-Είναι απίθανο οι στρατιωτικές επιχειρήσεις να εμποδίσουν ή να μειώσουν την εμπορία ανθρώπων σε όλη τη Μεσόγειο.-Οι πολιτικές της ΕΕ για τη μετανάστευση και οι διπλωματικές συνεργασίες θα έχουν μια πιο άμεση επίδραση στις μεταναστευτικές ροές.
Πολλά πρόσφατα περιστατικά με γεμάτα πάνω από το κανονικό σκάφη και πρόσφυγες να πνίγονται στη Μεσόγειο κάνουν απολύτως σαφές ένα πράγμα: Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη μεταναστευτική κρίση της. Τα προτεινόμενα σχέδια για την επίλυση του προβλήματος χαρακτηρίζονται από τη χρήση των ναυτικών δυνάμεων για την αναχαίτιση σκαφών των δουλεμπόρων. Ωστόσο, οι περιορισμένες θαλάσσιες επιχειρήσεις είναι απίθανο να αποτρέψουν την παράνομη μεταφορά προσφύγων μέσω Λιβύης και σε όλη τη Μεσόγειο, ιδιαίτερα εν τη απουσία χερσαίων επιχειρήσεων που στόχο έχουν τις (χερσαίες) οργανώσεις διακίνησης ατόμων.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε τον Μάιο να οργανώσει μια συντονισμένη προσπάθεια για την αντιμετώπιση των εν λόγω επιχειρήσεων (διακίνησης ανθρώπων) στη Μεσόγειο. Έγγραφα που διέρρευσαν από τους στρατιωτικούς της ΕΕ που τη σχεδίασαν δείχνουν ότι η αρχική φάση της επιχείρησης, η οποία ήδη διεξάγεται σε κάποιο βαθμό, θα αποτελείται από θαλάσσιες περιπολίες, με την αναχαίτιση σκάφών προσφύγων και τη μεταφορά των επιβατών τους στην Ιταλία. Στρατιωτικοί ηγέτες θα σχεδιάσουν τις μελλοντικές φάσεις της επιχείρησης με βάση την αξιολόγηση του τρόπου που λειτουργεί η εμπορία ανθρώπων από τη Λιβύη και πώς μπορεί να προληφθεί καλύτερα με στρατιωτικά μέσα.
Πιο συγκεκριμένα, μελλοντικές ενέργειες εναντίον των εμπόρων μπορεί να αφορούν είτε στην επέκταση των στρατιωτικών επιχειρήσεων στις Λιβυκές ακτές, είτε στη βύθιση των πλοίων των διακινητών, αφού τους συλλάβουν σε διεθνή ύδατα. Έχοντας ως στόχο τις υποδομές των οργανώσεων των δουλεμπόρων, αλλά και τις χερσαίες περιοχές οργάνωσής τους, αυτό θα παραλύσει τις επιχειρήσεις τους πριν καν φτάσουν στη θάλασσα, την ώρα που βυθίζοντας τα σκάφη υποτίθεται ότι θα τους στερούσε τα μέσα για μελλοντικές πράξεις λαθρεμπορίας.
Και οι δύο αυτές προσεγγίσεις, όμως, έχουν ελαττώματα. Το πιο προφανές εμπόδιο για τις χερσαίες επιχειρήσεις αποτελεί η κυβέρνηση της Λιβύης με έδρα το Τομπρούκ, καθώς και οι πολιτοφυλακές και οι πολιτικοί φορείς σε ολόκληρη τη Λιβύη, το σύνολο σχεδόν των οποίων αντιτίθενται σε οποιαδήποτε στρατιωτική επέμβαση της ΕΕ στα ύδατα της Λιβύης ή στο έδαφος της χώρας.
Τα μέλη της ΕΕ αρχικά σχεδίασαν να εξασφαλίσουν ψήφισμα από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ να διεξάγουν αυτές τις επιχειρήσεις, οι οποίες θα παράκαμπταν την άρνηση της Λιβύης. Η Ρωσία όμως κατέστησε σαφές ότι δεν θα επιτρέψει να περάσει κάτι τέτοιο, σταματώντας τις προσπάθειες στον ΟΗΕ. Αντ ‘αυτού, η Ευρωπαϊκή Ένωση στρέφεται στη διπλωματίας, σε μια προσπάθεια να πείσει την κυβέρνηση της Λιβύης να επιτρέψει την επέκταση των στρατιωτικών επιχειρήσεων στο έδαφός της.
Το άλλο προτεινόμενο στοιχείο των σχεδίων, η καταστροφή των σκαφών που χρησιμοποιούνται σε επιχειρήσεις εμπορίας ανθρώπων, έχει τα δικά του προβλήματα. Οι Ευρωπαίοι στρατιωτικοί που το σχεδιάζουν έχουν δηλώσει ξεκάθαρα ότι αυτή η στρατηγική μπορεί να αλλάξει, καθώς το μέλλον των ναυτικών προσεγγίσεων θα εξαρτηθεί τελικά από τα αποτελέσματα της αρχικής μελέτης για το πώς γίνονται οι επιχειρήσεις εμπορίας. Αλλά ακόμη και ως προσωρινή τακτική, βυθίζοντας τα σκάφη των δουλεμπόρων θα έλυνε απλώς ένα σύμπτωμα του προβλήματος.
Στερώντας από τους διακινητές την περαιτέρω χρήση των κατασχεμένων πλοίων, αυτό δεν θα μειώσει ουσιαστικά τον όγκο των ανθρώπων που μεταφέρονται παράνομα, δεδομένου ότι οι οργανώσεις λαθρεμπόρων θεωρούν ότι μεγάλο μέρος των σκαφών τους είναι αναλώσιμα. Μόλις ένα πλοίο που μεταφέρει πρόσφυγες αφήνει την ξηρά, δεν υπάρχει καμία προσδοκία ότι το σκάφος θα επιστρέψει για να πάρει περισσότερους πρόσφυγες. Οι διακινητές (ανθρώπων) έχουν μάθει να εγκαταλείπουν τα πλοία στο παρελθόν. Οι οργανώσεις τους βγάζουν λεφτά, χρεώνοντας τους πρόσφυγες για την μεταφορά τους στο σημείο επιβίβασης και για το ταξίδι στη Μεσόγειο. Ενώ οι οργανώσεις (διακινητών) ξοδεύουν χρήματα για να διασφαλίσουν το σκάφος και να δωροδοκήσουν τοπικούς αξιωματούχους ή παραστρατιωτικές ομάδες για την ασφάλεια ή την είσοδο σε λιμάνι, έχουν ήδη σημειώσει κέρδη πριν καν τα πλοία βγουν από το λιμάνι.
Η αιτιολόγηση αυτής της στρατηγικής φαίνεται να αποτελεί επιτυχία των επιχειρήσεων της ΕΕ και του ΝΑΤΟ εναντίον της πειρατείας στον Κόλπο του Άντεν, όπου η ναυτική παρουσία υπήρξε αποτελεσματική για τον περιορισμό της οικονομικής βιωσιμότητας των πειρατών. Σε αντίθεση με τους δουλεμπόρους, οι πειρατές κάνουν τα κέρδη τους μόνο μετά την επιτυχή ολοκλήρωση των επιχειρήσεών τους στη θάλασσα, δίνοντας στις αρχές πολλές ευκαιρίες να σταματήσουν τη δράση τους.
Μόλις απέδωσαν οι έντονες περιπολίες και οι επιθέσεις εναντίον περιοχών όπου προετοιμάζονται οι πειρατές για την κατάληψη πλοίων, το χαμηλότερο ποσοστό επιτυχίας τους, τους άφησε λιγότερο χώρο για συμβιβασμό στις διαπραγματεύσεις, όταν κατάφερναν να καταλάβουν ένα πλοίο. Οι οικονομικές τους αποδόσεις μειώθηκαν στο σημείο όπου τα κέρδη αντισταθμίζονταν πλέον με την απαιτούμενη επένδυση. Στην πραγματικότητα, ανακόπτοντας με επιτυχία τους πειρατές στη θάλασσα προκλήθηκε το στέγνωμα στη χρηματοδότηση των πειρατικών επιχειρήσεων. Για να υπάρξει όμως αντίκτυπος στην ροή κεφαλαίων των δουλεμπόρων, οι αρχές πρέπει να ανακόψουν την δράση τους στην ξηρά, πριν να πάρουν τα χρήματα από τους πρόσφυγες. Και οι σημερινές ναυτικές επιχειρήσεις της ΕΕ μπορεί στην πραγματικότητα να αυξάνουν τα κέρδη των εμπόρων.
Ενώ υπάρχουν ξεκάθαροι ανθρωπιστικοί λόγοι για τη διάσωση των προσφύγων από πνιγμό, όταν τα πλοία τους να βυθίζονται, οι επιχειρήσεις διάσωσης μειώνουν επίσης τον κίνδυνο που συνεπάγεται το ταξίδι στη Μεσόγειο, επιτρέποντας στους δουλεμπόρους να προσφέρει καλύτερες εγγυήσεις στους πρόσφυγες και κάνοντας πιο ελκυστική την επιλογή να την διασχίσουν.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση γνωρίζει ότι οι προκλήσεις της μετανάστευσης απαιτούν πολλά περισσότερο από μια απλή στρατιωτική λύση. Για το σκοπό αυτό, έχει επικοινωνήσει με χώρες από όπου προέρχονται τα ρεύματα των προσφύγων για να διαπραγματευθεί εναλλακτικές λύσεις, ενίσχυση, για παράδειγμα, της ασφάλειας των συνόρων. Ταυτόχρονα, έχει προσπαθήσει να κάνει χρήσιμες μεταρρυθμίσεις που θα εξομαλύνουν το βάρος της μετανάστευσης στα κράτη μέλη της ΕΕ.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα εξακολουθήσει να εφαρμόζει την στρατιωτική επιλογή, έχοντας ως στόχο τους δουλεμπόρους στη Μεσόγειο. Ως ένα βαθμό, αυτό έχει ήδη ξεκινήσει. Αλλά οι στρατιωτικές προσπάθειες θα συνεχίσουν να εξυπηρετούν κυρίως τον ανθρωπιστικό σκοπό, αντί να λειτουργούν ως μια ολοκληρωμένη πολιτική που θα ανακόψει τη ροή των προσφύγων.
Τύπος της Κυριακής
Υπεύθυνη διαχείρισης για την Ελλάδα: Δέσποινα Συριοπούλου
