O Putin και το Brexit
Του Κώστα Ράπτη
Τυχόν έξοδος της Βρετανίας από την Ε.Ε. θα διασπάσει τη Δύση και θα καταστήσει τους εχθρούς της, όπως ο Vladimir Putin και το Ισλαμικό Κράτος, ευτυχείς. Η διαπίστωση αυτή ανήκει στον Βρετανό πρωθυπουργό, και εμπνευστή του δημοψηφίσματος της Πέμπτης, David Cameron – διατυπώθηκε δε περισσότερες της μίας φορές, με τελευταία την προεκλογική του επίσκεψη στο Μπέρμινγχαμ.
Ο ένοικος της Downing Street δεν είναι ο μόνος που πιστεύει κάτι αντίστοιχο. “Κανείς από τους συμμάχους μας δεν θέλει να εγκαταλείψουμε την Ε.Ε. – ούτε η Αυστραλία, ούτε η Νέα Zηλανδία, ούτε ο Καναδάς, ούτε οι ΗΠΑ. Στην πραγματικότητα, η μόνη χώρα, για να πούμε την αλήθεια, που θα ήθελε να φύγουμε από την Ε.Ε. είναι η Ρωσία. Και αυτό μάλλον μάς λέει ό,τι χρειάζεται να ξέρουμε” παρατήρησε σε ομιλία του τον Μάρτιο στο Chatham House, την ημιεπίσημη βρετανική δεξαμενή σκέψης για τη χάραξη υψηλής στρατηγικής, ο υπουργός Εξωτερικών Philip Hammond.
Αλλά και στο στρατόπεδο των Εργατικών, ο σκιώδης υπουργός Εξωτερικών (και μεγάλος αντίπαλος του κομματικού ηγέτη Jeremy Corbyn) Hillary Benn από τον Φεβρουάριο διακήρυξε ότι “ο πρόεδρος Putin δεν θα δακρύσει αν η Βρετανία αφήσει την Ε.Ε. Θα δει το Brexit ως σημάδι της αδυναμίας μας και της αδυναμίας της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, τη στιγμή που χρειαζόμαστε να διατηρήσουμε τη συλλογική μας ισχύ”.
Όσο για τους αρθρογράφους των μέσων ενημέρωσης που επαναλαμβάνουν αυτή την άποψη, ουκ εστιν αριθμός.
Το συγκεκριμένο επιχείρημα κατά του Brexit έρχεται να μας θυμίσει ότι παρά το σασπένς του βρετανικού δημοψηφίσματος η πραγματική “δράση” στην παρούσα διεθνή συγκυρία μάλλον παίζεται αλλού: στον νέο Ψυχρό Πόλεμο που βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη. Πρόκειται άλλωστε για κυκλικό επιχείρημα, διότι η επίμονη προσπάθεια της Μόσχας όλο το προηγούμενο διάστημα να κρατηθεί μακριά από τη συζήτηση περί βρετανικού δημοψηφίσματος έχει ερμηνευθεί ως… απόδειξη των προτιμήσεών της. Ο Vladimir Putin στηρίζει την προοπτική του Brexit όσο και ο Donald Trump ή η Marine Le Pen, αλλά είναι αρκετά ευφυής, ώστε να μην εκτίθεται, μας πληροφόρησε άρθρο του Pierre Vaux στο Daily Beast την προηγούμενη εβδομάδα.
Οι διαμαρτυρίες της ρωσικής πρεσβείας στο Λονδίνο ή της εκπροσώπου του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών Maria Zakharova για τις προσπάθειες να συρθεί η Ρωσία στο πλαίσιο μιας εσωτερικής βρετανικής αντιπαράθεσης, παρακάμπτονται, καθώς η αρθρογραφία στο Russia Today ή το Sputnik θεωρείται ισχυρότερο τεκμήριο.
Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι για το θέμα μίλησε ο ίδιος ο Vladimir Putin – και τα όσα είπε δεν ταιριάζουν στο διαμορφωμένο στερεότυπο. Στη συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε την ολοκλήρωση του Διεθνούς Οικονομικού Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης ο Ρώσος πρόεδρος χαρακτήρισε “αναξιοπρεπές” το να χρησιμοποιείται η χώρα του ως “σκιάχτρο” και παρέβαλε τη σχετική συζήτηση με τον αστεϊσμό Γερμανού φίλου του ότι σε λίγο η Ρωσία θα θεωρηθεί υπεύθυνη και για τις πλημμύρες στη Βαυαρία.
Ειδικότερα για τον Βρετανό πρωθυπουργό, ο Vladimir Putin αναρωτήθηκε: “Γιατί προκάλεσε αυτό το δημοψήφισμα; Για να εκφοβίσει την Ευρώπη ή για να εκβιάσει κάποιον; Ποιο το νόημα, όταν ο ίδιος αντιτίθεται στην ιδέα [του Brexit];”. Ο Ρώσος πρόεδρος έκανε μάλιστα γνωστό ότι έχει τις προσωπικές του απόψεις για το ζήτημα, αλλά δεν θεωρεί πρέπον να τις εκφράσει, διότι το δημοψήφισμα είναι υπόθεση της Ε.Ε. και του βρετανικού λαού. Αρνήθηκε ακόμη και να καταλήξει σε συμπέρασμα αν τυχόν έξοδος της Βρετανίας θα αποδυναμώσει ή θα ενισχύσει την Ε.Ε. Για δε τους Βρετανούς ψηφοφόρους ότι θα πρέπει να αποφασίσουν με βάση αντικειμενική πληροφόρηση και εν γνώσει όλων των αρνητικών, και ενδεχομένως θετικών, συνεπειών.
Η παραπάνω τοποθέτηση δεν δείχνει να αντιστοιχεί σε κάποιον κρυφό θιασώτη του Brexit. Αλλά και αν την αποδώσουμε στο προπαγανδιστικό παιχνίδι του Putin, οι αντικειμενικοί λόγοι που προσδιορίζουν τα συμφέροντα της Ρωσίας σε σχέση με την ευρωπαϊκή ενοποίηση δεν εκλείπουν. Και ο Ρώσος πρόεδρος μίλησε με σαφήνεια και για αυτούς, στην κεντρική στρογγυλή τράπεζα του Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης, όπου συμμετείχαν ο πρόεδρος του Καζαχστάν Nursultan Nazarbayev και ο πρωθυπουργός της Ιταλίας Matteo Renzi.
Στην ομιλία του ο ένοικος του Κρεμλίνου στάθηκε ιδιαίτερα στο σχέδιο της “μεγάλης Ευρασίας”, το οποίο χαρακτήρισε ανοικτό προς την Ε.Ε., που άλλωστε αποτελεί τον κύριο εμπορικό εταίρο της Ρωσίας. Ο Putin έδειξε μάλιστα να κατανοεί και τις ευρωπαϊκές ταλαντεύσεις που δημιουργεί η υπό διαπραγμάτευση Διατλαντική Συμφωνία, εφόσον, όπως είπε, “η Ευρώπη έχει τεράστιο δυναμικό και η επένδυση σε μία μόνο περιφερειακή ολοκλήρωση περιορίζει τις ευκαιρίες της”. Υπό τις παρούσες συνθήκες, πρόσθεσε, “είναι δύσκολο για την Ευρώπη να διατηρήσει τις ισορροπίες και να εξασφαλίσει χώρο για επωφελείς ελιγμούς”.
Προέτρεψε, πάντως, τους Ευρωπαίους πολιτικούς να καλύψουν, επιδεικνύοντας διορατικότητα και ευελιξία, την απόσταση που τους χωρίζει από τους Ευρωπαίους επιχειρηματίες, οι οποίοι επιθυμούν τη συνεργασία με τη Ρωσία.
Δήλωσε μάλιστα “τρομαγμένος” από τον ισχυρισμό του Matteo Renzi ότι η Ευρώπη θα πάψει να υπάρχει αν δεν αλλάξει –αν και την αμφισβήτησε λέγοντας ότι “τα θεμελιώδη της οικονομίας δεν μας δίνουν λόγους να πιστεύουμε ότι η Ευρώπη θα οδηγηθεί ποτέ στο τέλος της, όποιες και αν είναι οι διαδικασίες που εκτυλίσσονται στο εσωτερικό της”.
Προηγουμένως, σε μιαν αποκαλυπτική αποστροφή, ο Putin είχε παρατηρήσει ότι ο κόσμος έχει ανάγκη από μιαν ισχυρή χώρα σαν τις ΗΠΑ, αλλά, συμπλήρωσε, “δεν έχουμε ανάγκη από τη διαρκή παρέμβασή τους στις υποθέσεις μας, από τις υποδείξεις για το πώς πρέπει να ζούμε και από το να παρεμποδίζεται η Ευρώπη να οικοδομήσει σχέσεις μαζί μας”.
Η όλη τοποθέτησή του έδειχνε να διακατέχεται από ένα άγχος να μην αποκλεισθεί η Ρωσία από τις νέες εξελίξεις στον τομέα της τεχνολογίας και της καινοτομίας, μέσω μιας μεγάλης “περίφραξης” του βορειοατλαντικού οικονομικού χώρου.
Όλα τα παραπάνω οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι διαβεβαιώσεις Putin πως “η Ρωσία προτιμά να συνομιλεί με μιαν ισχυρή Ευρώπη” αποτελούν κάτι παραπάνω από ρητορική επίδειξη αβροφροσύνης. Η Ρωσία ασφαλώς έχει κάθε λόγο να δυσφορεί με την επιβίωση του ΝΑΤΟ μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου – πόσω μάλλον με την επέκταση των δραστηριοτήτων του μέχρι τα σύνορά της. Όμως η Ε.Ε. αποτελεί διαφορετική υπόθεση: θεωρείται απαραίτητη για την υλοποίηση του ευρασιατικού σχεδίου, ιδίως αφότου ο νέος Ψυχρός Πόλεμος ενίσχυσε την εξάρτηση της Ρωσίας από την Κίνα, με αποτέλεσμα να αναζητούνται “αντίβαρα”.
Προϋπόθεση όμως για την ευόδωση των οραμάτων του Putin αποτελεί μια σχετική χειραφέτηση της Ευρώπης από τις ΗΠΑ, την οποία, κατά τη Μόσχα, ο κατακερματισμός της Ε.Ε. κάθε άλλο παρά προωθεί. Χειραφετημένη, ενωμένη Ευρώπη, κατά προτίμηση υπό γερμανική ηγεσία – τι άλλο μπορεί να είχε κατά νού ο Ρώσος πρόεδρος, κατηγορώντας τον Cameron ότι συμπεριφέρθηκε σαν “εκβιαστής”;
