ κρυπτοχριστιανοί, στό περιβάλλον τους, τελοῦσαν φανερά τήν περιτομή καί ἔπαιρναν ἕνα μουσουλμανικό ὄνομα. Παράλληλα δέ μέ τή μυστική χριστιανική βάπτιση καί τό χρίσμα ἔπαιρναν καί ἕνα χριστιανικό ὄνομα, γιά τό ὁποῖο ὁ νονός ἤ ἀνάδοχος, μετά τή βάπτιση, εὐχότανε στόν βαπτισθέντα «Νά ζήσει μέ τ’ ὄνομά του», δηλαδή ποτέ νά μή βρεθεῖ στήν ἀνάγκη νά μεταστραφεῖ στόν Ἰσλαμισμό καί νά ἀλλάξει τό πραγματικό του ὄνομα. Τά δύο ὀνόματα (μουσουλμανικό καί χριστιανικό) ἦταν συνήθως συνώνυμα ἤ ὁμόηχα π.χ. Μεχμέτ και Μιχάλης, Μεριέμ καί Μαρία, Ἰμπραχήμ καί Ἀβραάμ, Λιάζ καί Ἠλίας. Ὅταν ἕνα χωριό δέν εἶχε δικό του ἱερέα, τότε ἔπαιρναν τά παιδιά τή νύχτα καί πήγαιναν νά τά βαπτίσουν στό διπλανό χωριό ἤ σέ ἕνα μοναστήρι. Τά μυστικά τῆς ζωῆς τῶν κρυπτοχριστιανῶν τά πληροφοροῦνταν τά παιδιά, μόνο ὅταν ἔφταναν σέ μιά συγκεκριμένη ἡλικία καί ὅταν δέν ὑπῆρχε φόβος, μέ τήν παιδική τους ἀθωότητα, νά τά κοινοποιήσουν.
Ὅσο γιά τήν παιδεία, οἱ κρυπτοχριστιανοί ἦταν ὑποχρεωμένοι νά στέλνουν τά παιδιά τους σέ τουρκικά σχολεῖα, γιατί ἦταν ἐγγεγραμμένα στά ληξιαρχεῖα ὡς τουρκόπουλα. Τήν ἡμέρα, τά παιδιά αὐτά, πήγαιναν στό σχολεῖο καί διδάσκονταν τό Κοράνι, τά βράδια ὅμως οἱ ὀρθόδοξες μητέρες, τούς δίδασκαν, μαζί μέ τήν ἑλληνική ποντιακή διάλεκτο, τήν ἀληθινή πίστη, τήν παράδοση καί τήν ἱστορία τοῦ ρωμαίηκου Γένους.
Στό γάμο τηροῦσαν τή χριστιανική μονογαμία. Παντρεύονταν μόνο μεταξύ κρυπτοχριστιανῶν καί ἐτελεῖτο ὁ γάμος φανερά ἀπό τόν χότζα, καί κρυφά τή νύκτα, ἀπό τόν ὀρθόδοξο ἱερέα, σέ ὑπόγειο ναό. Ἄν τοῦτο δεν ἦταν εὔκολο ἔφευγαν γιά ἄλλο χωριό, πού εἶχε ἱερέα, ἤ ἀκόμη ἔφευγαν γιά γαμήλιο ταξίδι καί περνοῦσαν ἀπό χριστιανικό μοναστήρι ἤ καί τέλος πήγαιναν σέ ἀπομακρυσμένη μεγάλη πόλη, ὅπου τό ζεῦγος ἦταν ἄγνωστο καί τελοῦσαν τό μυστήριο τοῦ γάμου, μέ ὀρθόδοξο ἱερέα. Σέ χωριά μέ μικτό πληθυσμό, οἱ κρυπτοχριστιανοί δεν πάντρευαν τίς κόρες τους μέ ἀναγνωρισμένους χριστιανούς. Ἄν τοῦτο ἦταν ὑποχρεωτικό νά γίνει τότε ὁ κρυπτοχριστιανός ἔκλεβε τή φανερή χριστιανή καί αὐτή, δῆθεν ἐκβιαζόμενη, γίνονταν μουσουλμάνα καί στή συνέχεια πήγαιναν στήν Πόλη ἤ σέ κάποιο μοναστήρι καί τελοῦσαν τό μυστήριο τοῦ γάμου.Ἕνα ποντιακό τραγούδι, μεταγλωττισμένο, μιλᾶ γιά γάμο χριστιανῆς νύφης πού παντρευόταν κρυπτοχριστιανό: «Μή τυραγνιέσαι Σόνια μου καί μή βαρειοκαρδίζεις, ἄντρα παίρνεις ὁλόχρυσο, εἶναι χριστιανοπαίδι, στά φανερά Μαχμούτ ἀγάς καί στά κρυφά Νικόλας, καί στή Μονή μεσονυχτίς θά πᾶτε γιά στεφάνι».
Ἡ κηδεία τῶν κρυπτοχριστιανῶν συνοδεύονταν πάντα μέ δυσκολίες. Οἱ νεκροί κηδεύονταν φανερά ἀπό τό χότζα καί θαύονταν σέ μουσουλμανικό νεκροταφείο καί τή νύκτα μεταθαύονταν μυστικά ἀπό ὀρθόδοξο ἱερέα σέ χριστιανικό κοιμητήριο, ὅπως μαρτυρεῖ καί ἡ λαϊκή φράση: «Τήν ἡμέραν σα μεζάρε καί τή νύχτα σον Αε Θόδωρον». Ἀκόμη ἐγένετο ἡ κηδεία χωρίς τήν παρουσία τοῦ νεκροῦ καί τῶν συγγενῶν του ἤ καί ἀκόμη πρίν τήν ταφή τίς νυκτερινές ὧρες στό σπίτι, ἀπό ἄγνωστο στήν περιοχή ἱερέα, πού ἐρχόταν χωρίς ράσα καί μάλιστα πρίν νά γίνει γνωστός στό χωριό ὁ θάνατος. Ὅταν δέν ἦταν δυνατό νά ἔρθει ὁ ἱερέας, στό σπίτι τοῦ νεκροῦ, γινόταν ἡ χριστιανική ἀκολουθία στήν ὑπόγεια ἐκκλησία, τήν ὥρα πού πήγαιναν τό νεκρό στό μουσουλμανικό νεκροταφεῖο. Ὑπῆρχαν ἐπίσης περιπτώσεις, κατά τίς ὁποῖες ὁ ἱερέας πήγαινε στόν τάφο τοῦ θαμμένου ἤδη κρυπτοχριστιανοῦ καί διάβαζε τή νεκρώσιμη ἀκολουθία μόνος του καί χωρίς νά δώσει σημεῖα ἀναγνώρισης. Ἄν δέν ὑπῆρχε ἱερέας, ἔπαιρναν χῶμα πάνω ἀπό τόν τάφο καί τό πήγαιναν ἔστω καί μακριά σέ ὀρθόδοξο ἱερέα, ὅπου διάβαζε τή νεκρώσιμη ἀκολουθία καί ἔρριπταν ἀργότερα τό χῶμα πάνω στόν τάφο τοῦ νεκροῦ.
Μέ μεγάλη σχολαστικότητα γίνονταν τά μνημόσυνα τῶν νεκρῶν. Τά Ψυχοσάββατα καί τήν παραμονή τῶν Θεοφανείων ἑτοιμάζονταν τά κόλλυβα στή μνήμη τῶν νεκρῶν. Στό σπίτι ἄναβαν κεριά μπροστά στίς εἰκόνες, διάβαζαν τά ὀνόματα τῶν νεκρῶν καί τούς σκέφτονταν. Ὅταν δέν μποροῦσαν νά κάνουν μνημόσυνα, ἔστελναν στά κοντινά μοναστήρια, ὡς πρόσφορά, σιτάρι καί φροῦτα.
Ἀλλά καί τό Πάσχα, αὐτή τή λαμπρή καί μεγάλη γιορτή τοῦ Χριστιανισμοῦ, οἱ κρυπτοχριστιανοί τή ζοῦσαν μέ σφιγμένη τήν καρδιά καί μέ δάκρυα στά μάτια ἀλλά καί μέ ἐλπίδα, ὅτι θά τούς ἀξιώσει ὁ Χριστός καί ἡ Παναγία νά γιορτάσουν τήν ἑπόμενη χρονιά τίς μέρες αὐτές χωρίς ἄγχος, ἀνοιχτά καί ἐλεύθερα. Στό σημεῖο αὐτό ἄς δοῦμε μιά μικρή ἱστορία, ὅπως τήν διασώζει, ἀπό τόν Χρ. Τσαρτιλίδη, ὁ Κ. Φωτιάδης: «Εἶναι νύχτα τοῦ Πάσχα. Οἱ καμπάνες τοῦ χωριοῦ…ἠχοῦν. Οἱ χριστιανοί ξυπνοῦν, σηκώνονται καί πηγαίνουν στήν ἐκκλησία. Ὁ Μουσταφᾶ, πού εἶναι χριστιανός, ξυπνάει καί αὐτός. Χωρίς θόρυβο καί χωρίς νά ἀνάψει φῶς ξυπνάει τήν οἰκογένειά του, τή γυναίκα του Ἐμινέ, πού ὀνομάζεται Μαρία, τήν κόρη του Φατμέ ἤ Ἑλένη καί τό γιό του Χασάν ἤ Γεώργιο. Συναντιοῦνται σέ ἕναν χῶρο στό ὑπόγειο τοῦ σπιτιοῦ. Ἐκεῖ παραμερίζουν στήν ἄκρη τούς σάκκους καί παίρνουν τίς εἰκόνες ἀπό κάτω καί τίς κρεμοῦν. Γονατίζουν μπροστά τους, κάνουν τό σταυρό τους καί ἀνάβει ὁ καθένας ἀπό ἕνα κερί. Ὁ Μουσταφᾶ, πού εἶναι χριστιανός παίρνει ἕνα ἱερό βιβλίο καί τό ἀνοίγει. Νά διαβάσει δέν μπορεῖ, ἀλλά ψάλλει ἕναν ὕμνο σιγοψιθυρίζοντας στά σπασμένα ἑλληνικά του. Ἡ οἰκογένεια σταυροκοπιέται ξανά καί λένε ὅλοι σιγά Χριστός ἀνέστη. Ὁ καθένας τρώει ἀπό ἕνα αὐγό πού εἶναι βαμμένο καφέ ἀπό χυμό κρεμμυδιῶν. Εἶχαν φοβηθεῖ νά ἀγοράσουν κόκκινη μπογιά γιά τά αὐγά. Μέ σφιγμένη τήν καρδιά καί δάκρυα στά μάτια ἀσπάζεται ὁ ἕνας τόν ἄλλο καί ἀνεβαίνουν ἐπάνω στά δωμάτιά τους νά κοιμηθοῦν. Οἱ καμπάνες χτυποῦν ξανά …»
Πάντως ἡ διπλή ζωή τῶν κρυπτοχριστιανῶν ἦταν ἕνα ψυχολογικό μαρτύριο, ἕνα ζωντανό δρᾶμα, ἕνας διαρκής φόβος γιά τό Θεό, πού εἶχαν τήν αἴσθηση πώς τόν πρόδωσαν, μιά ἀγωνία ὅτι θά ἀνακαλυφθοῦν ἀπό τίς ἀρχές, ἀλλά καί μιά ἐλπίδα ὅτι κάποια μέρα θά βελτιωθεῖ ἡ κατάστασή τους καί θά λυθεῖ τό δράμα τους. «Ὁ Κρυπτοχριστιανισμός, κατά τόν Καθηγητή Φωτιάδη, εἶναι ἀπόδειξη γιά τήν ἔνταση ἑνός ψυχικοῦ-πνευματικοῦ ἀγώνα. Ἄν οἱ ἄνθρωποι αὐτοί ἤθελαν ἁπλῶς νά σώσουν τή ζωή τους καί τήν περιουσία τους, θά εἶχαν ἀσπαστεῖ ἁπλούστατα τόν Ἰσλαμισμό. Ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι κατά τή διάρκεια τῆς ἡμέρας φοροῦσαν τό φέσι, τό βράδυ ὅμως τό ἔβγαζαν καί πήγαιναν στίς ὑπόγειες ἐκκλησίες, γιά νά συμμετάσχουν στά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας, τό ἔκαναν γιά νά διατηρήσουν την πίστη τους. Ὁ Κρυπτοχριστιανισμός ἀποτελεῖ ἀπόδειξη γιά τή δύναμη ἀντίστασης τῶν ἠθικῶν ἀρχῶν τῆς ρωμαίηκης παράδοσης, εἶναι ὁ ἀγώνας συνείδησης γιά τήν ψυχική καί πνευματική ἐλευθερία. Ἡ διατήρηση τῆς θρησκείας καί τοῦ πολιτισμοῦ, ἦταν γιά τούς κρυπτοχριστιανούς μόνο καί μόνο δυνατή, γιατί ἔκαναν ἕνα συμβιβασμό καί ὑπέκυψαν στήν καταπίεση ἀπ’ ἔξω τόσο μόνο, ὥστε νά δημιουργήσουν ἕναν ἐλεύθερο χῶρο γιά τή διατήρηση τῶν ἀξιῶν αὐτῶν στά κρυφά».
Σήμερα ὑπάρχουν κρυπτοχριστιανοί ;
Ἀπό τόν Αὔγουστο τοῦ 1922, πού κατάρρευσε τό μικρασιατικό μέτωπο, ἄρχισε ἡ ἐξόντωση καί τό ξερίζωμα ἑκατοντάδων χιλιάδων ρωμηῶν, ἀπό τίς προαιώνιες ἑστίες τους, στή Μικρά Ἀσία καί τήν ἀνατολική Θράκη. «Ἔφυγαν ὅμως ὅλοι; ρωτάει ὁ Γεώργιος Πρίντζιπας, μήπως ὑπῆρξαν κρυπτοχριστιανοί, πού δέν τόλμησαν, ἔστω καί τήν τελευταία στιγμή νά φανερωθοῦν; … Εἶναι γνωστό, ἐπίσης, πώς λόγῳ τοῦ πολέμου, σέ μερικές περιοχές, οἱ ἐπονομαζόμενοι «κλωστοί» τῶν κρυπτοχριστιανῶν, συνέχιζαν νά ζοῦν στήν ἀποκρυφία. Ἐκεῖ δέν ἔγινε γνωστή ἡ δυνατότητά τους νά δηλωθοῦν ὡς χριστιανοί. Αὐτούς δέν τούς ἄγγιξε ἡ ἀνταλλαγή. Ἔτσι ἔμειναν στόν τόπο τους μεταθέτοντας γιά τό ἀπώτερο μέλλον τήν ὥρα πού θά ἔκαναν τήν ἐμφάνισή τους. Ἄλλο στοιχεῖο πού μᾶς βάζει σ’ ἐρωτήματα εἶναι οἱ γάμοι χριστιανῶν ἤ κρυπτοχριστιανῶν γυναικῶν μέ τούρκους. Γάμοι πού ἔγιναν λίγο πρίν τήν καταστροφή, μέ βία ἤ καί χωρίς βία. Πολλές διατήρησαν τήν πίστη τους, ἀλλά δέν κρίθηκαν ὡς ἀνταλλάξιμες. Ἄλλες συνέχιζαν νά ζοῦν, ὅπως ἤξεραν τόσα χρόνια, στά κρυφά. Πῶς μεγάλωσαν τά παιδιά τους; Σάν χριστιανούς ἤ σάν μουσουλμάνους; Ἡ ἀπάντηση δέν εἶναι εὔκολη. Κανείς δέν μπορεῖ νά εἶναι σίγουρος γιά τό τί μπορεῖ νά συμβαίνει ἐκεῖ, πού χρόνια πρίν χτύπαγε ἡ καρδιά τῆς Ρωμηοσύνης».
Πάντως, ἔμειναν κρυπτοχριστιανοί στήν Τουρκία. Ὑπάρχουν οἰκογένειες πού χωρίσθηκαν. Κάποιοι ἀπ’ αὐτούς σήμερα ζοῦν στήν Ἑλλάδα, κάποιοι σέ ἄλλες Χῶρες καί κάποιοι στήν Τουρκία. Χωρίς αὐτό νά σημαίνει, πώς οἱ οἰκογένειες ἤ τά ἄτομα πού ζοῦν στήν Τουρκία, εἶναι ἀκόμη κρυπτοχριστιανοί, ὅσο καί ἄν ὑπάρχουν ἐνδείξεις, πού συνηγοροῦν καί σέ μιά τέτοια ἐκδοχή.
Στό σημεῖο αὐτό, ἀξίζει νά δοῦμε, τίς χαρακτηριστικές πληροφορίες, πού καταγράφει ὁ Καθηγητής Φωτιάδης στό βίβλίο του: «Πρός τιμήν τοῦ Γεωργίου Κασιμίδη, (τό τουρκικό του ὄνομα Temel efendi), πού καταγόταν ἀπό μιά κρυπτοχριστιανική οἰκογένεια τοῦ Σταυριοῦ καί πέθανε τό 1961 στήν Τραπεζούντα, ἔγινε στίς 15 Ὀκτωβρίου 1962 στή Θεσσαλονίκη μνημόσυνο στό ἐκκλησάκι τοῦ ἁγίου Στυλιανοῦ. Τό μνημόσυνο αὐτό τό ἔκανε ἡ οἰκογένεια Κιουπτσίδη, πού ζεῖ στή Θεσσαλονίκη καί ἔχει στενή συγγένεια μέ τήν οἰκογένεια τοῦ μακαρίτη πού ζεῖ στήν Τουρκία». Ὑπάρχουν καί γραπτές μαρτυρίες τέτοιων συγγενικῶν σχέσεων, π.χ., μέ τή μορφή ἀλληλογραφίας, ἀνάμεσα σέ κρυπτοχριστιανούς στήν Τουρκία καί στούς συγγενεῖς τους, πού ζοῦν σήμερα στήν Ἑλλάδα.
Ἡ πλειοψηφία τῶν κατοίκων τῆς μαυροθαλασσίτικης περιοχῆς τοῦ Πόντου, μέχρι τήν ἀνταλλαγή τῶν πληθυσμῶν, μιλοῦσαν τήν ἑλληνική ποντιακή διάλεκτο. Αὐτό τό διαπίστωσε ὁ καθηγητής Φωτιάδης, καί σέ διάφορες πόλεις τῆς νοτιοδυτικῆς Γερμανίας, πού συνάντησε Τούρκους ἀπό τήν περιοχή τοῦ Πόντου, πού μιλοῦσαν ἄπταιστα τήν ἑλληνική ποντιακή διάλεκτο. «Ἀπό αὐτούς πληροφορήθηκα, γράφει, ὅτι καί τά παλιά ποντιακά ἔθιμα εἶναι ἀκόμα πολύ ζωντανά. Ἐπίσης μέ διαβεβαίωσαν ὅτι ἔχουν διατηρηθεῖ τά ἑλληνικά τοπωνύμια καί ἀκόμη ὅτι τά ἑλληνικά ἐπώνυμα ἔχουν ἁπλῶς τουρκικές καταλήξεις».
Παρ’ ὅτι ἔφυγε ὁ δηλωμένος ἑλληνικός χριστιανικός πληθυσμός, ἀπό τή Μικρά Ἀσία, γράφει ἡ Ὄλγα Βατίδου, οἱ Τοῦρκοι, ἐκεῖ, δέν ἔπαυσαν νά δείχνουν σεβασμό πρός τή χριστιανική λατρεία καί τά θρησκευτικά ἤθη καί ἔθιμά μας. Πολλές γυναίκες στόν Πόντο, κάνουν ἀκόμη μέ τή δεξιά παλάμη τους τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ πάνω στό ζυμάρι, ὅταν ζυμώνουν τό ψωμί. Καί ὅταν τίς ρωτοῦν γιατί τό κάνουν αὐτό, ἐκεῖνες ἀπαντοῦν «ἔτσι τό βρήκαμε».
Σ’ ὁλόκληρη τήν Τουρκία τιμοῦν καί εὐλαβοῦνται μέχρι σήμερα οἱ μουσουλμάνοι τόν ἅγιο Γεώργιο καί τόν γιορτάζουν μέ τόν δικό τους εὐσεβῆ τρόπο, ὡς ἐαρινή γιορτή, στίς 6 Μαΐου, δηλαδή 13 μέρες ἀργότερα ἀπό τή μνήμη του, μέ τό παλαιό ἡμερολόγιο. Τό ἴδιο εὐλαβοῦνται οἱ μουσουλμάνοι στήν Πόλη καί τήν Ἀνατολή καί ἄλλα προσκυνήματα καί ἁγιάσματα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας.
Ἀρχές Δεκεμβρίου τοῦ 1983, συγκλήθηκε τό πρῶτο διεθνές συνέδριο μέ θέμα τόν Ἅγιο Νικόλαο, ἀπό τίς τοπικές ἀρχές τῆς Ἀττάλειας, πού βρίσκεται κοντά στά Μύρα, ὅπου καί ὁ ναός τοῦ ἁγίου Νικολάου μέ τόν συλημένο τάφο του. Τό πιό σημαντικό ὅμως ἦταν, ὅτι ἐπέτρεψαν οἱ Ἀρχές, στόν τότε μητροπολίτη Μύρων Χρυσόστομο Κωνσταντινίδη νά τελέσει, ἔπειτα ἀπό 61 χρόνια, Θεία Λειτουργία μέσα στήν ἱστορική βασιλική τοῦ ἁγίου Νικολάου. Στίς 6 Δεκεμβρίου τοῦ 1992, λειτούργησε στό ναό, γιά πρώτη φορά, καί ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαῖος, συμπαραστατούμενος ἀπό ἀρχιερεῖς τοῦ Θρόνου. Ἀλλά στό ναό τελοῦνται, μέχρι σήμερα, Θεῖες Λειτουργίες, μετά ἀπό σχετική ἄδεια, καί ἀπό τό νέο μητροπολίτη Μύρων κ. Χρυσόστομο Καλαϊτζῆ.
Ἀλλά καί σέ ἄλλες ἐπαρχίες τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, τελοῦνται Θεῖες Λειτουργίες, μετά ἀπό πρόσκληση τῶν τοπικῶν ἀρχῶν, κοντά σέ ἐρείπια παλαιῶν ναῶν ἤ καί σέ ἀναστηλωμένους ναούς, ἀκόμη καί στήν ὕπαιθρο, μέ προεξάρχοντα, τίς περισσότερες φορές, τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη, ἤ καί ἄλλους Πατριάρχες, ἀλλά καί ἀπό ἀρχιερεῖς καί ἱερεῖς τόσο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, ὅσο καί ἄλλων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν.
Τήν Κυριακή 15 Αὐγούστου 2010, μετά ἀπό 88 ἔτη λήθαργου καί σιωπῆς, λειτούργησε ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης στήν Ἱερά Μονή τῆς Παναγίας Σουμελᾶ τοῦ Πόντου. Γεγονός τό ὁποῖο ἐπαναλήφθηκε καί φέτος.
Ἐπίσης τήν Κυριακή 4 Σεπτεμβρίου 2011, ἔγιναν, μετά ἀπό 90 χρόνια, τά Θυρανοίξια τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίου Παύλου καί Ἁγίου Ἀλυπίου Ἀτταλείας ἀπό τόν Μητροπολίτη Πισιδίας κ. Σωτήριο,μέ τή συμμετοχή ἱερέων καί πλήθους σλαβοφώνων πιστῶν ἐγκαταστημένων στήν Ἀττάλεια ἀλλά καί προσκυνητῶν ἀπό διάφορες χῶρες. Ἀπό τότε ὁ ναός, πού ἐξοπλίσθηκε μέ ὅλα τά ἀναγκαῖα ξυλόγλυπτα, τά ὁποῖα κατασκευάσθηκαν στήν Κορέα, ἱερές εἰκόνες, ἱερά σκεύη, κανδήλια κλπ. λειτουργεῖ καθημερινά».
Στό σημεῖο αὐτό θά ἤθελα νά κλείσω αὐτή τή σημαντική σελίδα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας τοῦ γένους μας, μέ ὅσα ἡ Ὄλγα Βατίδου γράφει στό τέλος τοῦ βιβλίου της: «Οἱ ξεριζωμένοι σκέπτονται καί διαρκῶς ἀναρωτιοῦνται. Τί τάχα νά γίνεται ἐκεῖ κάτω στή Μικρασία … στήν τουρκεμένη πιά ὁλότελα χώρα ; Νά βλασταίνει τάχα ἀκόμα, ἔστω καί στά ἀνήλιαγα, κεῖνος ὁ … σπόρος τοῦ χριστιανισμοῦ ; Καμμιά ἀπάντηση. … Νά πιστέψουν ἄραγε οἱ ξερριζωμένοι ρωμηοί τῆς Ἀνατολῆς σ’ αὐτό, πού λένε πολλοί, πώς τίποτα δέν μένει κάτω καί πώς ὅ,τι πέσει ξανασηκώνεται; Μιάς ὅμως καί εἶναι χριστιανοί οἱ ρωμηοί τῆς Μικρασίας, ἄς πιστέψουνε στήν Ἀνάσταση».
Σᾶς εὐχαριστῶ.
Σημείωση Ιδιωτικής Οδού:
Για λόγους καθαρά τεχνικούς δεν δημοσιεύονται εδώ οι παραπομπές και η σχετική βιβλιογραφία του κειμένου. Είναι, όμως, στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου αναγνώστη, ο οποίος μπορεί να απευθυνθεί στο ιστολόγιό μας για να λάβει το σχετικό υλικό τεκμηρίωσης. {youtube width=”640″ height=”510″}qR6dQQAzVME{/youtube}
Εξισλαμισμένοι Έλληνες και κρυπτοχριστιανοί στην Τουρκία!!
Ένα πάρα πολύ ενδιαφέρον άρθρο – ανάλυση συνέγραψε ένα άνθρωπος που γνωρίζει πολύ καλά τον Ελληνισμό της Τουρκίας συνολικά, ο Βλάσης Αγτζίδης. Πρόκειται για τους εξισλαμισθέντες, αλλά και τους κρυπτοχριστιανούς Έλληνες που ζουν αυτή τη στιγμή στην Τουρκία, ένα θέμα το οποίο υφίσταται ΑΠΟΛΥΤΩΣ, ενώ σύμφωνα με ασφαλείας πληροφορίες έγκυρων και συνήθως πολύ καλά… πληροφορημένων πηγών του «defence-point.gr», οι «ελληνικού ενδιαφέροντος» Τούρκοι πολίτες, ασχέτως του τι λέγεται για λόγους «πολιτικής ορθότητας», δεν αποκλείεται να ανέρχονται ακόμα και σε πέντε εκατομμύρια…
Ακολουθεί το άρθρο του Βλάση Αγτζίδη.
- Advertisement -
OΙ ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΕΝΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΤΟΥΡΚΙΑ
του Βλάση Αγτζίδη
Η οριστική διαμόρφωση των πληθυσμών στην Ελλάδα και την Τουρκία καθορίστηκε από τη συνθήκη της Λωζάννης τον Ιoύλιο του 1923. Η συνθήκη πρόβλεπε την ανταλλαγή των πληθυσμών με βασικό κριτήριο κατάταξης τη θρησκευτική πίστη. Έτσι οι χριστιανοί θα έπρεπε να εκδιωχθούν από την Τουρκία και οι μουσουλμάνοι από την Ελλάδα. Η επιλογή με βάση το θρήσκευμα οδήγησε αφενός στην εξαίρεση των ελληνικών πληθυσμών που είχαν εξισλαμιστεί ή βρισκόταν σε κρυπτοχριστιανική κατάσταση στην Τουρκία, ενώ εκδιώχθηκαν από την Ελλάδα οι ελληνογενείς και ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι. Έτσι διαμορφώθηκε στη σημερινή Τουρκία ένας πολύμορφος μουσουλμανικός ελληνικός πληθυσμός που αποτελείται αφ’ ενός από τους γηγενείς εξισλαμισμένους και κρυπτοχριστανούς του Πόντου και αφ’ ετέρου από αυτούς που εκδιώχθηκαν από την Ελλάδα.
Εξισλαμισμένοι Κρητικοί, Μακεδόνες και Κύπριοι
Είναι ιστορικά βεβαιωμένο ότι μεγάλο μέρος των λεγόμενων τουρκοκρητικών είναι ελληνικής καταγωγής. Εξ άλλου το “κρητικό ζήτημα” στις αρχές του αιώνα μας θύμιζε πάρα πολύ το σημερινό πρόβλημα της Βορείου Ιρλανδίας. Τη διαπίστωση αυτή, εκτός των ιστορικών πηγών, υποστηρίζει η ύπαρξη τέτοιων πληθυσμών στη Συρία (Χαμηδιέ) και στη Λιβύη οι οποίοι διατηρούν την ανάμνηση της ελληνικής τους προέλευσης και εξακολουθούν να δηλώνουν “Έλληνες”.
Επίσης και στη κεντρική και νοτιοδυτική Μακεδονία (Αλιάκμωνας και περιοχή Κοζάνης) κατοικούσαν οι εξισλαμισμένοι Έλληνες που έγιναν γνωστοί ως “Βαλαάδες”. Οι Βαλαάδες χαρακτηρίζονται σε εθνογραφικούς χάρτες του περασμένου αιών ως “Greek Muslims”.
Οι ελληνογενείς μουσουλμάνοι της Κρήτης και της Μακεδονίας εκδιώχθηκαν στην Τουρκία το 1923, με τη συνθήκη της Λωζάννης. Εγκαταστάθηκαν κυρίως στη Δυτική και Νότια Μικρά Ασία. Στην πλειοψηφία τους παραμένουν και σήμερα ελληνόφωνοι. Για αυτούς τους πληθυσμούς δημοσίευαν οι τουρκικές εφημερίδες τα προγράμματα της ελληνικής τηλεόρασης.
Στις περιοχές της Κιλικίας (Αττάλεια) κατοικεί επίσης αριθμός ελληνοφώνων Κυπρίων μουσουλμάνων οι οποίοι μετακινήθηκαν εκεί από τα τέλη του περασμένου αιώνα. μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ου.
- Advertisement -
Εξισλαμισμένοι – Πόντιοι
Η μεγαλύτερη και σπουδαιότερη ομάδα Ελληνογενών εξισλαμισμένων είναι αυτή που κατοικεί στον ιστορικό Πόντο και ειδικά στην επαρχία Τραπεζούντας. Οι εγκαταστάσεις αυτών που μιλούν τα ποντιακά ελληνικά περιγράφονται ως εξής στην έρευνα “Ethnic Groups in the Republic of Turkey” του γερμανικού πανεπιστημίου του Τybingen:
“…αποτελούνται από μερικές εξάδες χωριών γύρω από την Τόνια και 40-50 εγκαταστάσεις στις κοιλάδες (επάνω μέρος) Σαλακλί και Γκιουρτσάϋ νότια του Οφι, γύρω από την Τσαϊκαρα και το Κιοπρούμπασι. Υπάρχουν τουλάχιστον δύο κύματα μετανάστευσης στην επαρχία Σακαρυά.”
Υπάρχει ήδη μια αξιόλογη διασπορά των εξισλαμισμένων στην Κωνσταντινούπολη και στα περισσότερα αστικά κέντρα της Τουρκίας. Κοινότητές τους έχουν δημιουργηθεί στην κατεχόμενη Κύπρο, την Ίμβρο καθώς και στο εξωτερικό (Γερμανία). Επίσης τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργηθεί μια μικρή κοινότητα στην Ελλάδα. Είναι συγκροτημένοι σε κλειστές κοινωνικές ομάδες στις οποίες επικρατεί ενδογαμία. Ξεχωρίζουν τον εαυτό τους από τους καθαρούς Τούρκους και τους διακρίνει φιλελληνισμός. Αυτοδηλώνονται ως “Ρωμαίοι” (Ρωμιοί) και είναι κυρίως ελληνόφωνοι. Οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι σε όλο τον Πόντο ξεπερνούν τις 300.000 άτομα.
Οι ελληνόφωνοι αυτοί Ρωμιοί περιλαμβάνονται συνήθως στους πληθυσμούς που καταγράφονται ως “Λαζοί”. Με την ονομασία αυτή δηλώνονται δύο βασικά εθνοτικές ομάδες: οι παραδοσιακοί Λαζοί, οι οποίοι είναι γεωργιανό φύλο που βρίσκεται πολύ κοντά στους Μιγγρέλους της Γεωργίας και οι “Ρωμαίοι”.
Οι ελληνόφωνοι Ρωμιοί μιλούν διάφορα ιδιώματα της τραπεζουντιακής διαλέκτου της ελληνικής γλώσσας. Τη γλώσσα που μιλούν την ονομάζουν “ρωμαϊκά”. Οι Οφλήδες μιλούν την αρχαιοπρεπέστερη ελληνική διάλεκτο που βρίσκεται εν ζωή. Είναι οι μόνοι που χρησιμοποιούν ως αρνητικό μόριο το “ου” και “ουκί” ενώ παρατηρείται και το φαινόμενο του τσιτακισμού. Η διάλεκτος ακόμα ακμάζει και διατηρεί την ικανότητα να αφομοιώνει ξένες λέξεις και να τις διαμορφώνει με βάση τις ανάγκες της γλώσσας. Τον ελληνικό τύπο ακολουθούν και τα μουσουλμανικά ονόματα. Ο Μεμέτης, ο Κεμάλης, ο Τουργκούτης κ.λπ. Η Κωνσταντινούπολη επιβιώνει με την μεσαιωνική λαϊκή της ονομασία: Ισταμπόλη (από το “Εις την Πόλη”), απ’ όπου προήλθε και το σημερινό τούρκικο όνομά της: Ισταμπούλ.
Η νεολαία σήμερα ξεπερνά την παλιά θρησκευτική προκατάληψη που αδιαφορούσε για τα εθνικά χαρακτηριστικά. Αρχίζει να αναζητεί την εθνική της προέλευση. Στην Κωνσταντινούπολη, όπου υπάρχει ισχυρή παροικία, καθώς και στην Τραπεζούντα έχουν ξεκινήσει προσπάθειες προβολής και υπεράσπισης του ελληνόφωνου πολιτισμού.
Η τραγωδία του Πόντου
Για τους ελληνόφωνους μουσουλμάνους της βόρειας Τουρκίας, δηλαδή του μικρασιατικού Πόντου, έχουμε πλήθος ιστορικών δεδομένων. Το 1914 ο ελληνικός πληθυσμός της περιοχής ανερχόταν σε 929.495 και κατανεμόταν ως εξής: α) Ορθόδοξοι Ελληνες: 696.495, β) Μουσουλμάνοι Έλληνες: 190.000, γ) Κρυπτοχριστιανοί: 43.000
Όπως μας πληροφορεί ο μητροπολίτης Τραπεζούντος Χρύσανθος, οι εξισλαμισμοί στον Πόντο πραγματοποιήθηκαν την περίοδο 1648- 1687 από τις πιέσεις των φεουδαρχών, των Ντερεμπέηδων. Γράφει:
“Ενεκα των από των Τερε-βέηδων πιέσεων τούτων και των δεινών διωγμών οι από του ποταμού Ακάμψιος (Τσορόχ) μέχρι Τραπεζούντος συμπαγείς ελληνικοί πληθυσμοί, οι κατοικούντες τας περιφερείας Ριζαίου, Όφεως, Σουρμένων και Γημωράς εξισλαμίστηκαν αθρόως. Οι χριστιανοί της περιφέρειας Όφεως είχον εξισλαμισθεί κατά την παράδοσιν ομού μετά του επισκόπου αυτών Αλεξάνδρου μετονομασθέντος Ισκεντέρ…”.
Το τελευταίο κύμα των εξισλαμισμών συμπίπτει χρονικά με την γενοκτονία (1916-1923) που εξαπέλυσαν οι Τούρκοι κατά του χριστιανικού ελληνικού πληθυσμού του Πόντου. Οι Νεότουρκοι είχαν αποφασίσει τον βίαιο εξισλαμισμό των χριστιανικών εθνοτήτων και για το σκοπό αυτό δημιούργησαν ορφανοτροφεία για τα παιδιά των χριστιανών που είχαν εξοντώσει. Στα ελληνόπαιδα παρείχαν τουρκική παιδεία και ισλαμική θεολογική μόρφωση. Τις ελληνίδες τις υποχρέωναν σε γάμο με μουσουλμάνους.
Το ότι δεν υπήρχαν αξιόλογοι τουρκικοί πληθυσμοί στο χώρο του Πόντου φαίνεται από το γεγονός ότι και οι ίδιες οι τουρκικές αρχές προτιμούσαν τη χρήση του όρου “μουσουλμάνος” και όχι “Τούρκος”. Σε κείμενο συνεννόησης – που αφορούσε τους όρους αυτονομίας του Πόντου και πρόβλεπε την ισοπολιτεία των κατοίκων του – που υπογράφτηκε το Σεπτέμβριο του 1919 στην Κωνσταντινούπολη μεταξύ του μητροπολίτη Τραπεζούντας Χρυσάνθου και του βαλή Τραπεζούντας Σουλεϊμάν Νετζμή Βέη ανάφερε δύο ομάδες κατοίκων: τους Έλληνες και τους Μουσουλμάνους.
Στην επιχειρηματολογία πάντως των Χριστιανών Ποντίων προς τις συμμαχικές δυνάμεις χρησιμοποιήθηκε η ελληνική καταγωγή των μουσουλμάνων του Πόντου. Στην Συνδιάσκεψη Ειρήνης του Παρισιού στις 30/12/1918 υπεβλήθη υπόμνημα για την δημιουργία της “Ελληνικής Δημοκρατίας του Πόντου”. Μεταξύ άλλων υπάρχει το εξής επιχείρημα:
“…από τον μουσουλμανικόν πληθυσμό μέγα μέρος είναι ελληνικής καταγωγής και δεν ελησμόνησαν ούτε την καταγωγήν αυτών, ούτε την ελληνικήν γλώσσαν, ην εξακολουθούν να ομιλώσιν.”
Η Σημασία αυτών των Πληθυσμών
Οι εξισλαμισμένοι και κρυπτοχριστιανικοί πληθυσμοί μας βοηθούν στο να κατανοήσουμε την φύση της σύγχρονης Τουρκίας. Μας θυμίζουν την παλιά οικουμενικότητα του ελληνισμού. Ένα τμήμα της παλιάς ρωμιοσύνης παραμένει με κρυπτοχριστιανική ή μουσουλμανική μορφή, στους παλιούς ελληνικούς τόπους της Ανατολής.
Το τουρκικό κράτος προσπαθεί με κάθε τρόπο να αφομοιώσει τους πληθυσμούς αυτούς. Επιδιώκει την κοινωνική διάσπαση των συμπαγών πληθυσμών με μεταφορά σε άλλα μέρη της Τουρκίας. Έτσι δόθηκαν οικονομικά κίνητρα για μετανάστευση των ελληνόφωνων στο Κουρδιστάν, την Ιμβρο και την κατεχόμενη Κύπρο. Σήμερα ένα από τα τουρκικά χωριά της Ίμβρου κατοικείται από εξισλαμισμένους ελληνόφωνους ενώ περί τους 3.000 έχουν εγκατασταθεί ως έποικοι στην κατεχόμενη Κύπρο. Οι ελληνόφωνοι έποικοι είναι μία από τις λίγες εθνοτικές ομάδες που μεταφέρθηκαν εκεί και διατηρούν αρμονικές σχέσεις με τους εγκλωβισμένους.
Από την άλλη όμως οι ελληνογενείς μουσουλμάνοι της Τουρκίας προσπαθούν να διασώσουν την πολιτιστική τους ταυτότητα και να αναδειχθούν σε μια γέφυρα φιλίας και συνεργασίας μεταξύ των λαών της Τουρκίας και της Ελλάδας. Αποδεικνύουν επίσης ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος στις ελληνοτουρκικές σχέσεις πλην αυτού της αλληλοκατανόησης και της συνύπαρξης. Εμείς ελπίζουμε ότι η βασανιστική περίοδος μετασχηματισμού στην οποία έχει εισέλθει η Τουρκία θα τελειώσει με την δημιουργία μιας πραγματικής δημοκρατικής και πολυπολιτισμικής κοινωνίας.
ΕΝΘΕΤΟ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ
Για τις περιοχές των εξισλαμισμένων Ελλήνων του Πόντου ο Μητροπολίτης Τραπεζούντος Χρύσανθος γράφει:
“Οι περί των Ψυχρόν ποταμόν (Μπαλτατζή Ντερέ) οικούντες Οφίται ή Οφλήδες, διετήρησαν την ελληνικήν γλώσσαν και τα ελληνικά ήθη και έθιμα, ενθυμούνται ακόμη την εξ Ελλήνων καταγωγήν αυτών. Είναι ημερώτεροι των Λαζών και κατά την κληροδοτηθείσαν αυτοίς παρά των Ελλήνων προγόνων αυτών παράδοσιν ασχολούνται με τα γράμματα και την θεολογίαν. Αι μουσουλμανικαί ιερατικαί και θεολογικαί σχολαί του Οφεως ήσαν αι τελειότεραι εν των Οθωμανικώ κράτει. Οι άνδρες εν Οφει γιγνώσκουσιν και την τουρκικήν γλώσσαν, αλλ’ αι γυναίκες ηγνόουν αυτήν, και δια τούτο μέχρι των ημερών ημών εις την κατ οίκον ομιλία εγίνετο χρήσις του Ελληνικού Ποντικού ιδιώματος του Οφεως. Τα χωρία αυτών μέχρι των ημερών ημών διετήρουν τα Ελληνικά αυτών ονόματα, Παλαιοχώριν, Μεσοχώριν, Υψηλή ή Υψηλάντων, όθεν προήλθεν η οικογένεια των Υψηλαντών, Ξένος, Αληθινός, Φωτεινός, Χαλάεσσα, Γοργορά, Κοντού, Χωλός, Οκελος, σώζονται δε εν αυτοίς πολλοί ναοί και χειρόγραφα ελληνικά… Ελληνόφωνοι, αλλ ουχί ήμεροι ως οι Οφίται παρέμειναν και οι εξισλαμισθέντες χριστιανοί της Θοανίας (Τόνγιας), τα δε χωρία αυτών διετήρησαν κατά το πλείστον ομοίως τα ελληνικά ονόματα, οίον Κατωχώριν, Μεσοπλάγιν, Μεσοπαίδιν.”
defence-point.gr
ΜΕΧΜΕΤ ΦΑΤΙΧ (Μωάμεθ ο Πορθητής)
Του Νίκου Χειλαδάκη.
Ο Μωάμεθ είχε γεννηθεί, μεγαλώσει και ανατραφεί, σε ένα περιβάλλον όπου κυριαρχούσε το ελληνικό πνεύμα μαζί με ένα ιδιαίτερο μυστικιστικό ισλαμισμό, καθαρά ανορθόδοξο, παράλληλα με τις ορθόδοξες μυστηριακές καταβολές της Μικράς Ασίας. Λέγεται ότι λάτρευε την ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και μελετούσε ότι είχε σχέση με τον μεγάλο στρατηλάτη. Οι σύμβουλοι που τον περιστοίχιζαν, από την πρώτη περίοδο της ανόδου του στην εξουσία της νέας αυτοκρατορίας, ήταν οι περισσότεροι Έλληνες, ή εξισλαμισμένοι Έλληνες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν ο Έλληνας στρατηγός Ζαγανός, τον οποίο αργότερα ο Μωάμεθ τον έκανε πρωθυπουργό . Ο Ζαγανός ήταν αυτός, που παρότρυνε τον Μωάμεθ μπροστά στα τείχη της Κωνσταντινούπολης, όταν είχε αρχίσει η πολιορκία της βασιλεύουσας, να εφορμήσει και να καταλάβει την πόλη επανιδρύοντας, όπως διακήρυττε, την αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλέξανδρου, ενώ οι εκ γενετής Οθωμανοί μουσουλμάνοι αξιωματούχοι του Μωάμεθ, όπως ο Τσανταρλή ο βεζίρης, είχαν την άποψη ότι δεν ήταν ακόμη έτοιμοι για την τελική έφοδο και κατάληψη της Πόλης. Τελικά ο Μωάμεθ άκουσε τον Ζαγανό, ενώ ο Τσανταρλής εκτελέστηκε μετά την άλωση της Πόλης.Ένα ενδιαφέρον σημείο από την προσωπική ιστορία του Μωάμεθ, ήταν η μητέρα του. Η επικρατούσα τουρκική άποψη για την μητέρα του Μωάμεθ ήταν ότι πάντως δεν ήταν μουσουλμάνα, αλλά χριστιανή. Αλλά το ίδιο υποστηρίζεται και για την αρχή της ίδιας της Οθωμανικής δυναστείας. Η επίσημη δυναστική παράδοση αναφέρει ότι ο ίδιος γενάρχης των Οσμανλίδων, ο Οσμάν, παντρεύτηκε κόρη Δερβίση, δηλαδή μη ορθόδοξου μουσουλμάνου που έγινε μητέρα του Ορχάν, δηλαδή η αρχή της ίδια της αυτοκρατορίας δεν έχει σχέση με το κανονικό ορθόδοξο Ισλάμ. Η ίδια η μητέρα του Μωάμεθ ήταν χριστιανή ορθόδοξη, ενώ ο ίδιος ο Μωάμεθ, όπως αναφέρουν τα στοιχεία της εποχής, δεν πρέπει να ήταν ορθόδοξος μουσουλμάνος, αλλά αλεβίτης. Και γι’ αυτό δεν ήταν τυχαίο ότι έδειχνε μεγάλη προτίμηση σε οτιδήποτε περσικό και σε όλες τις δοξασίες του Σιϊτισμού.
Τον 15ο αιώνα ο Μωάμεθ όταν άρχισε να ανεβαίνει τα σκαλοπάτια της αυτοκρατορικής κυριαρχίας του, παράλληλα με το ενδιαφέρον του για κάθε τι το περσικό, έδειχνε και μεγάλο πάθος για τις χριστιανικές αρχές και την θρησκεία του Χριστού. Σαν μεγάλο κατηχητή του στις αρχές αυτές, είχε τον ίδιο τον πρώτο Οικουμενικό Πατριάρχη, μετά την άλωση, τον Γεννάδιο. Οι στενές σχέσεις του Γενναδίου με τον Μωάμεθ, ενίσχυσαν τις φήμες πως ο Σουλτάνος είχε ασπαστεί τον χριστιανισμό, ή τουλάχιστον λάτρευε παράλληλα με την θρησκεία του Προφήτη και τη χριστιανική ορθοδοξία. Ο ίδιος ο Μωάμεθ μάλιστα είχε παρακαλέσει τον Πατριάρχη Γεννάδιο να καταγράψει το αποτέλεσμα των μακρών θεολογικών συζητήσεων που είχαν οι δυο άντρες, στο μοναστήρι της Παμμακάριστου, όπου ο Μωάμεθ μόνος επισκέπτονταν συχνά τον Πατριάρχη. Ο Γεννάδιος τότε κατέγραψε τις σχετικές συζητήσεις σε ένα βιβλίο με τίτλο «Περί της μόνης οδού προς την σωτηρία των ανθρώπων». Το σύγγραμμα αυτό μεταφράστηκε και στα τουρκικά και ήταν ένα από τα βιβλία κατήχησης του Μωάμεθ του Πορθητή.
Ο Μωάμεθ ήταν αυτός που είχε βοηθήσει τον Γεννάδιο να ανέβει στον πατριαρχικό θρόνο και γι’ αυτό οι σχέσεις τους ήταν κάτι παραπάνω από σχέση συνομιλητών. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά την στέψη του Πατριάρχη, ο Σουλτάνος και Πορθητής είχε σηκωθεί από τον θρόνο του, γεγονός μεγάλη σημασίας για την εποχή, για να υποδεχτεί τον αρχηγό τον ορθοδόξων χριστιανών και να τον συγχαρεί για το αξίωμα που έπαιρνε. Επειδή η μητέρα του Μωάμεθ ήταν συνειδητή χριστιανή, είχε επηρεάσει για πολύ καιρό και σε μεγάλο βαθμό τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του Πορθητή. Λέγεται ότι από την πιο τρυφερή ηλικία του, είχε μάθει την προσευχή του «Πάτερ ημών» και μερικές ακόμα χριστιανικές προσευχές. Συνεπώς οι σχέσεις του με την ορθοδοξία δεν ήταν απλώς σε ένα επίπεδο περιέργειας και ακαδημαϊκού ενδιαφέροντος, αλλά κάτι παραπάνω και πολλοί αναφέρουν ότι παρά το ότι ήταν επίσημα Μουσουλμάνος, εκφράζονταν συχνά, σαν Χριστιανός ορθόδοξος.
Αυτό μαρτυρεί και ο σύγχρονος του ιστορικός, ο Κατακουζηνός Θεόδωρος Σπαντουνής, αυτόπτης μάρτυρας, ο οποίος αναφέρει ότι στα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Μωάμεθ είχε εγκαταστήσει στα προσωπικά του διαμερίσματα ένα ολόκληρο χριστιανικό εικονοστάσι με κανδήλια και κεριά. Παράλληλα είχε παραγγείλει στον Ιταλό ζωγράφο Τζεντίλε Μπελίνι, να κάνει το πορτρέτο του, κάτι όπου ήταν τελείως αντίθετο στις ισλαμικές πεποιθήσεις περί απαγόρευσης απεικονίσεως προσώπων και παράλληλα και το πιο εντυπωσιακό, να κάνει και το πορτρέτο της Παναγιάς με τον Χριστό στην αγκαλιά της . Σε όλα αυτά κατά τον Κατακουζηνό, συνέβαλε ότι την παιδική του ηλικία ο Μωάμεθ την πέρασε απομονωμένος με την μητέρα του στην Μαγνησία, ανατρεφόμενος αποκλειστικά με χριστιανικό ορθόδοξο τρόπο. Είναι γνωστό πως η μητέρα του Μωάμεθ είχε παντρευτεί τον σουλτάνο Μουράτ και εκείνη την εποχή μια γυναίκα που παντρεύονταν αλλόθρησκο διατηρούσε την θρησκεία της.
Την ίδια περίοδο ένα άλλος βυζαντινός λόγιος, ο γνωστός φιλόσοφος, Γεώργιος ο Τραπεζούντιος, που είχε επηρεαστεί από αυτή την στάση του Μωάμεθ, είχε πάρει το θάρρος και του έστειλε κάποιες επιστολές τονίζοντας πως δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ του Ισλάμ και της Ορθοδοξίας, ενώ προέτρεπε τον Μωάμεθ να ενοποιήσει τις δυο θρησκείες και να γίνει ο κήρυκας της κοινής θρησκείας. Ο Τραπεζούντιος ήξερε ότι απευθύνονταν σε ένα Αλεβίτη κρυπτοχριστιανό και όχι σε ένα στερεότυπο Σουνίτη Μουσουλμάνο, γι’ αυτό και έγραψε αυτές τις επιστολές .
Ο Φατίχ χρησιμοποιούσε τον τίτλο σαν «Κύριος των Δυο Στεριών, Ρούμελης και Ανατολής και των Δυο Θαλασσών, Μεσογείου και Μαύρης Θάλασσας». Ήταν ένας πολεμιστής με δίψα για παγκόσμια επιβολή, ταυτόχρονα και ένας άνθρωπος ανεκτικός και πολιτισμένος. Έχοντας διορίσει τον Γεννάδιο, Πατριάρχη των ορθόδοξων, τον πρόσταξε να συνθέσει μια πραγματεία που θα συνόψιζε τις αρχές της χριστιανικής θρησκείας. Στο παλάτι του δέχονταν ουλεμάδες, (θεολόγους μελετητές του Κορανίου), σε καθορισμένες ημέρες της εβδομάδας για να κατηχηθεί στα κηρύγματα τους. Δέχονταν στην αυλή του ακόμα και ουμανιστές και Έλληνες λόγιους. Όλα αυτά τον κατέτασσαν για πολλούς στην ίδια κατηγορία με τους σύγχρονους του ηγεμόνες της Αναγέννησης στην Δύση, αν και οι σύγχρονοι Τούρκοι ιστορικοί τον θεωρούν σαν ένα γνήσιο Μουσουλμάνο, Γαζή, πολέμαρχο, όπου χρησιμοποιούσε την εξουσία του για να μεταστρέψει το κράτος του στην ισχυρότερη αυτοκρατορία του κόσμου.
Ας δούμε τι γράφει συγκεκριμένα για τον Μωάμεθ ο μεγάλος Τούρκος ιστορικός, Χαλίλ Ινανλτσίκ, στο έργο του, «Η Οθωμανική αυτοκρατορία» : «Έχει υποστηριχθεί ότι ο Μωάμεθ ο πορθητής ενδιαφέρθηκε ενεργά για τον πολιτισμό της Δύσης και ειδικότερα για την ιταλική αναγέννηση και για τον λόγο αυτό συναναστρέφονταν συχνά με χριστιανούς. Οπωσδήποτε ο Μωάμεθ ήταν το πιο ανοιχτό μυαλό από κάθε άλλο σουλτάνο και δέχονταν να συναντηθεί με ανθρώπους διαφορετικών θρησκειών και να ανταλλάσσει τις απόψεις του με αυτούς. Προκειμένου να γνωρίσει από την αρμοδιότερη πηγή τις αρχές της χριστιανικής θρησκείας, πρόσταξε τον πατριάρχη Γεννάδιο να γράψει μια πραγματεία για τον Χριστιανισμό. Παράλληλα συγκέντρωσε στο παλάτι του διάφορους Έλληνες και Ιταλούς λόγιους, όπως ο Γεώργιος Αμιρούτσης, ο Κριτόβουλος ο Ίμβριος και ο Κυριάκος ο Αγκωνίτης. Παράγγειλε στον Αμιρούτση να του κάνει ένα παγκόσμιο χάρτη και φρόντισε για την μετάφραση της γεωγραφίας του Πτολεμαίου, ενώ έφτιαξε μέσα στο παλάτι του μια μεγάλη βιβλιοθήκη με κλασικά ελληνικά και λατινικά συγγράμματα. Τίμησε πλουσιοπάροχα τον ζωγράφο Τζεντίλε Μπελίνι, τον οποίο έφερε από την Βενετία για να στολίσει τους τοίχους του Σαραγιού με μεταλλικές νωπογραφίες και να φτιάξει το πορτρέτο του. Ο γνωστός τότε λόγιος Μπερλινγκέρι, σκόπευε να χαρίσει την «Γεωγραφία» του στον Μεχμέτ (Μωάμεθ), όπως και ο Ρομπέρτο Βαλιούρο την «Στρατιωτική τέχνη» του ενώ ο Τζιοβάνι Μαρία Φιλέλφο έγραψε το έργο «Εν απιστία Αμυρίς», με το οποίο εγκωμιάζει τον Πορθητή».
Πιο ενδιαφέρουσα είναι η άποψη για τον Μωάμεθ τον πορθητή, του Βρετανού μελετητή της οθωμανικής αυτοκρατορίας, Lord Kinros, όπως αναγράφεται στο έργο του «Οθωμανική Αυτοκρατορία». Αναφέρει λοιπόν ο έγκυρος Βρετανός ιστορικός τα εξής : «Ο Αυτοκράτορας έδειχνε να έχει αρκετά καλές διαθέσεις έναντι των Ελλήνων της Πόλης οι οποίοι αντιπροσώπευαν την μεγαλύτερη, πλουσιότερη και πιο καλλιεργημένη μη μουσουλμανική κοινότητα της Κωνσταντινούπολης. Αντιλήφθηκε πολύ καλά ότι θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα κεφάλαιο για την αυτοκρατορία του, με την δεξιότητα τους γύρω από τη βιομηχανία, το εμπόριο και τη ναυτιλία, στα οποία οι Τούρκοι υστερούσαν σημαντικά. Κατά την διάρκεια των σπουδών του είχε αποκτήσει πολλές γνώσεις γύρω από την ελληνική ιστορία, κλασική και βυζαντινή. Μπορεί ακόμα να είχε και ελληνικό αίμα στις φλέβες του από την χριστιανή μητέρα του. Έδειχνε ιδιαίτερη εκτίμηση για την μητριά του, κατά το ήμισυ Σέρβα και το άλλο ήμισυ Ελληνίδα, χήρα του Μουράτ, την αρχόντισσα Μάρα, ( η οποία σημειωτέον είχε θεωρηθεί μετά τον θάνατο του συζύγου της σαν πιθανή νύφη για τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο)».
Έτσι ο Μωάμεθ δεν χρειάστηκε πολλά χρόνια για να δώσει στην ελληνική εκκλησία ένα νέο Πατριάρχη. Ο τελευταίος κάτοχος του πατριαρχικού θρόνου είχε φύγει στην Ιταλία, το 1451 και έτσι θεωρήθηκε παραιτημένος. Η προτίμηση του σουλτάνου στράφηκε προς τον μοναχό Γεννάδιο, ή διαφορετικά Γεώργιο Σχολάριο, ένα έξοχο λόγιο. Ο Γεννάδιος είχε πρωτοστατήσει εναντίον της ένωσης της ελληνικής εκκλησίας με την ρωμαϊκή, μια τελευταία προσπάθεια για την εξασφάλιση δυτικής βοηθείας προς την Πόλη και επομένως ήταν απίθανο να συνωμοτήσει με τους χριστιανούς της Δύσης. Όταν αναζητήθηκε από τον σουλτάνο, ανακαλύφθηκε ότι είχε μεταφερθεί από το μοναστικό κελί του σαν αιχμάλωτος όταν έγινε η κατάληψη και βρίσκονταν σκλάβος στην κατοχή κάποιου πλούσιου Τούρκου, ο οποίος έχει εντυπωσιαστεί από τις γνώσεις του. Αφού εξαγοράστηκε οδηγήθηκε με μεγάλο σεβασμό στον Μωάμεθ, ο οποίος τον μεταχειρίστηκε επίσης με μεγάλο σεβασμό. Τον έπεισε να δεχτεί τον πατριαρχικό θρόνο και συζήτησε μαζί του τους όρους του καθεστώτος που θα εφαρμόζονταν για την ορθόδοξη κοινότητα της νέας αυτοκρατορίας. Το καθεστώς αυτό όριζε για τους ορθόδοξους τέτοιες εγγυήσεις, ώστε να τους εξασφαλίσει τις βασικές τουλάχιστον ελευθερίες στην διαχείριση των δικών τους υποθέσεων.
Με τον Γεννάδιο ο Μωάμεθ ανέπτυξε πολύ φιλικές σχέσεις συζητώντας μαζί του φιλικά πάνω σε θεολογικά ζητήματα. Ο Μωάμεθ επιδείκνυε αξιοσημείωτο ενδιαφέρον για την χριστιανική θρησκεία, μέσα στα πλαίσια της αναζήτησης της γνώσης που τον διέκρινε. Κατόπιν επιθυμίας του ο Γεννάδιος έκανε μια έκθεση για το ορθόδοξο δόγμα, η οποία μεταφράστηκε και στην οθωμανική γλώσσα. Η κατάσταση αυτή είχε δημιουργήσει στην Δύση ευσεβείς ελπίδες ότι ο Σουλτάνος μπορούσε να αναδειχτεί σε ένα πανίσχυρο προστάτη του χριστιανισμού. Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, ένας ξακουστός φιλέλληνας, ο Φραγκίσκος Φίλφελος, έγραψε στον Πορθητή παρακαλώντας τον να ελευθερώσει την πεθερά του, Ιταλίδα χήρα ενός Έλληνα φιλοσόφου η οποία είχε συλληφθεί μέσα στον Πόλη, απευθύνοντας του μάλιστα την θερμή επιθυμία να ενώσει την χριστιανική θρησκεία. Λέγεται δε ότι και ο Πάπας Νικόλαος ο V, είχε προσευχηθεί για τον προσηλυτισμό του Σουλτάνου μετά από κατάλληλη κατήχηση, η οποία ακολούθησε μια υποτιθέμενη ανταλλαγή επιστολών στις οποίες ο Μωάμεθ αναφερόμενος στον εαυτό σαν τον διάδοχο και εκδικητή του Έκτορα, έκανε νύξη για μια τέτοια πιθανότητα. Λίγο Αργότερα ο Πάπας Πίος ο ΙΙ, φοβούμενος μήπως ο σουλτάνος ανταποκρινόμενος στο ορθόδοξο δόγμα προσηλυτιστεί, του έγραψε διερμηνεύοντας την ανωτερότητα και αλήθεια του καθολικού δόγματος, και τον πρότεινε να βαπτιστεί ώστε να γίνει κάτω από την προστασία του Πάπα, ο μεγαλύτερος χριστιανός άρχοντας της οικουμένης. Στην ίδια την Κωνσταντινούπολη ένας Έλληνας φιλόσοφος, ο Γεώργιος Αμιρούτζης, έγραψε μια μελέτη για τον σουλτάνο για να δείξει ότι υπήρχε κοινό έδαφος μεταξύ του Ισλάμ και του χριστιανισμού, με εισήγηση να ενωθούν σε μια θρησκεία, ή τουλάχιστον η μια να αναγνωρίσει την άλλη σαν αδελφή.
Είναι γεγονός πως η αυλή του Μωάμεθ στην Κωνσταντινούπολη αποτελούνταν κυρίως από Έλληνες εξισλαμισμένους, όπως άλλωστε και των περισσότερων σουλτάνων, ένα γεγονός που έχει κάνει πολλούς ιστορικούς να ισχυριστούν ότι ουσιαστικά η οθωμανική αυτοκρατορία ήταν δημιούργημα εξωμοτών παρά των εκ γενετής μουσουλμανικής καταγωγής. Ο Μωάμεθ όμως επιχείρησε μια σημαντική καινοτομία που τον έκανε διαφορετικό από τους προγόνους του, ακόμα και από τον πατέρα του τον Μουράτ. Ενώ οι προηγούμενοι σουλτάνοι αναμειγνύονταν και έτρωγαν κοντά με τους υπηκόους τους, αυτός εγκατέλειψε αυτή την τακτική και γευμάτιζε μόνος του απομακρύνοντας ακόμα και τους βεζίρηδες και άλλους αξιωματούχους με ένα νόμο που είχε θεσπίσει και έλεγε ότι : «Δεν επιθυμώ να συντρώγει κανένας με την βασιλική εξοχότητα μου, εκτός από αυτούς όπου έχουν βασιλικό αίμα».
Αυτόν τον τρόπο ζωής του Μωάμεθ, που ήταν ένας μοναχικός τύπος και για πολλούς λάτρης του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τον περιγράφει με αναλυτικό τρόπο ο σύγχρονος του βιογράφος ο Έλληνας Κριτόβουλος.
Ο Μωάμεθ ζούσε σε ένα πανέμορφο ανάκτορο (το Τοπ-Καπί), το οποίο είχε αρχίσει να κτίζει από το 1465 μ. Χ. στην όλο στροφές τοποθεσία της προηγούμενη βυζαντινής ακρόπολης, η κορυφή της οποίας δέσποζε στην συμβολή τριών θαλασσών, του Κερατίου κόλπου, της θάλασσας του Μαρμαρά και του Βοσπόρου. Τα σχέδια του ανακτόρου έγιναν και αυτά από Έλληνες κυρίως αρχιτέκτονες, καθώς και Πέρσες και Άραβες και ήταν τόσο μεγαλειώδη, που η συμπλήρωση τους θα κρατούσε, όπως υπολογίστηκε, περίπου 25 χρόνια. Με την εξαιρετική όμως μεγάλη κλίμακα μισθών και τα πλούσια φιλοδωρήματα που μοίρασε απλόχερα ο σουλτάνος στους εργάτες, το ανάκτορο τελικά συμπληρώθηκε στο τέταρτο χρόνο. Αξιόλογη είναι και η περιγραφή της εποχής για τα ανάκτορα του Μωάμεθ που αναφέρει, «Μέσα στον σαράγι υπήρχαν τεράστιοι και ωραιότατοι κήποι μέσα στους οποίους καλλιεργείται όποιο φυτό και φρούτο θα μπορούσε κανείς να φανταστεί. Νερό δροσερό καθαρό και πόσιμο έτρεχε συνεχώς. Σε κάθε γωνιά κοπάδια τα πουλιά, τόσο από αυτά που τρώγονται, όσο και μελωδικά, τιτίβιζαν και κελαηδούσαν. Αγέλες από οικιακά και αγρία ζώα έβοσκαν στους κήπους. Εδώ ο σουλτάνος Μωάμεθ περνούσε απομονωμένος τους χειμερινούς μήνες ανάμεσα σε δυο εκστρατείες».
Μετά από τόσους αιώνες από τον θάνατο του Πορθητή η ταυτότητα του Μωάμεθ είναι ένα περίπλοκο θέμα που σχετίζεται και με την ταυτότητα των ίδιων των Οθωμανών σουλτάνων. Η πραγματική θρησκεία του Πορθητή είναι ένα ζήτημα που αν αποκαλύπτονταν, σίγουρα για πολλούς θα δημιουργούσε μεγάλη κρίση συνειδήσεως για την σημερινή Τουρκία, που έχει ανασκευάσει όλη την ιστορία της, ακριβώς για να στηρίξει ένα οικοδόμημα που είναι για πολλούς τεχνητό.
Αλλά το μυστήριο της αληθινής ταυτότητας του Μωάμεθ περιπλέχτηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, τότε που η αυτοκρατορία που ίδρυσε έπνεε πλέον τα λοίσθια και ίσως η πνευματική του μαρτυρία επιζητούσε κάποιο τρόπο για να αποκαλυφθεί η αλήθεια, μια αλήθεια που θα μπορούσε να κλονίσει πολλά ιστορικά ταμπού.
Ο πρώτος που μίλησε αποκαλυπτικά για το θέμα αυτό το ήταν ένας μεγάλος Τούρκος πολιτικός και ποιητής, ο Γιαχία Κεμάλ Μπεγιατλί και το γεγονός αυτό αναφέρει ο Τούρκος συγγραφέας, Ρεσάτ Εκρέμ Κοτσού στο βιβλίο του, «Οθωμανοί ηγεμόνες»,. Η απαγορευμένη αυτή μαρτυρία είναι άκρως αποκαλυπτική για την πραγματική θρησκευτική ταυτότητα του μεγάλου Φατίχ των Οθωμανών, του Μωάμεθ του Πορθητή. Γράφει λοιπόν το βιβλίο : «Την εποχή του Αμπντούλ Χαμίτ του Β΄, στις αρχές του εικοστού αιώνα, είχε σπάσει ένας μεγάλος αγωγός νερού στη συνοικία του μεγάλου τεμένους του Προθητού, το Φατίχ. Το Φατίχ είχε οικοδομηθεί μεταξύ των ετών 1463 και 1470, πάνω στα ερείπια της κατεδαφισμένης από τους Οθωμανούς εκκλησίας των Αγίων Αποστόλων, κάτω από την οποία βρίσκονται θαμμένοι πολλοί βυζαντινοί βασιλείς. Στην εκκλησία αυτή ο Γεννάδιος είχε εγκαταστήσει το Πατριαρχείο κατόπιν άδειας του Μωάμεθ μετά την άλωση. Το 1454 ο Πατριάρχης εγκατέλειψε οικιοθελώς την εκκλησία, επειδή μέσα σε αυτή είχε βρεθεί το πτώμα ενός Τούρκου και φοβήθηκε μήπως κατηγορηθούν οι Έλληνες για το έγκλημα. Την κατασκευή του τζαμιού είχε αναλάβει ο Έλληνας αρχιτέκτονας, Χριστόδουλος, που φρόντισε όμως να διατηρήσει τα θεμέλια της κατεδαφισμένης εκκλησίας. Κατά την επισκευή όμως του χαλασμένου αγωγού, ο Αμπντούλ Χαμίτ έδωσε εντολή να ανοιχτεί ο τάφος του Μωάμεθ που βρίσκονταν δίπλα στο τζαμί, για να διαπιστωθούν τυχόν ζημιές και να επισκευαστούν. Ο τάφος λοιπόν ανοίχτηκε και σε βάθος τριών μέτρων βρέθηκε μια σιδερένια καταπακτή από όπου μια πέτρινη σκάλα οδηγούσε στην υπόγεια αίθουσα της βυζαντινής εκκλησίας. Εκεί βρέθηκε ο μαρμάρινος τάφος που βρίσκονταν το ταριχευμένο πτώμα του Μωάμεθ, ολόιδιο με το πορτρέτο που είχε φιλοτεχνήσει ο Ιταλός ζωγράφος Μπελίνι, πέντε μήνες πριν από τον θάνατο του Πορθητή. Το γεγονός αυτό και μόνο για πολλούς αποτελεί τη μεγαλύτερη απόδειξη ότι ο Μωάμεθ θέλησε να ταφεί σαν χριστιανός και βυζαντινός βασιλιάς, εν μέσω των άλλων βυζαντινών αυτοκρατόρων».
\Ο σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίτ, που για λόγους πολιτικούς την εποχή εκείνη είχε εγκαταλείψει το μπεκτασισμό, (δηλαδή το αιρετικό Ισλάμ), τον οποίο ακολουθούσε και ασπάστηκε τον σουνιτισμό, δηλαδή το ορθόδοξο Ισλάμ, κυριεύτηκε από πανικό και έδωσε εντολή να σφραγιστεί αμέσως ο τάφος του Μωάμεθ. Τα παραπάνω συνέβησαν πριν από το 1908 και έκτοτε ο τάφος του Μωάμεθ δεν ξανάνοιξε. Γι’ αυτό και σήμερα είναι αδύνατο να αποδειχτεί αυτή η μαρτυρία του Μπεγιατλί. Αποτελεί όμως μαρτυρία επιφανούς Τούρκου, η οποία δεν εξυπηρετεί κάποιες σκοπιμότητες και δεν είχε λόγους να παρουσιάζει τον Μωάμεθ χριστιανό. Σήμερα το μέρος εκείνο είναι απαγορευμένο και δεν επιτρέπεται σε κανένα, είτε αρχαιολόγο είτε θρησκευτικό αρχηγό να το πλησιάσει, επιτείνοντας έτσι το μυστήριο για τους βυζαντινούς βασιλικούς τάφους αλλά και για τους τάφους των σουλτάνων της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Είναι γεγονός ότι παρόμοιες με αυτήν μαρτυρίες έχουν κυκλοφορήσει κατά καιρούς στην Τουρκία, αλλά χωρίς να τις δοθεί για ευνόητους λόγους μεγάλη έκταση. Χαρακτηριστικό είναι ότι στις 19 Δεκεμβρίου 1996, το εβδομαδιαίο περιοδικό μεγάλης κυκλοφορίας στην Τουρκία, «Ακτουέλ», του συγκροτήματος της γνωστής εφημερίδας, «Σαμπάχ», είχε κυκλοφορήσει με τον εξής εντυπωσιακό τίτλο : «Ο Πορθητής ήταν Χριστιανός ;» και από κάτω είχε τον υπότιτλο: «Οι ιστορικοί δεν μπόρεσαν μέχρι σήμερα να λύσουν αυτό το μυστήριο, 540 χρόνια από τον θάνατο του μεγάλου Φατίχ».
Το ότι στην σημερινή Τουρκία στην οποία αναδύεται δυναμικά το ισλαμικό στοιχείο, δημοσιεύονται αναφορές για ένα τέτοιο θέμα ήταν μια μεγάλη απόδειξη της αμφιβολίας για την πραγματική θρησκευτική ταυτότητα του Μωάμεθ, ακόμα και για το ίδιο το επίσημο τουρκικό κατεστημένο. Και αυτό παίρνει μεγαλύτερη αξία αν κατανοήσουμε τα παρακάτω: Ο Φατίχ, ήταν και είναι ένα από τα πιο μεγάλα ταμπού της τουρκικής ιστορίας, του τουρκισμού και του σύγχρονου τουρκικού εθνικισμού. Γι’ αυτό και ένας ηγέτης σαν τον Φατίχ, έπρεπε να προσωποποιεί εκτός από το εθνικό συναίσθημα του λαού και το θρησκευτικό. Δηλαδή δεν χωράει καμία άλλη θεωρία όσον αφορά τα θρησκευτικά πιστεύω του Μωάμεθ του Πορθητή, εκτός από του ότι ήταν ένας θρησκευτικός αρχηγός των Σουνιτών Τούρκων Μουσουλμάνων.
Και όμως εκεί μέσα στον τάφο του Πορθητή υπάρχει το μεγαλύτερο μυστικό της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ένα μυστικό που αποδεικνύει ότι ο ιδρυτής του δευτέρου Βυζαντίου, όπως του άρεσε να ονομάζει την νέα αυτοκρατορία ο Μωάμεθ ο Πορθητής, πιθανώς είχε ασπαστεί στο τέλος της ζωής του τον χριστιανισμό, μια θρησκεία που σε όλη του την ζωή τον ακολουθούσε, ενώ από τα παιδικά του χρόνια είχε τις πρώτες επαφές μαζί της μέσω της χριστιανής μητέρας του.
Η κατάρρευση ενός ταμπού, που αφορά την θρησκεία του μεγάλου Φατίχ, του Μωάμεθ του Πορθητή, του ιδρυτή της οθωμανικής αυτοκρατορίας και του επίσημου προστάτη του σουνιτικού Ισλάμ, θα ήταν ένα γερό χτύπημα για τα ίδια τα θεμέλια της σύγχρονης Τουρκίας, αλλά το κυριότερο θα ήταν μια αρχή για μια αλυσίδα καταρρεύσεων πολλών μύθων πάνω στους οποίους είναι κτισμένο το οικοδόμημα της σύγχρονης, «ισχυρής», Τουρκίας. Η εσωτερική συνείδηση, η πραγματική θρησκευτική καταβολή ακόμα και η φυλετική καταγωγή των σημερινών Τούρκων, θα ήταν ένα επόμενο ισχυρό ταμπού που θα κατάρρεε και θα διέλυε όλες τις επίσημες ιστορικές κοσμοθεωρίες του κεμαλισμού. Αλλά το κυριότερο, θα δημιουργούσε την μεγαλύτερη κρίση ταυτότητας των σημερινών Τούρκων, για τους οποίους όταν ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ επισκέφτηκε το 1997 για πρώτη φορά το Τουρκμενιστάν, που υποτίθεται πως είναι η φυσική κοιτίδα των Τούρκων, ο τότε πρόεδρος του Τουρκμενιστάν, Σαπαρμουράτ Τουρκμένμπασί, του είπε με χαιρέκακο ύφος :«Εσείς όταν φύγατε από την κεντρική Ασία ήσασταν σαν και μας, σήμερα όμως δεν μας μοιάζετε καθόλου».
ΝΙΚΟΣ ΧΕΙΛΑΔΑΚΗΣ
- Advertisement -
