Τα όνειρα για ρίψη μετρητών από τον Ντράγκι σβήνουν
Εάν ο Μάριο Ντράγκι θελήσει ποτέ να ξεκινήσει να ρίχνει χρήμα «από το ελικόπτερο», ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας πιθανότατα θα δυσκολευτεί να απογειωθεί.
Στη συζήτηση για μια μορφή ενίσχυσης που πολλοί πιστεύουν πως αντιτίθεται στις συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ακόμη και η επιλογή με τα λιγότερα νομικά εμπόδια κινδυνεύει να πυροδοτήσει μια πολιτική μάχη που θα συμβάλει στην πτώση του ευρώ. Αυτή η άποψη εκτείνεται και στους οικονομολόγους που υποστηρίζουν πως μια τέτοια παρέκκλιση είναι απαραίτητη για να εμποδίσει τη νομισματική ένωση να μπει σε μια τελεσίδικη πτώση.
Η αναλογία της ρίψης μετρητών από ελικόπτερο, την οποία εμπνεύστηκε ο βραβευμένος με Νόμπελ Μίλτον Φρίντμαν, έχει πάρει τη μορφή ιδεών που ξεκινούν από τον συντονισμό της νομισματικής και της δημοσιονομικής πολιτικής και φτάνουν στην προσφορά επιταγών στους πολίτες από την κεντρική τράπεζα. Η τελευταία επιλογή δέχεται την περισσότερη προσοχή στην ευρωζώνη, όπου τα κράτη απαγορεύεται να κάνουν υπεραναλήψεις από τις κεντρικές τράπεζες ή να τους πωλούν απευθείας ομόλογα.
Μιλώντας αυστηρά, το Άρθρο 123 της Συνθήκης της Λισαβόνας «δεν αποκλείει την απευθείας παροχή ρευστού στους πολίτες» είπε ο Άντερ Τέρνερ, πρώην επικεφαλής της Αρχής Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών του Ηνωμένου Βασιλείου. «Στην Ευρώπη, τη στιγμή που ξεκινάς να μιλάς για δημιουργία χρήματος και δαπάνη, έχεις το ερώτημα ‘ποιος θα το λάβει;’. Το γεγονός πως δεν υπάρχει τέλεια εμπιστοσύνη ανάμεσα σε αυτά τα έθνη ενισχύει τη δυσκολία συμφωνίας σε κάτι που είναι τεχνικά εφικτό και οικονομικά απαραίτητο.»
Καθώς το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ θα συνεδριάζει στη Φρανκφούρτη ξεκινώντας την Τετάρτη, η συζήτηση για το τι μπορεί να ακολουθήσει εάν ο σημερινός γύρος αγορών ομολόγων και αρνητικών επιτοκίων δεν καταφέρει να σώσει την οικονομία από τον αποπληθωρισμό μπορεί να μπει επί τάπητος. Οι αξιωματούχοι δεν έχουν πετύχει τον στόχο του πληθωρισμού εδώ και περισσότερα από τρία χρόνια και έχουν αναβάλει επανειλημμένα την ημερομηνία που περιμένουν να το κάνουν.
Το θέμα μπορεί να προκύψει στη συνέντευξη τύπου του Ντράγκι μετά τις συνεδριάσεις. Ερωτηθείς για τη ρίψη χρημάτων τον Μάρτιο, απάντησε πως είναι μια «ενδιαφέρουσα ιδέα». Όταν αυτό προκάλεσε κάποια αναστάτωση σε κάποιους κύκλους – ο πρόεδρος της Bundesbank Γενς Βάιντμαν αποκάλεσε την ιδέα παράλογη – οι αξιωματούχοι της ΕΚΤ υποβάθμισαν την ιδέα. Ο κυβερνήτης της Τράπεζας της Αγγλίας Μαρκ Κάρνεϊ μπήκε στη συζήτηση την Τρίτη, λέγοντας στους βρετανούς βουλευτές πως μπορεί να οδηγήσει σε ένα «σύνθετο σχήμα Πόντσι».
Ο Τέρνερ λέει πως το τύπωμα χρήματος μοιάζει με καλή ιδέα, καθώς η νομισματική ένωση αντιμετωπίζει σοβαρά κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα που χρειάζονται να αντιμετωπιστούν δυναμικά προτού διασπαστεί η συναίνεση που την κρατά ενωμένη.
Ωστόσο, οι πολιτικοί παράγοντες, εξουθενωμένοι μετά από έξι χρόνια κρίσης δημόσιου χρέους, ήρθαν σε ρήξη για το πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας το 2015, ενώ φέτος βρίσκονται σε διαφωνία για την προσφυγική κρίση και το δημοψήφισμα του Ηνωμένου Βασιλείου για την παραμονή του στην ΕΕ. Δεν υπάρχει πολλή πεποίθηση πως θα μπορούσε να επιτευχθεί συμφωνία για τη ρίψη χρήματος ακόμη κι αν οι συνθήκες επιδεινωθούν ως το σημείο που θα επιβάλει τη σοβαρή μελέτη της.
Μεταξύ των μελών του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ, η συναίνεση για την έγκριση του εργαλείου «θα ήταν πολύ δύσκολο να επιτευχθεί», είπε ο Γκρέγκορι Κλέις, οικονομολόγος του ινστιτούτου Bruegel στις Βρυξέλλες, ο οποίος λέει πως καταθέσεις 1.000 ευρώ σε καταναλωτικούς τραπεζικούς λογαριασμούς «θα δημιουργούσε μια μεγάλη ώθηση στις δαπάνες, και αυτό θα είχε αρκετή επίδραση στις τιμές».
Για αρχή, η κεντρική τράπεζα θα χρειαζόταν να δημιουργήσει ένα νέο εργαλείο πέραν αυτών που επιτρέπονται από το καταστατικό της. Η απαραίτητη έγκριση από τα δύο τρίτα των μελών της θα ήταν ένα μεγάλο εμπόδιο, λέει ο Κλέις.
Η κυρίαρχη ανησυχία σε κάποια μέρη της Ευρώπης ίσως είναι οι αναμνήσεις του υπερπληθωρισμού. Το τύπωμα χρήματος για τη χρηματοδότηση των πληρωμών των επιδιορθώσεων από τη Reichsbank της Γερμανίας τη δεκαετία του 1920 αποσταθεροποίησαν το νόμισμα της χώρας και συνέβαλαν στο άνοιγμα του δρόμου για την κυριάρχηση των Ναζί. Αυτό οδήγησε σε αυστηρούς νομικούς περιορισμούς για τι μπορούσε να κάνει η Bundesbank και κατά συνέπεια και η ΕΚΤ.
Κάποιοι σχολιαστές θεωρούν πως υπάρχει τρόπος να παρακαμφθεί το γράμμα του νόμου. Σε εργασία που δημοσιεύτηκε αυτόν τον μήνα, οι οικονομολόγοι της Deutsche Bank ανέφεραν πως η ΕΚΤ θα μπορούσε να προσπεράσει εντελώς τις κυβερνήσεις και να στείλει χρήματα απευθείας στους πολίτες. Θεωρητικά, αυτό θα πρέπει να αυξήσει την ονομαστική ζήτηση. Στην πράξη, μάλλον θα προκαλέσει αντιδράσεις.
«Θα ήταν μια τόσο απροκάλυπτη δημοσιονομική ενέργεια που η νομιμότητα της ΕΚΤ θα υπονομευόταν» είπε ο Βίλεμ Μπίτερ, επικεφαλής οικονομολόγος της Citigroup και υποστηρικτής της ρίψης χρημάτων. «Στέλνοντας η κεντρική τράπεζα επιταγές σε κάθε άνδρα, γυναίκα και παιδί θα αψηφούσε την αρχή πως είναι τα κοινοβούλια αυτά που παίρνουν αυτές τις αποφάσεις. Δε νομίζω πως θα μπορούσαν να επιβιώσουν πολιτικά από αυτό.»
Η εναλλακτική – πολιτικός έλεγχος και κατανομή της ρίψης χρήματος – θα αντιμετώπιζε και πάλι την αντίδραση της Γερμανίας και θα ενίσχυε την άνοδο της ευρωσκεπτικιστικής δεξιάς, σύμφωνα με τον Τέρνερ.
«Η ευρωζώνη είναι καταδικασμένη να παραμείνει θύμα της γερμανικής εμμονής με τις συνέπειες του υπερπληθωρισμού της Βαϊμάρης» είπε ο Μπίτερ. «Παίρνουν το λάθος μάθημα από την ιστορία και δε νομίζω ότι αυτό θα σταματήσει.»
Για έναν από τους ιδρυτές της ευρωζώνης, ο Μπίτερ και οι όμοιοί του είναι αυτοί που παίρνουν το λάθος μάθημα. Ο Ότμαρ Ίσινγκ, ο πρώτος επικεφαλής οικονομολόγος της ΕKΤ και πρώην μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Bundesbank , είπε σε συνέντευξή του πως η ιδέα της ρίψης χρήματος έχει παρεξηγηθεί.
Η αντίληψη του Φρίντμαν το 1969 στο «The Optimum Quantity of Money» είχε σκοπό να εξηγήσει πώς οι ξαφνικές αλλαγές στην προσφορά χρήματος μπορούν να δημιουργήσουν πληθωρισμό χωρίς να αλλάξουν σημαντικά τη δυνατότητα παραγωγής της οικονομίας.
Ως πολιτική, ο Ίσινγκ είπε πως είναι πιθανή μόνο σε καταστάσεις «όταν όλα βρίσκονται σε ένα χάος». Δεν έχει καμία σχέση με τη σημερινή Ευρώπη και θα οδηγούσε μόνο στην ανεπανόρθωτη διαφθορά του χρήματος από την πολιτική σκοπιμότητα.
«Μόλις εκθέσεις το μηχάνημα τυπώματος χρήματος στις κυβερνήσεις, τελείωσε» εξήγησε. «Μπορείς να προσπαθήσεις να οργανώσεις, να θεσμοθετήσεις όρια σε αυτό και να υποστηρίξεις πως μια ανεξάρτητη τράπεζα μπορεί να σταματήσει ανά πάσα στιγμή – όμως αυτό είναι ψευδαίσθηση.»
