ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ, ΕΝΑ ΚΥΡΙΑΡΧΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΠΟΥ ΖΗΤΑ ΑΜΕΣΑ ΛΥΣΗ. Η ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΡΟΛΟΥ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΟΔΗΓΗΤΗ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ, ΦΕΡΝΟΝΤΑΣ ΝΕΕΣ ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ.
Tης Αντωνίας Πατσίδου
Η σημασία της ενέργειας στην παγκόσμια οικονομία συνειδητοποιήθηκε μετά την κρίση του 1973. Για την αντιμετώπιση του ενεργειακού προβλήματος έγιναν από τότε πολλές μελέτες που αφορούσαν στην βελτίωση της απόδοσης των εγκαταστάσεων και αύξησαν το ενδιαφέρον για την εξεύρεση και εκμετάλλευση σε μεγάλη κλίμακα εναλλακτικών πηγών.
Για παράδειγμα ένα από τα πιο εξελιγμένα «σκεπτόμενα» συστήματα εφαρμόστηκε στο κτίριο όπου στεγάζεται το Ινστιτούτο του Αραβικού κόσμου, στην καρδιά του Παρισιού: Η όψη είναι κατασκευασμένη από ένα περίτεχνο πέτασμα το οποίο λειτουργεί όπως και το διάφραγμα της φωτογραφικής μηχανής. Ανάλογα με την ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας καθορίζεται το μέγεθος των ανοιγμάτων της όψης , ώστε να ρυθμίζεται το επίπεδο του φωτισμού στον εσωτερικό χώρο.
Η βιοκλιματική αρχιτεκτονική ή βιοκλιματικός σχεδιασμός αναφέρεται στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό όπου παίρνεται υπόψη το κλίμα της περιοχής. Για παράδειγμα με τον βιοκλιματικό σχεδιασμό συνιστάται η χρησιμοποίηση μικρών ανοιγμάτων στο βορρά και στη διεύθυνση που πνέουν οι ψυχροί χειμερινοί άνεμοι ώστε να περιοριστούν οι θερμικές απώλειες το χειμώνα και συγχρόνως συνιστάται η εφαρμογή μεγάλων ανοιγμάτων στη διεύθυνση που πνέει η καλοκαιρινή αύρα, ώστε να δροσίζεται με φυσικό τρόπο το κτίριο στη θερινή περίοδο.Η ηλιακή ενέργεια είναι επίσης αξιοποιήσιμη για τη θέρμανση των κτιρίων τον χειμώνα και συλλέγεται κυρίως από τα νότια ανοίγματα, ενώ πρέπει να παίρνονται τα κατάλληλα μέτρα (π.χ. ηλιοπροστασία) για την αποτροπή της το καλοκαίρι. Στο πλαίσιο της προσπάθειας ενσωμάτωσης στο σχεδιασμό των κλιματικών παραμέτρων της περιοχής , ευνόητο είναι ότι ο βιοκλιματικός σχεδιασμός συνεισφέρει στην εξοικονόμηση ενέργειας για τη θέρμανση και το δροσισμό του κτιρίου, όπως επίσης και για το φωτισμό του. Το οικονομικό όφελος από την εφαρμογή αρχών βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια ζωής του κτιρίου. Η εξοικονόμηση ενέργειας για τη λειτουργία του κτιρίου, βασίζεται στην επιλογή της αρχιτεκτονικής σύνθεσης και στον τρόπο κατασκευής του περιβλήματος του κτιρίου: στις αναλογίες της κάτοψής του, στον προσανατολισμό του, στη διαμόρφωση των χώρων του, στο μέγεθος, τη θέση και το σχήμα των ανοιγμάτων του, στα υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή του, στην ηλιοπροστασία του, κλπ. Δηλαδή βασίζεται σε αποφάσεις που απαιτούν γνώσεις και ευαισθησία από το μελετητή και όχι σε εφαρμογή πολύπλοκων μηχανολογικών εξοπλισμών ή άλλων διατάξεων που αυξάνουν το αρχικό κόστος κατασκευής και το κόστος συντήρησης και λειτουργίας του κτιρίου. Συγχρόνως ο βιοκλιματικός σχεδιασμός σέβεται το περιβάλλον εφόσον επιλέγονται υλικά που δεν επηρεάζουν την ποιότητα του εσωτερικού αέρα των κτιρίων, δεν γίνεται αλόγιστη χρήση εξαντλούμενων ενεργειακών πόρων και δεν υποβαθμίζεται το εξωτερικό περιβάλλον. Η βιοκλιματική αντιμετώπιση στο σχεδιασμό φέρνει και τη φύση πιο κοντά στο χρήστη του κτιρίου, εφόσον η φύτευση και τα τοπικά υλικά αποτελούν στοιχειώδες εργαλείο της βιώσιμης αρχιτεκτονικής.
Τεχνικές Εξοικονόμησης Ενέργειας στον κτιριακό τομέα: Οι τεχνικές εξοικονόμησης ενέργειας για τη λειτουργία των κτιρίων, αποσκοπούν αφενός στην μείωση της κατανάλωσης ενέργειας για τη θέρμανση, την ψύξη και τον τεχνητό φωτισμό, αφετέρου στην αντικατάσταση μέρους των συμβατικών καυσίμων με ανανεώσιμες πηγές. Μεγάλη συζήτηση γίνεται για την αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας της αιολικής ενέργειας ,της γεωθερμίας και των βιοκαυσίμων για την ενεργειακή λειτουργία των κτιρίων. Εν κατακλείδι, ο βιοκλιματικός σχεδιασμός είναι το πρώτο βήμα τόσο για τη μείωση των ενεργειακών απαιτήσεων για τη θέρμανση και το δροσισμό όσο και για την εξοικονόμηση ενέργειας για τη λειτουργία του κτιρίου με την αξιοποίηση της ηλιακής ακτινοβολίας και του ανέμου με παθητικό τρόπο. Ο σχεδιασμός και η επιλογή του συστήματος θέρμανσης ψύξης συμβάλλει επίσης στην εξοικονόμηση ενέργειας. Είναι γνωστό ότι η πυκνή δόμηση, η αστικοποίηση και οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες της πόλης επιφέρουν σημαντικές διαφοροποιήσεις στο κλίμα, με σημαντικότερες την αυξημένη θερμοκρασία, την ρύπανση και την απουσία αερισμού. Η πυκνότητα και το σύστημα δόμησης, η απουσία πρασίνου και ελεύθερων ανοικτών χώρων, καθιστούν πιο δύσκολη την εφαρμογή των αρχών της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής αλλά και πιο ενδιαφέρουσα και περισσότερο ελκυστική για τον αρχιτέκτονα. Η εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας δεν είναι πάντοτε εφικτή, όπως και η αξιοποίηση του ανέμου. Πάντοτε όμως υπάρχουν λύσεις που βελτιώνουν λιγότερο ή περισσότερο, την ενεργειακή συμπεριφορά του αστικού κτιρίου, αρκεί να υπάρχει θέληση, κέφι, και γνώση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ενσωμάτωση της φύτευσης στο κέλυφος του κτιρίου, με τα φυτεμένα δώματα ή τις όψεις τις καλυμμένες με αναρριχόμενα φυτά που βελτιώνουν το κλίμα, μειώνουν την ανάγκη του κτιρίου για ψύξη και συγχρόνως αναβαθμίζουν ενεργειακά, αισθητικά και περιβαλλοντικά τις πόλεις. Η μορφή του κτιρίου προσδιορίζει τόσο το μέγεθος των θερμικών του απωλειών όσο και τη δυνατότητα να εκμεταλλεύεται την ηλιακή ακτινοβολία. Για να πετύχουμε τα βέλτιστα ενεργειακά αποτελέσματα, το κτίριο θα πρέπει να έχει ένα σχήμα επίμηκες κατά τον άξονα Ανατολή-Δύση, ώστε να μεγιστοποιείται η νότια πρόσοψή του και να ελαχιστοποιείται η ανατολική και η δυτική. Άλλωστε και το «λειτουργικό σπίτι» όπως το διατύπωσε ο Σωκράτης και έφθασε ως εμάς από τις περιγραφές του Ξενοφώντα, είναι ένα ενεργειακά σχεδιασμένο σπίτι που «βλέπει προς τη μεσημβρία για να γίνεται η μέγιστη εκμετάλλευση του χειμερινού ήλιου, και έχει την βόρεια πλευρά «χαμηλότερα» για να μην μπαίνουν μέσα με ορμή οι ψυχροί άνεμοι».
Στην Αφρική είναι αποτυπωμένη όλη η ιστορία του πηλού αφού ακόμη και στις μέρες μας συναντάμε τους πανάρχαιους οικισμούς των Ταμπερμά στο Τόνγκο αλλά και επταόροφα κτίρια στην Υεμένη. Τα τατά των Ταμπερμά φτιάχνονται με τον ίδιο τρόπο εδώ και χιλιάδες χρόνια έχοντας άμεση σχέση με τις δοξασίες τους περί κοσμογονίας. Συμβολίζουν τη δημιουργία του κόσμου από τον θεό του ήλιου τον Κιγί. Χτίζονται στον άξονα ανατολής – δύσης, έχοντας την πόρτα τους στραμένη στη δύση για να μπορούν να βλέπουν το ηλιοβασίλεμα.
Η «ενεργειακή» νομοθεσία στη χώρα μας για τον κτιριακό τομέα:
Η χώρα μας παρουσιάζει μεγάλη υστέρηση ως προς την εναρμόνιση των υποχρεώσεών της. Τον Ιανουάριο του 2009 η κυβέρνηση περιλαμβάνει σχέδιο νόμου σχετικά με τον βιοκλιματικό σχεδιασμό. Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου «Μέτρα για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης των κτιρίων και άλλες διατάξεις» θα εκδοθεί Κανονισμός Ενεργειακής Απόδοσης των κτιρίων:
Για την έκδοση της οικοδομικής άδειας κατασκευής νέου κτιρίου ή ριζικής ανακαίνισης υφισταμένου κτιρίου θα υπάρχει υποχρέωση για την κατάρτιση ενεργειακής μελέτης, η οποία πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον τις ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης.
Για τον υπολογισμό της ενεργειακής απόδοσης του κτιρίου θα παίρνονται υπόψη εκτός των άλλων παραμέτρων και τα θερμικά χαρακτηριστικά των στοιχείων του κτιρίου συμπεριλαμβανομένης και της αεροστεγανότητας, η μόνωση, τα τεχνικά χαρακτηριστικά κα τα χαρακτηριστικά της εγκατάστασης, ο σχεδιασμός και η θέση του κτιρίου σε σχέση με τους κλιματικούς παράγοντες, η έκθεση στον ήλιο και η επίδραση των γειτονικών κατασκευών, τα παθητικά ηλιακά συστήματα κλπ. και θα συνεκτιμάται κατά περίπτωση η θετική επίδραση των ενεργητικών ηλιακών συστημάτων και άλλων συστημάτων που βασίζονται σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Κατά συνέπεια η βιοκλιματική αρχιτεκτονική αποτελεί βασική συνιστώσα τόσο ουσιαστική όσο και τυπική για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων.
Ευχαριστούμε για τα στοιχεία: την Κλειώ Αξαρλή, αρχιτέκτονα του Α.Π.Θ.
