Οι προβλέψεις της αμερικανικής εταιρείας γεωπολιτικών αναλύσεων για το τέταρτο τρίμηνο του 2022
Επισκόπηση
Στο τέταρτο τρίμηνο, ο συνδυασμός των διαταραχών στον ενεργειακό εφοδιασμό, του υψηλού πληθωρισμού, της αυστηροποίησης της νομισματικής πολιτικής και της παρατεταμένης γεωπολιτικής αβεβαιότητας θα επηρεάσει αρνητικά την οικονομική ανάπτυξη παγκοσμίως. Στον βορρά, οι κυβερνήσεις ενδέχεται να αναγκαστούν να μειώσουν ή ακόμη και να περιορίσουν την κατανάλωση ενέργειας, ειδικά σε περιπτώσεις με ασυνήθιστα χαμηλές θερμοκρασίες, ενώ στον νότο, οι υψηλές τιμές των τροφίμων και της ενέργειας και η άνοδος των επιτοκίων θα αποτελέσουν πρόσφορο έδαφος για κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές και οικονομικές κρίσεις. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, η βασική αιτία πολλών από αυτά τα ζητήματα, θα συνεχίζεται, χωρίς καμία πλευρά να είναι σε θέση να επιτύχει μια αποφασιστική νίκη ή να είναι πρόθυμη να διαπραγματευτεί μια ειρηνευτική συμφωνία, παρά την απόφαση της Μόσχας να αυξήσει τον αριθμό των στρατευμάτων της, προσαρτώντας τμήματα της Ουκρανίας. Ενώ η Δύση μπορεί να παρουσιάσει κάποια πρώιμα σημάδια πολεμικής κόπωσης και με την Ρωσία να συνεχίζει να χρησιμοποιεί τις προμήθειες φυσικού αερίου ως μοχλό πίεσης, η υποστήριξη στην Ουκρανία θα παραμείνει σταθερή. Τέλος, το τρίμηνο αυτό θα είναι καθοριστικό για την Κίνα, όπου ο Σι Τζινπίνγκ θα ανανεώσει σχεδόν σίγουρα την τρίτη θητεία του – και για τη Βραζιλία, όπου δεξιοί και αριστεροί υποψήφιοι θα συγκρουστούν σε μια ασυνήθιστα θερμή εκλογική διαδικασία.
Παγκόσμιες τάσεις
Η ενεργειακή κρίση βαθαίνει στην Ευρώπη με ή χωρίς διακοπή του φυσικού αερίου
Η ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη θα βαθύνει κατά το τέταρτο τρίμηνο, με τις συνεχιζόμενες υψηλές τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας ενδεχομένως να προκαλέσουν σημαντική οικονομική αναταραχή στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις μέχρι το τέλος του χειμώνα. Οι προσπάθειες των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων -συμπεριλαμβανομένων των ανώτατων ορίων τιμών στην ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, των παρεμβάσεων στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και των επιδοτήσεων- θα μετριάσουν εν μέρει, αλλά όχι εξ ολοκλήρου, την κρίση, καθώς η ρωσική Gazprom συνεχίζει να διατηρεί τις εξαγωγές φυσικού αερίου σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Διατηρώντας τις ροές φυσικού αερίου σε χαμηλά επίπεδα, το Κρεμλίνο ελπίζει να κάμψει την αποφασιστικότητα της ΕΕ αναφορικά με τις κυρώσεις. Αλλά για το τέταρτο τρίμηνο, τουλάχιστον, η στρατηγική της Μόσχας είναι απίθανο να λειτουργήσει. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο ευρωπαϊκός χειμώνας τυπικά δεν κορυφώνεται πριν από τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο και παρά τις περιορισμένες ροές φυσικού αερίου, τα περισσότερα ευρωπαϊκά επίπεδα αποθήκευσης φυσικού αερίου θα βρίσκονται σε ικανοποιητικό επίπεδο (εν όψει του χειμώνα). Η Ρωσία είναι απίθανο να διακόψει πλήρως το φυσικό αέριο προς την Ευρώπη για μήνες, εκτός εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθετήσει ανώτατο όριο τιμών (για το ρωσικό φυσικό αέριο), πράγμα απίθανο. Ακόμη και αν εφαρμοστεί κάτι τέτοιο, θα μειώσει μόνο εν μέρει τις τιμές φ.α., διότι δεν θα καλύψει τις εισαγωγές του υγροποιημένου φυσικού αερίου. Στο μεταξύ, το ανώτατο όριο τιμών της G-7 για το ρωσικό πετρέλαιο είναι πιθανό να έχει περιορισμένη μόνο επίδραση στις τιμές του πετρελαίου, καθώς η G-7 είναι απίθανο να το υποστηρίξει με αρκετά ισχυρούς μηχανισμούς επιβολής ώστε να πείσει την Κίνα και την Ινδία να το υιοθετήσουν. Παρόλα αυτά, υπάρχει ο κίνδυνος η Ρωσία να μην είναι μπορεί να πουλήσει μέρος του πετρελαίου της στις χώρες αυτές και να αποφασίσει να μειώσει την παραγωγή – γεγονός που ενδεχομένως θα οδηγούσε σε εκτίναξη των τιμών του πετρελαίου και επιδείνωση της ενεργειακής κρίσης στην Ευρώπη και στον κόσμο.
Η Δύση ακροβατεί στο χείλος της ύφεσης
Οι υψηλές τιμές της ενέργειας και ο υψηλός πληθωρισμός θα οδηγήσουν τη Αμερικανική Ομοσπονδιακή τράπεζα και τις περισσότερες κεντρικές τράπεζες της Δύσης να συνεχίσουν την αυστηροποίησης της νομισματικής πολιτικής για τη μείωση του πληθωρισμού, «πνίγοντας» την ανάπτυξη και ενδεχομένως οδηγώντας σε ύφεση το μεγαλύτερο μέρος της Δύσης κάποια στιγμή. Η ύφεση θα γίνει ακόμη πιο πιθανή, στην περίπτωση που η Ρωσία διατηρήσει σχεδόν μηδενικές τις ροές φυσικού αερίου προς τη Βόρεια Ευρώπη, διότι θα αναγκάσει τις περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας, γεγονός που θα επηρεάσει αρνητικά την οικονομική δραστηριότητα. Η οικονομική ανάπτυξη του τέταρτου τριμήνου στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη ζώνη του ευρώ είναι πιθανό να παραμείνει χαμηλή -και πιθανότατα αρνητική σε κάποιες χώρες – αλλά αυτό δεν θα αποτρέψει τις κεντρικές τράπεζες από την αύξηση των επιτοκίων. Τελικά, η επιθετική νομισματική πολιτική θα συμβάλει στην αύξηση της ανεργίας, αλλά αυτό δεν θα γίνει πριν από το 2023, επειδή η αγορά εργασίας είναι επί του παρόντος περιορισμένη στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Επίσης, η ενεργειακή κρίση θα αναγκάσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να αυξήσουν τις δημόσιες δαπάνες για να βοηθήσουν τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, γεγονός που θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη συσσώρευση δημόσιου χρέους. Σε συνδυασμό με την αύξηση του κόστους δανεισμού που προκαλείται από τις αυξήσεις των επιτοκίων, αυτό θα δημιουργήσει τον κίνδυνο κρίσης χρέους, περιορίζοντας την ικανότητα των κυβερνήσεων να τονώσουν την οικονομία, στην περίπτωση που η ύφεση είναι βαθύτερη και μεγαλύτερη από τις αναμενόμενες.
Ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος παρατείνεται καθώς παραμένουν οι κυρώσεις
Ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος θα τραβήξει μέχρι το τέλος του 2022 χωρίς ουσιαστικές κινήσεις προς την κατεύθυνση της κατάπαυσης του πυρός, την ώρα που καμία πλευρά δεν θα μπορέσει να κερδίσει εδάφη, παρά την προσπάθεια της Ρωσίας για επιστράτευση, η οποία θα χρειαστεί μήνες για την πλήρη υλοποίησή της. Η μακρά διάρκεια του πολέμου και η εμβάθυνση της ενεργειακής κρίσης θα πυροδοτήσουν συζητήσεις στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες σχετικά με τη συνέχιση της στρατηγικής των κυρώσεων, ενώ ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μπορεί ακόμη και να ζητήσουν ανοιχτά την άρση τους. Η απόφαση, ωστόσο, δεν θα ληφθεί πριν από το 2023, και προς το παρόν, η Δύση θα συνεχίσει να στηρίζει την Ουκρανία και πρόσθετες (αν και μετριοπαθείς) κυρώσεις είναι πιθανό να επιβληθούν ως αντίποινα για τα δημοψηφίσματα προσάρτησης από την Ρωσία των κατεχομένων τμημάτων της Ουκρανίας. Καθώς πλησιάζει ο χειμώνας, τόσο η Ουκρανία όσο και η Ρωσία θα προσπαθήσουν να επεκτείνουν τα εδάφη τους. Μόλις φτάσει ο χειμώνας, ωστόσο, οι σκληρότερες συνθήκες μεταφοράς (παγωμένοι δρόμοι, λασπώδες έδαφος κ.λπ.) θα περιορίσουν την δυνατότητα της Μόσχας να συγκεντρώσει περισσότερους πόρους για να τους στείλει στην Ουκρανία. Εν τω μεταξύ, η Ουκρανία δεν θα διαθέσει ανθρώπινο δυναμικό και τους πόρους που απαιτούνται για την ανακατάληψη σημαντικών τμημάτων του ρωσικού εδάφους σε μέρη όπως η Χερσώνα, παρά τις πρόσφατες επιτυχίες της στο Χάρκοβο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα διατηρήσουν σκληρή γραμμή απέναντι στη Ρωσία και, μαζί με ορισμένους ανατολικοευρωπαίους συμμάχους, θα παράσχουν το μεγαλύτερο μέρος της στρατιωτικής υποστήριξης τους για την αντιμετώπιση των ρωσικών δυνάμεων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα κλιμακώσουν, ωστόσο, τις κυρώσεις σε δευτερογενείς για τις ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου, λόγω της ανησυχίας για την εκτίναξη των τιμών στα ύψη. Ενώ οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα αντιμετωπίσουν μεγαλύτερη πίεση να συνεργαστούν με τη Ρωσία για την ανακούφιση της ενεργειακής κρίσης, το σημείο κλειδί για τη λήψη αποφάσεων θα είναι τον Ιανουάριο του 2023, όταν οι κυρώσεις της ΕΕ κατά της Ρωσίας θα ανανεωθούν.
Η ενεργειακή κρίση της Ευρώπης αντηχεί στην Αφρική, την Αμερική και την Ασία
Η ισχυρή ευρωπαϊκή ζήτηση για υγροποιημένο φυσικό αέριο θα διατηρήσει υψηλές τις παγκόσμιες τιμές και για τις χώρες που το εισάγουν, γεγονός που θα υπονομεύσει την οικονομική ανάπτυξη σε χώρες, όπως η Ινδία και η Ιαπωνία, τροφοδοτώντας παράλληλα πρόσθετες κοινωνικές αναταραχές και πολιτική αστάθεια σε χώρες με χαμηλό εισόδημα που εισάγουν ενέργεια, όπως το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές και η Γκάνα. Στην Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα, οι υψηλές τιμές του ΥΦΑ θα πιέσουν σημαντικά τους βιομηχανικούς καταναλωτές να μειώσουν την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, οδηγώντας σε πιο εκτεταμένες διακοπές ρεύματος στην Ιαπωνία το χειμώνα. Στην Κίνα, οι υψηλές τιμές του ΥΦΑ θα ωθήσουν την κυβέρνηση να υποστηρίξει τη μεγαλύτερη χρήση άνθρακα κατά τη διάρκεια του χειμώνα, αλλά αυτό θα εκθέσει την ευπάθεια του κινεζικού συστήματος μεταφοράς του και της συνολικής διασυνδεσιμότητας του δικτύου, οδηγώντας σε ελλείψεις ηλεκτρικής ενέργειας τοπικά λόγω ανεπάρκειάς του (άνθρακα). Στη Νότια Ασία και την Αφρική, πολλές κυβερνήσεις θα δυσκολευτούν να εισάγουν ΥΦΑ και πετρέλαιο στις παγκόσμιες τιμές, ιδίως αν αυτές εκτοξευθούν περαιτέρω λόγω της επιδείνωσης της ενεργειακής κρίσης στην Ευρώπη. Αυτό θα οδηγήσει σε μεγάλες ελλείψεις καυσίμων και ηλεκτρικής ενέργειας. Και θα ανοίξει την πόρτα στην οικονομική κρίση, αν οι κυβερνήσεις αναγκαστούν να αυξήσουν τις δημοσιονομικές δαπάνες και τον εξωτερικό δανεισμό για να χρηματοδοτήσουν τις εισαγωγές ενέργειας, καθώς και σε μεγαλύτερες πολιτικές αναταραχές σε ορισμένες χώρες. Στην αμερικανική ήπειρο, οι υψηλές τιμές του πετρελαίου θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερη πίεση προς τις κυβερνήσεις να διατηρήσουν τις τιμές των καυσίμων σε χαμηλά επίπεδα, παρά τη συνεχιζόμενη επιβάρυνση των προγραμμάτων κοινωνικών δαπανών και τις ελεγχόμενες τιμές.
*Δημοσιεύθηκε στον Τύπο της Κυριακής 2 Οκτωβρίου
