Σκέψεις για τους ελληνικούς υδρογονάνθρακες και τις ελληνικές παραχωρήσεις δικαιωμάτων έρευνας και εκμετάλλευσης τους.-
Γράφει ο Δρ. Αθανάσιος Θ.Κολοβός,**
Οι υδρογονάνθρακες (πετρέλαιο, φυσικό αέριο) αποτέλεσαν, αποτελούν και θα εξακολουθήσουν να αποτελούν για αρκετά ακόμη χρόνια υπολογίσιμο συστατικό στοιχείο του ενεργειακού μείγματος της ελληνικής οικονομίας.
Η αξιοποίησή τους στις μεταφορές, στη θέρμανση, στην ηλεκτροπαραγωγή και στη βιομηχανία γενικότερα τους καθιστούν αναγκαίους και απαραίτητους.
Παρά τις διαχρονικές προσπάθειες του ελληνικού δημοσίου και των διαφόρων κοινοπρακτικών σχημάτων δημοσίων και ιδιωτικών εταιρειών ελληνικών και ξένων, η ελληνική βιομηχανία παραγωγής υδρογονανθράκων δεν κατόρθωσε να αναπτυχθεί.
Η κρατική υποστήριξη παρουσίασε διακυμάνσεις, διστακτικότητα και για μεγάλα χρονικά διαστήματα ακατανόητη αδράνεια. Αποδείχθηκε εξαιρετικά ευάλωτη σε επιχειρηματικές και πολιτικές παρεμβάσεις.
Τα τελευταία χρόνια στις αδειοδοτημένες περιοχές έρευνας και εκμετάλλευσης, προστέθηκαν και οι αντιδράσεις μέρους του τοπικού πληθυσμού καθώς και ορισμένων περιβαλλοντικών οργανώσεων.
Η Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων-ΕΔΕΥ, ο κατεξοχήν αρμόδιος θεσμικός φορέας, εκπρόσωπος του δημοσίου, ασκεί εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια ανάδειξης και αξιοποίησης των ελληνικών υδρογονανθράκων. Η προσπάθεια αυτή όμως είναι άρρικτα δεμένη με τη βούληση της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας.
Οι ευρωπαϊκές οδηγίες που αφορούν την ενεργειακή μετάβαση, οι γενικότερες επιπτώσεις της πανδημίας και οι διεθνείς χρηματοοικονομικοί περιορισμοί στη χρηματοδότηση προγραμμάτων εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων οδήγησαν τις ενεργειακές εταιρείες σε σημαντική αναθεώρηση των επενδυτικών χαρτοφυλακίων τους.
Στα πλαίσια αυτά εκδηλώθηκαν αποχωρήσεις εταιρειών από ορισμένες συμβατικές περιοχές έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων, όπως των ελληνικών Energean, Ελληνικά Πετρελαία-ΕΛΠΕ και της ισπανικής Repsol.
Η διαδικασία αδειοδοτήσεων για τη χορήγηση αποκλειστικών δικαιωμάτων στις περιοχές έρευνας και εκμετάλλευσης υπήρξε και παραμένει χρονοβόρα και γραφειοκρατική. Από το στάδιο της εκδήλωσης ενδιαφέροντος/αποδοχής αίτησης του αιτούντα/προκήρυξης διεθνούς αδειοδοτικού διαγωνισμού μέχρι τη νομοθετική επικύρωση της σύμβασης μίσθωσης από το ελληνικό κοινοβούλιο και την ανάπτυξη των ερευνητικών εργασιών του αναδόχου επενδυτή.
Αξιοσημείωτο αναφοράς είναι πως το οικονομικό ρίσκο/κόστος των ερευνών υδρογονανθράκων δεν επιβαρύνει τον εθνικό κρατικό προϋπολογισμό, αλλά αποκλειστικά το ανάδοχο κοινοπρακτικό σχήμα. Ο ανάδοχος αποδίδει στο ελληνικό δημόσιο 20% ειδικό φόρο εισοδήματος και 5% περιφερειακό φόρο. Αποδίδει στο στάδιο της εκμετάλλευσης επιπλέον αναλογικό μίσθωμα σύμφωνα με την ποσότητα των παραγόμενων υδρογονανθράκων.
Θετικές εκτιμήσεις για τις δυνητικές συγκεντρώσεις υδρογονανθράκων, ιδιαίτερα για τις υπεράκτιες περιοχές όπου επικεντρώνεται το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, έχουν δημόσια διατυπωθεί από τον αρμόδιο θεσμικό φορέα, τις διάφορες εταιρείες καθώς και από ανεξάρτητους ενεργειακούς ειδικούς αναλυτές.
Το μέγεθος και η οικονομική αξία των δυνητικών αποθεμάτων υδρογονανθράκων δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί με ακρίβεια, λόγω ελλιπών, προς το παρόν, ερευνητικών δεδομένων.
Απαιτείται, σε τεχνικό επίπεδο, καταγραφή συμπληρωματικού πυκνότερου γεωφυσικού-σεισμικού δικτύου (δυο και τριών διαστάσεων) με ταυτόχρονη επίσπευση της εκπόνησης πρόσθετων ειδικών γεωλογικών μελετών. Η συνθετική ερμηνεία των νέων γεωφυσικών-σεισμικών καταγραφών και των δεδομένων των νέων γεωτρήσεων, θα επιτρέψουν την ακριβή ποιοτική και ποσοτική αξιολόγηση του δυναμικού των ελληνικών υδρογονανθράκων.
Η παρουσία των ενεργειακών ομίλων, όπως της γαλλικής Total και της αμερικανικής ExxonMobil, στη θαλάσσια περιοχή Δ-ΝΔ της Κρήτης, κρίνεται ιδιαίτερα θετική.
Η παραμονή τους και μόνο ενισχύει την πιθανότητα παρουσίας σημαντικών αποθεμάτων, κυρίως αερίων υδρογονανθράκων. Παραμένουν σε αναμονή οι άμεσες επενδυτικές κινήσεις τους.
Η διαφαινόμενη διεθνής ενεργειακή κρίση επιβάλει να δοθούν πρόσθετα κίνητρα/διευκολύνσεις προς τους ανάδοχους επενδυτές των ελληνικών συμβατικών περιοχών, ώστε να επιταχυνθούν οι ερευνητικές εργασίες και από το στάδιο της βασικής έρευνας να περάσουμε το συντομώτερο δυνατό σε εκείνο της εκμετάλλευσης. Επιπλέον καθυστερήσεις θα οδηγήσουν σε σημαντικές και ανεπίστροφες απώλειες εθνικών εσόδων.
Οι υπάρχουσες και οι σχεδιαζόμενες υποδομές φυσικού αερίου συμβάλλουν και αυτές με ουσιαστικό τρόπο στη διαμόρφωση του ενεργειακού χάρτη της χώρας μας και της ευρύτερης περιοχής, προσδίδοντας αναβαθμισμένη γεωπολιτική και γεωστρατηγική αξία, μετατρέποντας ταυτόχρονα την πατρίδα μας σε σημαντικό ενεργειακό κόμβο. Αυτές είναι :
-ο δια-Αδριατικός αγωγός, ΤΑΡ,
-ο αναβαθμισμένος τερματικός σταθμός υγροποιημένου φυσικού αερίου, ΥΦΑ στη Ρεβυθούσα Σαλαμίνας,
-ο τερματικός σταθμός (πλωτή μονάδα) υγροποιημένου φυσικού αερίου, ΥΦΑ στην Αλεξανδρούπολη Έβρου
-η υπόγεια αποθήκη φυσικού αερίου, ΥΑΦΑ Ν.Καβάλας στο εξαντληθέν ήδη κοίτασμα,
-ο διασυνδετήριος αγωγός Ελλάδας-Βουλγαρίας, IGB,
-ο διασυνδετήριος αγωγός Ελλάδας–<<Β.Μακεδονίας>>, IGNM,
-ο τερματικός σταθμός υγροποιημένου φυσικού αερίου, ΥΦΑ Διώρυγα στους Αγ.Θεοδώρους Κορινθίας,
-ο τερματικός σταθμός (πλωτή μονάδα) υγροποιημένου φυσικού αερίου, ΥΦΑ Αργώ στο Βόλο Μαγνησίας,
-ο αγωγός Α.Μεσογείου, EAST MED.
Η προοδευτική εξασθένιση της πανδημίας διεθνώς θα οδηγήσει σε σταδιακή αύξηση της ζήτησης και παραγωγής των υδρογονανθράκων. Όσο παραμένει μειωμένη η προσφορά τόσο παραμένει αυξημένο το ενεργειακό κόστος των υδρογονανθράκων.
Οι εκτιμήσεις διεθνών ενεργειακών οίκων αξιολόγησης συγκλίνουν στο ότι οι τιμές των υδρογονανθράκων θα διατηρηθούν αυξημένες για αρκετά χρόνια ακόμη σε παγκόσμια κλίμακα.
Οι κύριες βιώσιμες πηγές ενέργειας (ηλιακή/φωτοβολταικά, αιολική/ανεμογεννήτριες) αδυνατούν να εξασφαλίσουν από μόνες τους την απαιτούμενη ενεργειακή επάρκεια. Η διαλειμματική απόδοσή και η αδυναμία αποθήκευσης της παραγόμενης ενέργειάς τους αποτελούν προς το παρόν ανυπέρβλητα εμπόδια.
Η μετάβαση προς καθαρότερες πηγές ενέργειας θα πρέπει να γίνει σταδιακά και σε βάθος χρόνου, μεταβάλλοντας προοδευτικά το ενεργειακό μίγμα με τη βοήθεια του φυσικού αερίου, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα το απαιτούμενο ενεργειακό ισοζύγιο.
Η ενεργειακή εξάρτηση από τρίτους και οι εξαιρετικά δαπανηρές εισαγωγές των υδρογονανθράκων αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα της εθνικής οικονομικής ανάπτυξης και οδηγούν σε αποδυνάμωση της γεωστρατηγικής θέσης της χώρας. Η Ελλάδα πρέπει και μπορεί, από εξαγωγέας πετρελαιοειδών προϊόντων και εισαγωγέας υδρογονανθράκων, να μετατραπεί σε παραγωγός χώρα υδρογονανθράκων.
Αυτό δημιουργεί επιχειρηματικές ευκαιρίες με αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων, νέες θέσεις εργασίας, μείωση συνολικού ενεργειακού κόστους, αύξηση ενεργειακής ασφάλειας και διαφοροποίησης του εφοδιασμού, αναζωογόνηση της καταχρεωμένης οικονομίας μας. Προσφέρει δυνατότητες χρηματοδότησης της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και των εξοπλισμών των ενόπλων δυνάμεων.
Η αξιοποίηση των ελληνικών υδρογονανθράκων προσδίδει αυξημένη γεωπολιτική και γεωστρατηγική αξία στην πατρίδα μας περιορίζοντας αισθητά την ενεργειακή εξάρτηση. Οι αέριοι υδρογονάνθρακες αποτελούν σημαντική γέφυρα πράσινης ενεργειακής μετάβασης στην κατεύθυνση της επίτευξης χαμηλότερων εκπομπών ρύπων/άνθρακα.
Οι υδρογονάνθρακες μπορούν και πρέπει να λειτουργήσουν συμπληρωματικά προς τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας-ΑΠΕ. Μέρος από τα έσοδα τους μπορούν και πρέπει να επενδυθούν και στις πράσινες τεχνολογίες (δέσμευση/αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα, ανάπτυξη αποθηκών φυσικού αερίου και υδρογόνου). Ο εντοπισμός και η αξιοποίηση των εγχώριων δυνητικών κοιτασμάτων, ιδιαίτερα των αερίων υδρογονανθράκων, κρίνεται αναγκαία και επιτακτική.
Η αξιοποίησή τους αποτελεί ευθύνη, υποχρέωση και καθήκον της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας. Οι πολιτικές ηγεσίες οφείλουν να αφουγκραστούν και να υλοποιήσουν τις προτάσεις του αρμόδιου θεσμικού φορέα, αλλά και των ειδικών ενεργειακών αναλυτών που εδώ και μια δεκαετία και πλέον αναδεικνύουν τα προαναφερόμενα.
**Γεωλόγος Μηχανικός, τ. στέλεχος Δ/νσης Έρευνας Υδρογονανθράκων των εταιρειών Δ.Ε.Π. Α.Ε., Δ.Ε.Π.-Ε.Κ.Υ. Α.Ε., ΕΛ.ΠΕ. Α.Ε.
