Του Leonid Bershidsky
Μόλις το περασμένο φθινόπωρο, η Γερμανίδα Καγκελάριος Angela Merkel και ο Αυστριακός ομόλογός της Werner Faymann στέκονταν ο ένας στο πλάι του άλλου και φάνταζαν ως οι σωτήρες των προσφύγων της Συρίας που αναζητούσαν καταφύγιο στην Ευρώπη. Έκτοτε έχουν οπισθοχωρήσει και οι δύο και τώρα ο Faymann παραιτήθηκε εξαιτίας των πιέσεων εντός του κόμματός του να ανοίξει το δρόμο για μια πιθανή συμμαχία με το αντι-μεταναστευτικό Κόμμα της Ελευθερίας. Η Merkel θα έπρεπε να είναι προσεκτική μετά και την εξέλιξη αυτή: η ασυνέπεια σε θέματα αρχής μπορεί να κοστίσει ακριβά.
Μέχρι να κλείσει η συμφωνία της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Τουρκία, η οποία σφράγισε αποτελεσματικά τη βαλκανική οδό για τους πρόσφυγες και όσους άλλους τούς συνοδεύουν στο ταξίδι τους, η Αυστρία ήταν η τελευταία χώρα που διέσχιζαν οι φιλόδοξοι πρόσφυγες στο δρόμο τους προς τη Γερμανία, όπου –όπως πίστευαν- η Merkel θα τους καλωσόριζε. Υποτίθεται ότι η Αυστρία ήταν απλά ένα πέρασμα, αλλά μερικοί από τους νεοφερμένους αποφάσιζαν να μείνουν -με 88.151 υποβολές αιτήσεων ασύλου, περισσότερες από κάθε άλλη φορά στην πρόσφατη μνήμη:
Η Γερμανία, βέβαια, αποδέχτηκε 442.000 αιτήσεις ασύλου πέρυσι, ενώ εισήλθαν στη χώρα πολύ περισσότεροι πρόσφυγες -περίπου 1,1 εκατομμύρια-, με αποτέλεσμα τα γραφεία της μετανάστευσης να πολιορκούνται και να υπολειτουργούν ακόμη και σήμερα. Αλλά η Γερμανία είναι πολύ μεγαλύτερη από ό,τι η Αυστρία. Κάθε μία πρόσθεσε 1% στον πληθυσμό της.
Οι Αυστριακοί ήταν ακόμη πιο ανέτοιμοι για αυτό από τους Γερμανούς. Ενώ τα στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας δείχνουν ότι η γερμανική ανεργία μειώθηκε στο 4,2% το Μάρτιο, από 4,8% το προηγούμενο έτος, στην Αυστρία η ανεργία αυξήθηκε σχεδόν στο 11% τον Ιανουάριο, προτού μειωθεί στο 9,1% τον Απρίλιο, το ίδιο επίπεδο με ένα χρόνο πριν, σύμφωνα με το αυστριακό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών. Υπήρχε, λοιπόν, κάτι περισσότερο από ένα άνοιγμα για τους Αυστριακούς λαϊκιστές να αποδώσουν τα οικονομικά προβλήματα στους μετανάστες.
Το Κόμμα της Ελευθερίας είναι ένα από τα παλαιότερα και ισχυρότερα δεξιά λαϊκιστικά κόμματα της Ευρώπης. Είχε ήδη αξιόλογη απήχηση πριν από την προσφυγική κρίση: στις βουλευτικές εκλογές του 2013 ήρθε τρίτο με 20,5% των ψήφων σε μικρή απόσταση από τα δύο μεγάλα κεντρώα κόμματα. Τώρα, καταγράφει ποσοστό άνω του 30% στις δημοσκοπήσεις, έχοντας μεγάλο προβάδισμα σε σχέση με τους Σοσιαλδημοκράτες του Faymann, οι οποίοι ηγούνται τους κυβερνώντος συνασπισμού με έναν εταίρο, το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα.
Ο ηγέτης του Κόμματος της Ελευθερίας, Heinz-Christian Strache, είναι ο κορυφαίος υποψήφιος για την καγκελαρία. Και στις προεδρικές εκλογές του τρέχοντος έτους, ο Norbert Hofer, που επίσης εκπροσωπεί το Κόμμα της Ελευθερίας, κατάφερε να περάσει στο δεύτερο γύρο και δίνει μάχη σώμα με σώμα με τον Alexander Van der Bellen, που υποστηρίζεται από τους Πράσινους.
Η προεδρία της Αυστρίας είναι σε μεγάλο βαθμό εθιμοτυπική, αλλά είναι αδύνατο για τα κόμματα να μην λάβουν υπόψη τους τη δύναμη των λαϊκιστών της σκληρής δεξιάς. Αν γίνονταν πρόωρες εκλογές -και αυτό δεν είναι εντελώς απίθανο δεδομένης της δραματικής αλλαγή στη δημοτικότητα των κομμάτων- το Κόμμα της Ελευθερίας θα μπορούσε να έρθει πρώτο και να κληθεί να σχηματίσει κυβέρνηση.
Το Λαϊκό Κόμμα δεν θα απέκλειε έναν συνασπισμό με τον Strache και την ομάδα του. Ο Faymann αρνείται σθεναρά ένα τέτοιο ενδεχόμενο, και πολλοί από τους συμμάχους του αισθάνονται άβολα με αυτή τη γραμμή επειδή ενδέχεται να στερήσει στο κόμμα του την ευκαιρία να συμμετάσχει στην κυβέρνηση στον επόμενο κύκλο των εκλογών.
Ο Faymann, ωστόσο, αντιμετωπίζει πιέσεις και από την αριστερά: τα φιλελεύθερα μέλη του κόμματός του δεν είναι σε θέση να τον συγχωρέσουν για τη στάση τους στους Πρόσφυγες.
Τον Σεπτέμβριο του 2015, στεκόταν δίπλα στη Merkel στο Βερολίνο, καθώς εκείνη έδινε τη διάσημη ομιλία της που κατέληγε στο συμπέρασμα ότι, “Εάν αρχίσουμε να ζητούμε συγνώμη επειδή σε μια κατάσταση ανάγκης δείξαμε ένα φιλικό πρόσωπο, τότε αυτή δεν είναι η χώρα μου”. O Faymann απάντησε φανερά συγκινημένος: “Είμαι πολύ ευγνώμων προς εσάς που δεν διστάσατε να λάβει την απόφαση αυτή”.
Δεν ήταν ωστόσο το ίδιο ευγνώμων έως τα τέλη του έτους και καλούσε για ριζική μείωση της εισροής προσφύγων, κλείνοντας προσωρινά τα σύνορα της Αυστρίας και ανεγείροντας έναν φράχτη στα σύνορα με τη Σλοβενία –μια καθόλου δημοφιλής διεθνώς κίνηση. Τον Μάρτιο, επέκρινε την πάλαι ποτέ Γερμανίδα σύμμαχό του. “Η πολιτική της Μέρκελ μπορεί να καταλήξει να βλάψει την Αυστρία”, είπε, προσθέτοντας ότι είναι “άδικο” και πως δεν θα ήθελε η Αυστρία να είναι “η νεκρή ζώνη της Γερμανίας”.
Δεν ήταν πλέον σαφές στους αυστριακούς Σοσιαλδημοκράτες, γιατί αυτός ο Faymann αντιτίθεται σε μια συμφωνία με το Κόμμα της Ελευθερίας. Άλλωστε, οι λαϊκιστές αισθάνονται περίπου το ίδιο για την Merkel αλλά και για το άνοιγμα της πόρτας της χώρας στους πρόσφυγες.
“Αυτή η χώρα χρειάζεται έναν Καγκελάριο που να απολαμβάνει πλήρως τη στήριξη του κόμματός του”, είπε ο Faymann, παραδίδοντας τη σκυτάλη της καγκελαρίας τη Δευτέρα -και όμως συνέχισε να υπερασπίζεται την αυστηρότερη στάση του στο θέμα της μετανάστευσης, η οποία μέχρι τότε είχε σταματήσει να βγάζει νόημα λόγω της παραδόξως αποτελεσματικής τουρκικής συμφωνίας. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, μόνο 121 πρόσφυγες κατέφθασαν στην Αυστρία μέσω της βαλκανικής οδού στις 8 Μαΐου σε σύγκριση με το μέσο όρο των 2.000 του Φεβρουαρίου.
Υπάρχουν, βέβαια, σημαντικές διαφορές μεταξύ της καταστάσης της Merkel στη Γερμανία και του Faymann στην Αυστρία. H Merkel ηγείται ενός κεντροδεξιού κόμματος, όχι ενός κεντροαριστερού, και έτσι οι προσπάθειές της να περιορίσει την εισροή βρίσκουν περισσότερη κατανόηση μεταξύ των μελών του κόμματος και στον πυρήνα των ψηφοφόρων. Η πολιτική δύναμη της Γερμανίδας Καγκελαρίου, η Χριστιανοδημοκρατική Ένωση, έχει χάσει έδαφος στις δημοσκοπήσεις, αλλά εξακολουθεί να είναι μακράν το μεγαλύτερο κόμμα της χώρας, χωρίς κάποιον ισχυρό αντίπαλο στα δεξιά. Το αντι-μεταναστευτικό και αντιευρωπαϊκό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία βελτιώνει τις επιδόσεις του στις δημοσκοπήσεις αλλά εξακολουθεί να έχει μόλις 15% στήριξη.
Τέλος, οι προσπάθειες της Merkel να περιορίσει τη μετανάστευση ήταν πιο έξυπνες και πιο αποτελεσματικές από ό,τι του Faymann: αντί να χτίσει φράχτες, έκλεισε την τουρκική συμφωνία, διασφαλίζοντας ότι οι πρόσφυγες που τολμούν το ταξίδι από την Τουρκία στην Ελλάδα θα γνωρίζουν ότι ενδέχεται να επιστρέψουν. Είναι πολιτικά δαπανηρό και δύσκολο να εφαρμοστεί, αλλά δείχνει να στην πραγματικότητα να λειτουργεί.
Παρόλα τα πλεονεκτήματα, η Merkel κινδυνεύει να προσβληθεί από τη νόσο Faymann: αυτό που υποστηρίζει δεν είναι τόσο σαφές όσο ήταν πέρυσι. Η θαρραλέα στάση που υιοθέτησε εξόργισε πολλούς, αλλά ήταν κατηγορηματική και οραματίστρια. Οι σημερινοί πολιτικοί ελιγμοί αναδεικνύουν τις δεξιότητές της, αλλά κάνουν λιγότερο συναρπαστική την εικόνα της ως ηγέτιδας. Η ασυνέπεια, και όχι τα λάθη, είναι αυτό που έριξε τον Faymann.
Πηγή: Bloomberg / capital.gr
