Οι επιθέσεις στην Τουρκία αναδεικνύουν τα πολλαπλά ανοικτά της μέτωπα
Οι επιθέσεις στην Κωνσταντινούπολη το βράδυ της Τρίτης προκάλεσαν σοκ σε πολλούς σε όλον τον κόσμο, όμως για μια χώρα που περηφανευόταν πως είναι ο φιλοδυτικός, εξωστρεφής φάρος σταθερότητας της Μέσης Ανατολής, οι συγκρούσεις και οι βομβαρδισμοί έχουν αρχίσει να γίνονται η νόρμα.
Αυτή ήταν η πέμπτη μεγάλη τρομοκρατική επίθεση στην Τουρκία σε λιγότερο από έναν χρόνο, και ήρθε εν μέσω μιας σειράς καταστροφικών πολιτικών αποτυχιών στο εσωτερικό και το εξωτερικό.
Η κυβέρνηση της Τουρκίας και ο πρόεδρός της, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο αρχηγός του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) έχουν επενδύσει πολύ στη συνεχιζόμενη σύγκρουση στη Συρία, αφιερώνοντας σημαντικούς πόρους για την ανατροπή του καθεστώτος του Μπασάρ Αλ Ασάντ, παρότι τα τελευταία χρόνια η διεθνής κοινότητα έχει προτιμήσει μια πολιτική και όχι στρατιωτική διευθέτηση της σύγκρουσης. Μόλις η επανάσταση της Συρίας κατά του Ασάντ άρχισε να κυριαρχείται από ισλαμιστές φονταμενταλιστές, οι ομάδες αυτές άρχισαν να αποκτούν κεντρικό ρόλο στους στόχους εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας. Η Άγκυρα επέτρεψε στις ομάδες των τζιχαντιστών να μπουν στη Συρία μέσα από τα σύνορά της και τους επέτρεψε να συγκεντρώσουν παρουσία στην Τουρκία για να εξοπλίσουν και να χρηματοδοτήσουν την εκστρατεία τους.
Ο διεθνής Τύπος έχει επικεντρωθεί στους τζιχαντιστές που φεύγουν από την Ευρώπη για να πάνε στη Συρία μέσω Τουρκίας και το αντίθετο. Όμως για αρκετά χρόνια, το Ισλαμικό Κράτος δημιουργούσε ρίζες στην τουρκική κοινωνία, με την πόλη Γκαζιαντέπ να λειτουργεί ως κόμβος εκρηκτικών και κέντρο εξόρμησης για τις τζιχαντιστικές ομάδες.
Όπως επισημαίνει ο εμπειρογνώμων Άαρον Στάιν, η Isis και οι υποστηρικτές της έχουν προσκολληθεί στα παλαιότερα, καλά δικτυωμένα, κατεστημένα δίκτυα της Αλ Κάιντα στην Τουρκία, και έχουν λειτουργήσει με ελάχιστη παρέμβαση από την κυβέρνηση.
Επιδεινώνοντας τις προκλήσεις ασφαλείας της Τουρκίας, η κυβέρνηση επανεκκίνησε πέρυσι τη σύγκρουσή της με το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) ύστερα από δύο χρόνια ανακωχής.
Το PKK μάχεται κατά του κράτους τα τελευταία 40 χρόνια, για έναν συνδυασμό πολιτικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων για τους κατατρεγμένους κούρδους της χώρας. Το αδελφικό του κίνημα και μεγάλος δυτικός σύμμαχος, το Κόμμα Δημοκρατικής Ενότητας (PYD), έχει αποκτήσει διεθνή αναγνώριση κατά τη διάρκεια του πολέμου της Συρίας και έχει δημιουργήσει αυτόνομη κουρδική περιοχή στη βόρεια Συρία.
Τους τελευταίους μήνες, το PYD έχει εξασφαλίσει περιοχές κατά μήκος των συνόρων με την Τουρκία, κάτι που έχει παρεμποδίσει τις προσπάθειες μεταφοράς πολεμιστών και εφοδίων στη Συρία. Η άνοδος των κούρδων στη Συρία, μαζί με τη νέα διαμάχη με το PKK, έχει οδηγήσει σε μια διχαστική ρητορική από τον Ερντογάν και έχει πολώσει τη χώρα και πυροδοτήσει τις εθνικές και αιρετικές εντάσεις, συνθήκες που πολλοί πιστεύουν πως προώθησαν τον Ερντογάν και το AKP στην εκλογική του επιτυχία στις κοινοβουλευτικές εκλογές του περασμένου έτους.
Η Τουρκία αποσυνδέεται όλο και περισσότερο από τους φίλους και τους συμμάχους της στη διεθνή κοινότητα, κάτι που έχει υπονομεύσει τον συντονισμό με την Ευρώπη για θέματα πληροφοριών και ασφάλειας. Η Άγκυρα έχει απορρίψει τη δυτική γραμμή. Δεν ενέκρινε τις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, ψήφισε κατά των κυρώσεων του συμβουλίου ασφαλείας κατά του Ιράν και πριν από τις αραβικές εξεγέρσεις δημιούργησε στενούς δεσμούς με το Ιράν και τη Συρία, των οποίων οι κυβερνήσεις διευκόλυναν και χορηγούσαν τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Ιράκ κατά αμερικανικού προσωπικού και ιρακινών αμάχων.
Ο Ερντογάν έχει επίσης επιδεινώσει τις σχέσεις με το Ισραήλ και φλέρταρε τον πρόεδρο του Σουδάν Ομάρ Αλ Μπασίρ, ο οποίος καταζητείται από το διεθνές ποινικό δικαστήριο για γενοκτονία και εγκλήματα πολέμου στο Νταρφούρ.
Η Τουρκία έχει επιλογές εάν θέλει να προχωρήσει. Έχει προδώσει τους φίλους και τους συμμάχους της, αλλά δεν τους έχει χάσει τελείως. Η Τουρκία τείνει όλο και περισσότερο να στηρίξει μια πολιτική διευθέτηση της σύγκρουσης στη Συρία. Τις τελευταίες εβδομάδες, έχει επιχειρήσει να διορθώσει τις σχέσεις με το Ισραήλ αφού έκοψε τους δεσμούς το 2010, ύστερα από την έφοδο στη Γάζα, και με τη Ρωσία ύστερα από την κατάρριψη του αεροσκάφους της από την Τουρκία τον Νοέμβριο.
Αυτά τα εντατικά βήματα για να επιδιορθώσει τις σχέσεις της μπορεί να τη βοηθήσουν να ξαναχτίσει συμμαχίες και να επιφέρει τη σταθερότητα, όμως παραμένουν ερωτήματα για το κατά πόσο η Τουρκία έχει αποδεχτεί τις πραγματικότητες μιας δραματικά μεταβαλλόμενης περιοχής.
Η Τουρκία μπορεί ακόμη να αρνηθεί να δώσει την πλήρη και ενεργή στήριξη στην πολιτική ρύθμιση στη Συρία. Ως αποτέλεσμα, μπορεί να δυσκολευτεί να ελέγξει τους τζιχαντιστικούς κύκλους που έχουν εξαπλώνονται εδώ και καιρό, τα άτομα και τις ομάδες που προκαλούν τεράστιες καταστροφές στην Τουρκία, αλλά οι οποίες συνεχίζουν να αποτελούν τις δυνάμεις που έχουν αφιερωθεί στην αποτίναξη του καθεστώτος του Ασάντ.
Επιπλέον, σημαντικοί σύμμαχοι, όπως οι ΗΠΑ και άλλες δυνάμεις, μεταξύ τους και η Ρωσία και το Ιράν, δε βλέπουν πλέον τη Συρία και την ευρύτερη περιοχή όπως τη βλέπει η Τουρκία. Έχουν, με πολλούς τρόπους, προχωρήσει. Μπορεί πλέον να βλέπουν το μέλλον της Συρίας ως μια χαλαρή ομοσπονδία διαφορετικών περιοχών.
Θα δεχτεί και θα συνεργαστεί η Τουρκία με το PYD και την αυτόνομη κουρδική περιοχή της Συρίας; Όπως έχουν τα πράγματα, αυτό φαίνεται απίθανο, τουλάχιστον μέχρι να λύσει τη διαμάχη με το PKK. Μπορεί να δει τη στήριξη του συριακού Κουρδιστάν ως κάτι που θα ενισχύσει περισσότερο το PKK.
Όμως η Τουρκία έχει ξαναβρεθεί εδώ. Ύστερα από μια αρχική διστακτικότητα, επέλεξε να συνεργαστεί με τους κούρδους του Ιράκ και την αυτόνομη περιοχή τους τη δεκαετία του 1990. Έχει επίσης διαπραγματευτεί με το PKK σε προηγούμενες περιπτώσεις και γνωρίζει πως το PKK, σε αντίθεση με την Isis και άλλες φονταμενταλιστικές, ισλαμικές ομάδες, έχει διαπραγματεύσιμους στόχους.
Τα προβλήματα της Τουρκίας, παρότι συνδέονται με τη σύγκρουση στη Συρία σε σημαντικό βαθμό, κατά μεγάλο μέρος τους έχουν προκληθεί από την ίδια. Με άλλα λόγια, η κυβέρνηση της Τουρκίας μπορεί να επιλύσει τις διαμάχες στις οποίες έχει βρεθεί. Αυτό χρειάζεται την πάταξη των φονταμενταλιστικών ομάδων που έχει επιτρέψει να ακμάσουν. Χρειάζεται επίσης διαπραγματεύσεις με το PKK και υιοθέτηση συμβιβαστικής προοπτικής και τόνου που θα δώσει τέλος στην εθνική πόλωση και θα αποκαταστήσει τις φιλίες που απολάμβανε κάποτε η Τουρκία με τους γείτονές της και τη διεθνή κοινότητα.
