Για μια ουσιαστική Δημοκρατία
Γράφει η Μερόπη Σπυροπούλου
«… Ἡ Δημοκρατία μας αὐτοκαταστρέφεται
διότι καταχράστηκε
τό δικαίωμα τῆς ἐλευθερίας καί τῆς ἰσότητας,
διότι δίδαξε τούς πολίτες νά θεωροῦν
τήν αὐθάδεια ὡς δικαίωμα,
τήν παρανομία ὡς ἐλευθερία,
τήν ἀναίδεια τοῦ λόγου ὡς ἰσότητα
καί τήν ἀναρχία ὡς εὐδαιμονία…»
Ἰσοκράτης
Εἶναι γεγονός ἀδιαμφισβήτητο καί ἔχει ἄπειρες φορές ἀναφερθεῖ, γραπτῶς καί προφορικῶς, πώς «Ἡ Δημοκρατία γεννήθηκε στήν Ἑλλάδα». Εἶναι,ὅμως,ἐπίσης ἀδιαμφισβήτητο καί τό ὅτι, πάμπολλες φορές, ἡ ἔννοια καί ἡ ἐφαρμογή τῆς Δημοκρατίας διαστρεβλώθηκε, κακοποιήθηκε ἤ καταργήθηκε σ’ αὐτήν τήν ἴδια τήν πατρίδα της.
Τά ὅσα σχετικά συμβαίνουν σήμερα στήν ἑλληνική πραγματικότητα γεννοῦν πικρές σκέψεις καί προδιαγράφουν ἀπαισιόδοξες προοπτικές γιά τήν βιωματική ἔννοια τῆς Δημοκρατίας καί γιά τίς μελλοντικές ἐξελίξεις, τόσο τοῦ πολιτεύματος, ὅσο καί τῆς ἴδιας τῆς πατρίδας μας. Διότι, τό πνεῦμα καί τά φαινόμενα πού χαρακτηρίζουν τίς συμπεριφορές τῶν κυβερνώντων καί – κατά συνέπεια – τῶν πολιτῶν, παραπέμπουν, δυστυχῶς, ὄχι μόνο στά ὅσα ἀναφέρει ὁ σοφός Ἰσοκράτης, ἀλλά καί σέ ἄλλες ἐπισημάνσεις πού ἀναφέρονται στά κλασικά κείμενα τῶν προγόνων μας.
Σκοπός τοῦ κειμένου αὐτοῦ δέν εἶναι ἡ ἐπανάληψη τοῦ σχολιασμοῦ τῶν καθημερινῶν, ἀπαράδεκτων – γιά κάθε εὐνομούμενο δημοκρατικό κράτος – γεγονότων, πού συμβαίνουν γύρω μας, χωρίς ἀντίστοιχη τιμωρία. Γιά παράδειγμα, θά ἀναφέρω μόνο τόν ἐξευτελισμό τῶν χώρων τῶν Πανεπιστημίων μας μέ τίς καταλήψεις, τήν ὕβρι ἐναντίον ἱερῶν χώρων τῆς θρησκείας μας, τίς καταστροφές δημόσιας περιουσίας, ἀλλά καί τήν ἄμεση προτροπή γιά ἀποφυγή κάθε προσπάθειας πού ἀπαιτεῖ μόχθο, ἀφοῦ «ἡ ἀριστεία εἶναι ρετσινιά». Εἶναι ὅλα αὐτά καί πολλά ἄλλα, ὅσα ὑφαίνουν, ὕπουλα, τήν διάχυτη σκοτεινιά τῆς ἀπογοήτευσης πού μᾶς τυλίγει καί ἐξωθεῖ πολλά νέα καί ἀνερμάτιστα παιδιά μας σέ μηδενιστικές καί βίαιες ἐπιλογές.
Πρόθεσή μου εἶναι μόνο, στίς γραμμές πού ἀκολουθοῦν, νά καταθέσω κάποιες μύχιες σκέψεις μου, σχετικές μέ τό ποιά καθοριστικά στοιχεῖα θά μποροῦσαν νά ὑλοποιήσουν ἕνα ὅραμα – μπορεῖ καί ὄνειρο – μιᾶς ἀληθινῆς καί οὐσιαστικῆς δημοκρατίας. Τά ἀναφέρω ἐπιγραμματικά:
- Ἡ δημοκρατία πού θά στοχεύει πραγματικά σέ οὐσιαστική πρόοδο τῆς κοινωνίας, θά πρέπει, κατ’ ἀρχήν, νά σέβεται καί νά προάγει τήν ἀξιοκρατία, σέ κάθε τομέα τῆς ζωῆς, δημιουργώντας ἔτσι καί πρότυπα γιά τίς νέες γενιές. Ἕνας σπουδαῖος παιδαγωγός ἔχει πεῖ πώς «Ἄν μιά κοινωνία δέν σέβεται τούς ἄξιους ὑδραυλικούς της ὅσο καί τούς ἄξιους φιλοσόφους της, οὔτε οἱ φιλοσοφικές της θεωρίες, ἀλλά οὔτε καί οἱ σωλῆνες ὕδρευσης θά ἔχουν περιεχόμενο».
- Θά πρέπει, μέ ἀντίστοιχες διαδικασίες καί ἐφαρμογές, ἡ δημοκρατία νά ἐμπνεύσει στούς πολίτες τήν σημασία, ὄχι τοῦ φόβου ἀλλά τοῦ σεβασμοῦ στούς νόμους τοῦ κράτους, καλλιεργώντας τήν κοινή διαπίστωση ὅτι ἀπό αὐτόν τόν σεβασμό προκύπτει ὄφελος γιά ὅλους.
- Θά πρέπει νά εἶναι μιά κοινωνικά δίκαιη ἀνθρώπινη δημοκρατία, πού δείχνει ἐμπράκτως τήν πρόθεσή της νά ὑπηρετεῖ τούς πολίτες καί ἔχει, ἔτσι, τό δικαίωμα νά ζητᾶ ἀπό τούς πολίτες νά ὑπηρετοῦν τίς ἀρχές καί τούς θεσμούς της.
- Θά πρέπει νά εἶναι μιά δημοκρατία στήν ὁποία ἐπικρατεῖ ὁ σεβασμός στήν νοημοσύνη τοῦ ἄλλου καί ὁ ἐποικοδομητικός καί πολιτισμένος διάλογος. Ὅπου, οἱ, κατά τομέα, γνῶστες καί ὑγειῶς σκεπτόμενοι ἄνθρωποι, χωρίς κομματικούς προσδιορισμούς καί χαρακτηρισμούς, θά μποροῦν ἤ, ἀκόμα, καί θά καλοῦνται νά καταθέτουν ἐλεύθερα τήν γνώμη τους, ἐκεῖ ὅπου μπορεῖ νά εἶναι χρήσιμη. Σέ μιά τέτοιας ποιότητας δημοκρατία, τά ὅποια πολιτικά Κόμματα θά ἔχουν ἐπίγνωση ὅτι γιά ἀληθινή προσφορά «ἔχουν ἀνάγκη τήν ποιοτική συνεισφορά τῶν πολιτῶν ἐκείνων πού δέν τά ἔχουν ἀνάγκη, δηλαδή τῶν πολιτῶν πού ἔχουν καταξιωθεῖ μέ τόν προσωπικό τους μόχθο καί τήν ἀντίστοιχη ἱκανότητά τους».
- Τό σημαντικότερο, αὐτό πού θά ἤθελα νά εἶναι ἡ ἐπωδός σέ κάθε ἕνα ἀπό τά στοιχεῖα πού προανέφερα, εἶναι μιά Δημοκρατία πού θά πασχίζει νά ἀνυψώνει συνεχῶς τό μορφωτικό ἐπίπεδο τοῦ λαοῦ, καί νά προάγει τήν σκέψη καί τήν κρίση τῶν πολιτῶν. Πού θά ὑποστηρίζει, μέ κάθε μέσον, μιά ποιοτική ἐκπαίδευση καί μιά γενικότερη Παιδεία – πού ἀναπόφευκτα συνδέεται μέ τόν μόχθο τῶν διδασκόντων καί τῶν διδασκομένων – καίἡ ὁποία, παράλληλα μέ τά συνηθισμένα «Θέλω» καί «Δέν θέλω» τῆς εὐκολίας, θά ἐμπεριέχει καί θά τεκμηριώνει ἀξίες, μεταγγίζοντας στά παιδιά μας ἔννοιες ὅπως Χρέος, Ὀφειλή, Τιμή, Ἀξιοπρέπεια καί Καθῆκον.
***
Συμπερασματικά:
Προσπάθησα νά ὑποστηρίξω τήν ἄποψη πώς μόνο μιά Δημοκρατία πού στηρίζεται σέ σκεπτόμενους πολίτες, μπορεῖ νά εἶναι ἀληθινή Δημοκρατία. Γι’ αὐτό, θά κλείσω αὐτές τίς σκέψεις μέ μιά φράση τοῦ ἀείμνηστου Κωνσταντίνου Τσάτσου, ἡ ὁποία , πιστεύω ὅτι, συνοψίζει ἐπιγραμματικά ὅσα προσπάθησα νά καταθέσω σ’ αὐτό τό κείμενο. Λέει : «…Ξέρω πώς ποτέ δέν εὐσταθεῖ μιά δημοκρατία χωρίς νά τήν βαστάζη καί νά τήν προστατεύη μιά αὐστηρῶς ἀξιοκρατικά ἐπιλεγμένη πνευματική ἀριστεία».
