Μαθήματα (ελληνικής) ιστορίας: Το χρέος ως μηχανισμός κυριαρχίας, τότε και σήμερα
1847 και 2010
Οι ταπεινώσεις μιας υπερχρεωμένης Ελλάδας
Γράφει ο Σωκράτης Σίσκος
Από το 2010 και μέχρι σήμερα, η Ελλάδα δοκιμάζεται από ταπεινώσεις, στερήσεις, αποσάθρωση των δομών του κοινωνικού κράτους και άλλα δεινά, λόγω μιας νέας χρεοκοπίας. Είναι η τέταρτη και για κάποιους η πέμπτη πτώχευσή της, στα χρόνια που μεσολάβησαν από την επανάσταση του 1821 και την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους,
Από αυτές τις δοκιμασίες όλοι γνωρίζουν ή όφειλαν να γνωρίζουν πως, η υπερχρέωση ενός κράτους (ή ακόμα και ιδιώτη) οδηγεί στην απώλεια της αξιοπρέπειας, στην κερδοσκοπική εκμετάλλευση, στις εξευτελιστικές ταπεινώσεις αλλά και στην απεμπόληση της εθνικής κυριαρχίας. Ένα κράτος που εκλιπαρεί τους δανειστές του, βρίσκεται στο έλεος των διεθνών τοκογλύφων. Μετατρέπεται σε προτεκτοράτο. Αυτή τη σκληρή πραγματικότητα φαίνεται πως δεν την έχουν αντιληφθεί, διαχρονικά, οι Έλληνες πολιτικοί και πνευματικοί ηγέτες και γι’ αυτό, ίσως, δεν έχει περιληφθεί ποτέ στο ελληνικό Σύνταγμα κάποιο άρθρο που να τιμωρεί, ως εσχάτη προδοσία, τους υπεύθυνους που οδηγούν τη χώρα σε πτώχευση.
Τις συνέπειες της υπερχρέωσης τις είχε επισημάνει, πριν από δυο και πλέον αιώνες, ο δεύτερος μετά τον Τζωρτζ Ουάσινγκτον πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, ο Τζον Άνταμς, ο οποίος τόνισε πως «μπορείς να κατακτήσεις ένα κράτος είτε με το σπαθί, είτε με το χρέος». Αυτό το ρεαλιστικό αξίωμα εφαρμογής κανόνων στη διεθνή πολιτική σκηνή, εφαρμόζουν πάντα όλες οι μεγάλες στρατιωτικές και οικονομικές δυνάμεις και υπερδυνάμεις.
Οι σύγχρονοι τοκογλύφοι δεν χρησιμοποιούν τις στρατιωτικές επεμβάσεις του παρελθόντος, για να απαιτήσουν υπέρογκα και παράλογα τοκοχρεολύσια. Σήμερα, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και κυριαρχίας, ως πραγματικών ηγετών του κόσμου, των τραπεζιτών και των κάθε είδους διαχειριστών μεγάλων κεφαλαίων (Γκόλντμαν Σακς, Μόργκαν Στάνλεϊ, Σόρος, Πόλσον κλπ), δεν είναι απαραίτητη η εμφάνιση των τανκς ή ο αποκλεισμός λιμανιών από πανίσχυρους στόλους. Η οικονομική ασφυξία από τη διαχείριση της νομισματικής ρευστότητας και οι σκληροί όροι αποπληρωμής των δανείων με, πολλές φορές, τοκογλυφικό επιτόκιο (που τα βάφτισαν «βοήθεια σωτηρίας»), αποτελούν αποτελεσματικά εργαλεία ελέγχου και κυριαρχίας για μια νέου είδους «κατοχή και απώλεια της εθνικής κυριαρχίας».
Ας δούμε όμως τι έγινε πριν από εκατόν εβδομήντα χρόνια, όταν και τότε η Ελλάδα αντιμετώπιζε σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Ίσως, με τη συσχέτιση των γεγονότων, τις παράλογες και τότε οικονομικές απαιτήσεις, τις ταπεινώσεις και την αντιμετώπιση της χώρας μας ως προτεκτοράτου (όπως και σήμερα), οδηγηθούν οι αναγνώστες σε δικές τους διαπιστώσεις και συμπεράσματα. Στις διεθνείς σχέσεις δεν υπάρχουν ούτε φιλίες, ούτε αιώνιες συμμαχίες, ούτε αγαθές εταιρικές σχέσεις, αλλά ούτε και παντοτινές εχθρότητες. Κυριαρχούν αποκλειστικά τα οικονομικά και γεωστρατηγικά συμφέροντα, χωρίς συναισθηματισμούς και αγαθές προθέσεις. Με λίγα λόγια, σε θέματα χρέους δεν υπάρχει οίκτος και συμπόνια, αν και κάποιοι σήμερα αρέσκονται να παρηγορούν τους λαούς με φληναφήματα για «αλληλεγγύη, για εταίρους, για φίλους και συμμάχους» και άλλα τέτοια παραμύθια της Χαλιμάς. .
Τις γιορτές του Πάσχα του 1847, η κυβέρνηση του Ιωάννη Κωλέττη διαπραγματεύονταν με τον εβραϊκής καταγωγής τραπεζίτη Ρότσιλντ τη σύναψη ενός δανείου. Ο πάμπλουτος τραπεζίτης είχε φθάσει στην Αθήνα και κατέλυσε σε ξενοδοχείο της οδού Αιόλου. Ήταν η μεγάλη εβδομάδα του Πάσχα και κατά τα έθιμα της εποχής οι πυροβολισμοί και τα πυροτεχνήματα άρχιζαν από τα μέσα της εβδομάδας των παθών. Η κυβέρνηση, για να μην ενοχληθεί ο υψηλός επισκέπτης και αρνηθεί τη χορήγηση του δανείου, απαγόρευσε τους πυροβολισμούς και το καθιερωμένο κάψιμο του Ιούδα, στη λεγόμενη «Δευτερανάσταση».
Οι πολίτες των Αθηνών δεν γνώριζαν την πραγματική αιτία αυτής της απαγόρευσης. Γι’ αυτό, όταν το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής και κατά την περιφορά του Επιταφίου, ένας άλλος αλλοδαπός, εβραϊκής καταγωγής, ο Δαυίδ Πατσίφικο, δημιούργησε κάποιο μικροεπεισόδιο, όλοι υποψιάστηκαν αδικαιολόγητα πως αυτός «ο αντίχριστος» ήταν η αιτία της απαγόρευσης του εθίμου. Όταν έφτασαν οι χωροφύλακες στην αυλή της εκκλησίας για ν’ αποτραπεί το κάψιμο του Ιούδα, οι εξοργισμένοι πιστοί επιτέθηκαν στο σπίτι του Πατσίφικο και προξένησαν φθορές και ζημίες πετώντας στο δρόμο έπιπλα και άλλα αντικείμενα. Ήταν μια παράνομη και οχλοκρατική ενέργεια για την οποία το ελληνικό κράτος προθυμοποιήθηκε να καταβάλει τη νόμιμη αποζημίωση, μετά την καταγραφή των ζημιών. Ο Πατσίφικο, ως Άγγλος υπήκοος γιατί είχε γεννηθεί στο κατεχόμενο από τους Άγγλους Γιβραλτάρ, επέδωσε κατάλογο των ζημιών στην Αγγλική Πρεσβεία των Αθηνών ζητώντας ως αποζημίωση το ποσό των 30.000 χρυσών λιρών Αγγλίας.
Ο Πατσίφικο ήταν γνωστός και σεσημασμένος απατεώνας, μπλεγμένος σε κάθε είδους «βρομοδουλειές». Στην αρχή της εμφάνισής του στην Αθήνα ήταν Πρόξενος της Πορτογαλίας. Αργότερα η πορτογαλική κυβέρνηση τον απέπεμψε γιατί είχε διαπράξει απανωτές διαχειριστικές ανωμαλίες και καταχρήσεις. Για κάποιο χρονικό διάστημα τον συντηρούσε, για λόγους φιλανθρωπίας, η Δούκισσα της Πλακεντίας. Αργότερα ασχολήθηκε με ύποπτες και απροσδιόριστες επαγγελματικές δραστηριότητες, με αποτέλεσμα να αποκτήσει τη φήμη απατεώνα.
Το ποσό που διεκδικούσε σε αγγλικές λίρες και αντιστοιχούσε σε 886.736 δραχμές ήταν τεράστιο. Τα ανάκτορα του βασιλιά Όθωνα μαζί με τον βασιλικό (σημερινό εθνικό) κήπο, υπολογίζονταν σε πολύ μικρότερη αξία απ’ αυτή που διεκδικούσε ο Πατσίφικο. Παρά ταύτα, ο υπουργός εξωτερικών (και μετέπειτα πρωθυπουργός) της Αγγλίας Πάλμερστον απαίτησε την άμεση καταβολή του ποσού. Οι ελληνικές κυβερνήσεις (μετά τον Κωλέττη) του Κωνσταντίνου Κανάρη και μετέπειτα του Αντώνη Κριεζή, αρνήθηκαν την καταβολή αυτού του ποσού. Ο Πάλμερστον διέταξε το ναύαρχο Πάρκερ να αποκλείσει, με το στόλο των Δαρδανελίων, το λιμάνι του Πειραιά. Ήταν ένας πανίσχυρος στόλος από 14 πλοία, με 730 πυροβόλα και 7 ή 8 χιλιάδες ναύτες. Από τον αποκλεισμό προκλήθηκε πείνα και δυστυχία σ’ όλη την Αττική. Πάνω από έξι μήνες η ναυσιπλοΐα στο Αιγαίο είχε παραλύσει. Ελληνικά πολεμικά και εμπορικά πλοία είχαν αιχμαλωτισθεί ως ενέχυρα για την αποπληρωμή των απαιτήσεων του Πατσίφικο. Η Ελλάδα ήταν στην πραγματικότητα μια χώρα διαλυμένη και υπό αγγλική κατοχή. Η ελληνική κυβέρνηση αναγκάσθηκε να δανειστεί και να καταθέσει στην αγγλική τράπεζα 300.000 δραχμές, ως προκαταβολή για την εξόφληση του ποσού που απαιτούσε ο Πατσίφικο. Τελικά, με τη διαμεσολάβηση της Γαλλίας και της Ρωσίας, έγινε κανονική καταγραφή των πραγματικών ζημιών (και πάλι με παραφουσκωμένες τιμές) και η συνολική αποζημίωση καθορίστηκε στο ασήμαντο, συγκριτικά, ποσό των 3.750 δραχμών.
Οι Άγγλοι επέστρεψαν την προκαταβολή των 300.000 δραχμών και το θέμα διευθετήθηκε, αλλά ο ελληνικός λαός δεινοπάθησε από μια φοβερή κρίση φτώχειας και έλλειψης βασικών ειδών διατροφής. Πολλοί, ιδίως κάτοικοι της Αττικής, αυτοκτόνησαν ή πέθαναν από την πείνα και τις αρρώστιες. Η «λιτότητα» έκανε και τότε το θαύμα της και η Ελλάδα γονάτισε μπροστά στις εξωφρενικές οικονομικές απαιτήσεις μιας υπερδύναμης. Σώθηκε από την πληρωμή (κλεψιά) ενός τεράστιου ποσού, χάρη στις αντιθέσεις και τις πολιτικές επιδιώξεις άλλων μεγάλων δυνάμεων (Γαλλίας και Ρωσίας). Η ιστορία επαναλαμβάνεται. Τέτοιες αντιθέσεις υπάρχουν και σήμερα για το ελληνικό χρέος, ανάμεσα στους πανίσχυρους και πάμπλουτους τραπεζίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Αυτού του είδους όμως οι αντιθέσεις, δεν αποτρέπουν τους δανειστές από τους μακροχρόνιους κερδοσκοπικούς και τοκογλυφικούς στόχους τους. Στο σημερινό παγκόσμιο μονεταριστικό (νεοφιλελεύθερο) πλαίσιο δεν χρησιμοποιούνται πλέον τα πολεμικά πλοία ή τα τανκς για την καταλήστευση ενός λαού από την υποθήκευση «των ασημικών του». Υπάρχουν τα κατάλληλα «εργαλεία» για τους τοκογλύφους ώστε, παριστάνοντας τους προστάτες, τους φίλους ή τους εταίρους, να μπορούν να οδηγήσουν μια χώρα στη υποτέλεια προσφέροντας «βοήθεια σωτηρίας». Μια βοήθεια σαν του εγκληματία ναυαγοσώστη, που πιέζει με σαδισμό το κεφάλι του μισοπνιγμένου ναυαγού πέντε λεπτά μέσα στο νερό και ένα λεπτό για να αναπνεύσει. Η οικονομική ασφυξία πάντα οδηγεί εκβιαστικά σε οικονομικές αλλά (το κυριότερο) και σε πολιτικές/εθνικές υποχωρήσεις και παραχωρήσεις. Ο πατριωτισμός και η ομόνοια των Ελλήνων, θα μπορούσαν ίσως να προστατεύσουν την Ελλάδα από τους προστάτες της!
