Εν όψει της Πενταμερούς: Αναζητώντας προσανατολισμό με τελικό στόχο την επανένωση της Κύπρου.-
Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΖΙΩΓΑ*
Σε ομιλία του την 10η Φεβρουαρίου και απευθυνόμενος στον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε ότι: «Να γνωρίζεις τα όρια σου», διαμηνύοντάς του πως ο μόνος τρόπος για να επιλυθεί το Κυπριακό ζήτημα είναι η εγκαθίδρυση στη Μεγαλόνησο δύο κρατών και αποκλείοντας μία λύση στη βάση του ομοσπονδιακού μοντέλου.
Δύο ήμερες πριν, ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης συνάντησε στη Λευκωσία τον Έλληνα πρωθυπουργό, ο οποίος ανέφερε πως η θέση του «νεοεκλεγέντος» ψευτοηγέτη των τουρκοκυπρίων Ερσίν Τατάρ, για επίλυση του Κυπριακού προβλήματος στη βάση των δύο κρατών στην Κύπρο, δεν συνάδει με το συμπεφωνημένο πλαίσιο.
- Στις κοινές τους δηλώσεις, ο πρόεδρος της Κύπρου επανέλαβε ότι η επιδιωκόμενη λύση δεν πρέπει να αποκλίνει από τα ψηφίσματα του ΟΗΕ και το ευρωπαϊκό κεκτημένο.
Στο ίδιο πνεύμα, ο Έλληνας πρωθυπουργός μεταξύ των άλλων δήλωσε: «Η λύση του Κυπριακού πρέπει να είναι προς όφελος όλων των Κυπρίων, όχι των συμφερόντων της Τουρκίας», θέση που καταμαρτυρεί την ορθή επίγνωση των τουρκικών προθέσεων και την οποία οφείλει να υποστηρίξει στην επερχόμενη πενταμερή.
Διαχρονικά, κάθε προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού προβλήματος τελεί υπό την βούληση της εκάστοτε τουρκικής κυβέρνησης, στο βαθμό που η Άγκυρα, ως εγγυήτρια -μέχρι το 1974 και κατοχική έκτοτε- δύναμη, πρέπει να συναινέσει για την επίτευξη συμφωνίας.
Σταδιακά, διαφαίνεται πως το ερντογανικό κατεστημένο εγκαταλείπει την τουρκική στοχοθεσία διατήρησης του ρόλου της Τουρκίας εντός μίας επανενωμένης Κύπρου, επιδιώκοντας την συγκρότηση ενός ή και δύο πολιτικών υποκείμενων χωρίς ουσιαστική κυριαρχική υπόσταση.
Όταν ο Τούρκος πρόεδρος υποστηρίζει την «λύση» των δύο κρατών, δεν εννοεί απλώς την αναγνώριση του κατεχόμενου τμήματος ως ανεξάρτητου κράτους και την διαιώνιση της Κυπριακής Δημοκρατίας ως έχει. Επιδίωξη του είναι η εγκαθίδρυση ενός ή και δύο πολιτειακών μορφωμάτων, στα οποία η περιορισμένη κυριαρχία του(ς) δεν θα αποτελεί εμπόδιο στους τουρκικούς σχεδιασμούς.
- Είναι γνωστό ότι στο βιβλίο του Ahmet Davutoglou «Το στρατηγικό Βάθος. Η διεθνής Θέση της Τουρκίας», ο καθηγητής, πρώην υπουργός εξωτερικών και πρωθυπουργός της Τουρκίας παραθέτει απερίφραστα τον τρόπο που προσεγγίζει η κυρίαρχη τουρκική πολιτική ελίτ το κυπριακό ζήτημα.
Στο κεφάλαιο: «Ο στρατηγικός γόρδιος δεσμός της Τουρκίας: Η Κύπρος» (σελ:274-282), αναλύει το στρατηγικό σκεπτικό σύμφωνα με το οποίο: μια ανεξάρτητη Κύπρος μειώνει το γεωστρατηγικό βάθος της Τουρκίας και επομένως η Άγκυρα οφείλει, κατ’ ελάχιστον, να ελέγχει το βόρειο τμήμα που κατέχει με την εισβολή του 1974.
Σε άλλο σημείο του κειμένου ο Τούρκος ακαδημαϊκός διαπιστώνει: Ακόμη και αν δεν υπήρχε κανένας Μουσουλμάνος Τούρκος στην Κύπρο, η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να έχει ένα Κυπριακό ζήτημα. (σελ: 279). Υπό αυτό το πρίσμα και σε συνδυασμό με τις πρόσφατες δηλώσεις της τουρκικής αλλά και της τουρκοκυπριακής ηγεσίας, διαφαίνεται ότι οποιαδήποτε προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού, η οποία θα αποστερεί τη δυνατότητα ελέγχου της Μεγαλονήσου από την Τουρκία, δεν πρόκειται να γίνει αποδεκτή, από την παρούσα τουρκική ηγεσία.
Είναι γεγονός πως η συντηρητική μετάλλαξη της Τουρκίας, που συντελέστηκε υπό την διακυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, συνιστά ανασταλτικό παράγοντα επίλυσης του προβλήματος.
Προκύπτουν επομένως βάσιμα ερωτήματα σχετικά με το πώς και κατά πόσο επηρεάζεται η προσπάθεια διευθέτησης του Κυπριακού από τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις που έλαβαν και λαμβάνουν χώρα στην Τουρκία. Αναφύονται συνεπώς, ζητήματα όχι μόνο πολιτειακά και λειτουργικά του νέου κράτους(;) που θα εγκαθιδρυθεί στην Μεγαλόνησο μετά την επίλυση, αλλά εν γένει του προσανατολισμού του νέου πολιτικού μορφώματος. Η συντηρητική στροφή της Τουρκίας δημιουργεί επιπρόσθετα προβλήματα όχι μόνο στην διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού, αλλά εγείρει ακόμη μεγαλύτερες ανησυχίες για την μετά την επανένωση εποχή.
Είναι πραγματικά απορίας άξιο πώς άτομα τα οποία διακατέχονται από δημοκρατικές πεποιθήσεις ομονοούν αβασάνιστα στο να συγκροτηθεί ένα νέο πολιτικό υποκείμενο, όπου ένας εκ των συνδαιτυμόνων εμφορείται από πατερναλιστικές και αυταρχικές αντιλήψεις περί πολιτικής συγκρότησης και λειτουργίας.
Όσοι εξυμνούν την λογική της οποιασδήποτε λύσης οφείλουν να τοποθετηθούν συγκεκριμένα, όχι μόνο προς τους ελληνοκύπριους αλλά και στους τουρκοκύπριους καθώς και τις άλλες κοινότητες που διαβιούν στην Κύπρο και οι οποίες δεν φαίνεται να ενθουσιάζονται από το μεταρρυθμιστικό «αριστούργημα» του Ταγίπ Ερντογάν στην Τουρκία.
Μετά τις τουρκικές και τουρκοκυπριακές δηλώσεις περί της λύσης των δυο κρατών, τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και οι Ηνωμένες Πολιτείες, τις απέρριψαν διαβλέποντας τις επιδιώξεις της τουρκικής ηγεσία και διαμήνυσαν ότι επιθυμούν επίλυση στη βάση της Δικοινοτικής Διζωνικής Ομοσπονδίας. Αντιθέτως, οι σχεδιασμοί του Ηνωμένου Βασιλείου, εμφανέστερα στην μετά brexit εποχή, μάλλον συγκλίνουν περισσότερο με τις τουρκικές επιδιώξεις.
Σε πρόσφατη συνάντηση με τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Αναστασιάδη, ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Ντόμινικ Ράαμπ μιλώντας για την ανάγκη επίλυσης μέσω ενός συμβιβασμού των δύο πλευρών, απέφυγε να αναφερθεί στο πλαίσιο της Δικοινοτικής Διζωνικής Ομοσπονδίας.
Σε μία αποστροφή του λόγου είπε πως οι Βρετανοί είμαστε: «λαός που ενστικτωδώς λύνει προβλήματα»˙ ίσως το πιο χαριτωμένο (sic) σημείο των δηλώσεών του, για όσους έχουν στοιχειώδεις γνώσεις της βρετανικής διπλωματικής πρακτικής.
Κλείνοντας, θα ήταν χρήσιμο να επισημανθεί προς όλους τους ενδιαφερόμενους, τους όψιμους θιασώτες «χαλαρών ομοσπονδιακών σχημάτων» και τους λοιπούς παρατρεχάμενους, ότι κάθε προσπάθεια επίλυσης του κυπριακού ζητήματος πρέπει να στοχεύει στην επανένωση του Κύπρου, κι αν εν τέλει γίνει αποδεκτή η επανίδρυση κράτους, αυτό οφείλει να είναι κυρίαρχο, δημοκρατικό και βιώσιμο.
Δρ. Χρήστος Ζιώγας
Διδάσκων Διεθνείς Σχέσεις στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Παν/μιου Αιγαίου και εντεταλμένος Λέκτορας στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων
