Θα συμβεί πράγματι Brexit;
Του Clive Crook
Ο Gideon Rachman των Financial Times πιστεύει ότι το Brexit δεν θα συμβεί. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν σημαίνει και τόσα πολλά, λέει.
Κάθε μακροπρόθεσμος παρατηρητής της ΕΕ θα πρέπει να είναι εξοικειωμένος με τα αποτελέσματα-σοκ των δημοψηφισμάτων. Το 1992, οι Δανοί ψήφισαν και απέρριψαν τη συνθήκη του Μάαστριχτ. Οι Ιρλανδοί ψήφισαν και απέρριψαν τη Συνθήκη της Νίκαιας το 2001 και τη Συνθήκη της Λισαβόνας το 2008.
Και τι συνέβη σε κάθε περίπτωση από αυτές; Η ΕΕ συνέχισε κανονικά την εξέλιξή της. Οι Δανοί και οι Ιρλανδοί κέρδισαν μερικές παραχωρήσεις από τους εταίρους τους στην Ένωση. Οργάνωσαν ένα δεύτερο δημοψήφισμα. Και τη δεύτερη φορά αποδέχτηκαν τη Συνθήκη. Επομένως γιατί, γνωρίζοντας αυτή την ιστορία, να πιστέψει κανείς ότι η απόφαση του δημοψηφίσματος στη Βρετανία είναι οριστική;
Συνεχίζει λέγοντας “Είναι αλήθεια ότι η βρετανική υπόθεση παρουσιάζει κάποιες πρωτοτυπίες”.
Εκτιμώ ότι η παραπάνω δήλωση παρουσιάζει τα πράγματα πολύ πιο απλά από ό,τι είναι. Το να παραλείψεις να επικυρώσεις μια νέα συνθήκη δεν είναι το ίδιο με το να ψηφίσεις την αποχώρησή σου από την Ένωση. Η άρνηση επικύρωσης είναι μια εντολή προς τους σχεδιαστές της Συνθήκης να προσπαθήσουν ξανά και να δημιουργήσουν κάτι καλύτερο. Η ψήφος για έξοδο μετά από την παρατεταμένη επαναδιαπραγμάτευση των όρων της Βρετανίας, σημαίνει “ως εδώ, φτάνει”
Φυσικά, τίποτα δεν αποκλείεται. Η ΕΕ θα μπορούσε να είχε αποφύγει το Brexit αντιμετωπίζοντας αποφασιστικά το ζήτημα που επισημαίνει και ο Rachman -την ελεύθερη διακίνηση εργαζομένων, τη λεγόμενη τέταρτη ελευθερία (εκτός από το ελεύθερο εμπόριο αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων). Συμφωνώ με τον Rachman ότι αυτό θα ήταν σοφή κίνηση. Και αναγνωρίζω ότι δεν είναι εντελώς απίθανο, ακόμη και τώρα, να προκύψουν νέοι όροι που θα οδηγήσουν σε ένα δεύτερο δημοψήφισμα.
Ωστόσο, δεν βλέπω να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Γιατί όχι, αφού και τα δύο μπορούν και θα έπρεπε να συμβούν; Κυρίως, επειδή η ΕΕ θα αρνηθεί να ανταμείψει το Η.Β. για αυτήν την τελευταία, πιο άμεση επίθεση στην ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Σκεφτείτε το προηγούμενο που θα δημιουργούσε για τη διαχείριση του αντιευρωπαϊκού αισθήματος σε άλλες περιοχές. Και αν αφήσουμε τις άλλες χώρες: πόσος καιρός θα περνούσε έως ότου η Βρετανία απειλούσε να φύγει και πάλι και να επιστρέψει για περισσότερα;
Ζυγίζοντας αυτά τα κίνητρα, οι ηγέτες της ΕΕ είναι πιο πιθανό να ρυθμίσουν το ζήτημα της τέταρτης ελευθερίας εν ευθέτω χρόνω, ούτως ώστε να ωφελήσει την ΕΕ μετά το Brexit, αλλά όχι τη Βρετανία. Ακόμη και αυτό, όμως, προκαλεί ένα πρόβλημα. Οι αναθεωρήσεις συνθηκών προϋποθέτουν εθνικές ψηφοφορίες για κύρωση και περισσότερα δημοψηφίσματα. Αυτό είναι επικίνδυνο. Μικρότερες προσαρμογές στην τέταρτη ελευθερία -“φρένα έκτακτης ανάγκης” και άλλα παρόμοια μέτρα- μπορεί να μην απαιτούν την τροποποίηση συνθηκών, αλλά κατά πάσα πιθανότητα δεν θα ήταν αρκετές για να καταστείλουν το αίσθημα κατά της ΕΕ.
Αυτή τη στιγμή, η στάση της Angela Merkel είναι ζωτικής σημασίας. Η Γερμανίδα Καγκελάριος δείχνει να είναι περισσότερο υπομονετική με την κατάρτιση των όρων εξόδου της Βρετανίας από ό,τι οι περισσότεροι άλλοι ηγέτες της ΕΕ, οι οποίοι φαίνεται να θέλουν τη Βρετανία εκτός το συντομότερο δυνατόν. Είπε όμως επίσης στην Bundestag την Τρίτη ότι δεν θα γίνει διακριτική επιλογή, του είδους που επιζητά η Βρετανία, ότι οι τέσσερις εσωτερικές ελευθερίες είναι “αδιαίρετες” και ότι το τίμημα της πρόσβασης στην ενιαία αγορά περιλαμβάνει την ελευθερία κινήσεων.
Η θέση αυτή δεν βγάζει ουσιαστικά κανένα νόημα. Το αδιαίρετο των τεσσάρων ελευθεριών είναι ένας απλός ισχυρισμός -μια προτίμηση, όχι μια απαίτηση της δικαιοσύνης ή της λογικής. Παρολ’ αυτά, καθιερώνεται ως μία από τις ιερές αρχές της ΕΕ και η Merkel απλά επιβεβαίωσε. Ελπίζω η ίδια να αντιστρέψει τα ίδια της τα λόγια και να πείσει τους άλλους ηγέτες της ΕΕ να συνταχθούν. Νομίζω ότι είναι απίθανο.
Σύμφωνοι, εάν η ΕΕ αρνηθεί να κάνει κάποια κίνηση, τότε υπάρχουν κι άλλα σενάρια ακύρωσης του δημοψηφίσματος στο παιχνίδι. Από τη στιγμή που ο νόμος δεν το αποκλείει, για παράδειγμα, το κοινοβούλιο μπορεί να παρακάμψει το δημοψήφισμα.
Θεωρητικά, εάν αυτό συνέβαινε, η εκστρατεία του “Leave” και οι 17 εκατομμύρια υποστηρικτές της θα έλεγαν: “Εντάξει, λοιπόν, αν το θέλετε τόσο πολύ, θα μείνουμε”.
Θεωρητικά, ο σπασμός της παράλυσης στο Westminster θα οδηγήσει σε πρόωρες γενικές εκλογές, με τα παραδοσιακά κόμματα να καταρρέουν, τους υποψήφιους να ευθυγραμμίζονται με τις πλατφόρμες του “Leave” και του “Stay” και με το νέο κόμμα υπέρ της παραμονής να υπόσχεται άλλη μια ψηφοφορία με το όριο υπέρ του Brexit να ορίζεται στο 80%.
Θεωρητικά, το κόμμα της παραμονής θα κερδίσει τις εκλογές. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί.
Θεωρητικά, ο Boris Johnson θα ενταχθεί στις τάξεις των μετανιωμένων ψηφοφόρων που θα λένε ότι δεν το εννοούσαν πραγματικά, και ευχαρίστως θα ξαναψήφιζαν, ενώ ο Nigel Farage, θα εξηγήσει ότι αστειευόταν και θα πει στον κόσμο να σταματήσει να τον παίρνει τόσο στα σοβαρά.
Θεωρητικά, η Βρετανία θα αναρωτηθεί τι θα μπορούσε να κάνει για να φαίνεται ακόμα πιο γελοία στα μάτια του κόσμου, και να σπεύσει με λυγμούς στις Βρυξέλλες να ζητήσει συγχώρεση.
Οπότε, ναι, σε αυτή την περίπτωση, μπορώ να φανταστώ την Βρετανία να ανατρέπει το ίδιο της το Brexit. Αλλά ίσως είναι κάπως υπερβολικό.
