Ο πρωθυπουργός που πάλεψε με όλες του τη δυνάμεις ενάντιοα στον κρατισμό
Κωνσταντίνος Μητσοτάκης: Ανοικτός στις νέες ιδέες ώς το τέλος
Γράφει ο Γιάννης Παλαιολόγος
Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης έγινε πρωθυπουργός τον Απρίλιο του 1990, σε ηλικία 71 ετών – γηραιότερος από τον Τσώρτσιλ και τον Ρόναλντ Ρέιγκαν όταν ανέλαβαν τα ηνία της εξουσίας. Ηταν μια περίοδος μεγάλων ανατροπών και αναταράξεων. Λίγους μήνες νωρίτερα είχε πέσει το Τείχος του Βερολίνου. Στα τέλη της επόμενης χρονιάς ο επί πεντηκονταετίας μεγάλος γεωπολιτικός αντίπαλος της Δύσης, η Σοβιετική Ενωση, θα εξαφανιζόταν από τον χάρτη. Στο μεσοδιάστημα, η εισβολή του Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράκ θα προκαλούσε τριγμούς στο διεθνές σύστημα ασφαλείας και θα οδηγούσε στον Πρώτο Πόλεμο του Περσικού, ενώ θα ξεκινούσε και ο αιματηρός εμφύλιος της Γιουγκοσλαβίας.
Η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και η επανένωση της Γερμανίας, εν τω μεταξύ, έδωσαν νέα ώθηση στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης και στο νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα απορρύθμισης και ιδιωτικοποίησης της οικονομίας. Κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργίας του Μητσοτάκη υπεγράφη η Συνθήκη του Μάαστριχτ και ξεκίνησαν τα προγράμματα μετάβασης των σοσιαλιστικών οικονομιών της Ανατολικής Ευρώπης στον καπιταλισμό.
Η Ελλάδα τότε εξερχόταν από τη δεκαετία ενός ιδιότυπου σοσιαλισμού, που –ρητορικά τουλάχιστον– τηρούσε ίσες αποστάσεις μεταξύ των δύο ψυχροπολεμικών στρατοπέδων και που είχε καταστήσει τις οικονομικές δυνατότητες της χώρας δέσμιες της υπερχρέωσης και του κρατισμού. Ο Μητσοτάκης εκπροσωπούσε μία ξεκάθαρη ρήξη με αυτή τη γεωπολιτική αμφιθυμία και την αδιέξοδη οικονομική πολιτική. Πίστευε ότι η Ελλάδα ανήκει στη Δύση και στην ενωμένη Ευρώπη. Και ήξερε ότι ο μόνος τρόπος να γνωρίσει βιώσιμη ευημερία ως μέλος της Ευρώπης της κοινής αγοράς και μετέπειτα του κοινού νομίσματος ήταν να συμμαζέψει τα δημόσια οικονομικά της, να δώσει χώρο στην ιδιωτική πρωτοβουλία, να ανοίξει την ερμητικά κλειστή οικονομία της στις ξένες επενδύσεις και στον ανταγωνισμό.
Ως πρωθυπουργός, έκανε προφανώς και λάθη. Αλλά πρωθυπουργός και να αποκαταστήσει το κύρος της Ελλάδας ως μέλος της δυτικής συμμαχίας. Πολλοί πλέον παραδέχονται ότι αν είχε κυβερνήσει κάποια χρόνια περισσότερο, η χώρα ίσως να είχε αποφύγει το δράμα των τελευταίων ετών.
Αυτό που ίσως εντυπωσιάζει περισσότερο ως χαρακτηριστικό του από τις αναμνήσεις των συνεργατών του είναι το πόσο ανοικτός ήταν σε νέες ιδέες. Είναι σπάνιο προσόν για κάποιον που διανύει την όγδοη δεκαετία της ζωής του, με τόση συσσωρευμένη πολιτική εμπειρία, σε μια χώρα που ο αρχηγός είθισται να αποφασίζει και να διατάζει – όχι να ακούει.
Σε μια Ελλάδα που κυβερνάται από νέους ανθρώπους με πρόωρα γερασμένη σκέψη, είναι ίσως το γνώρισμά του που θα λείψει περισσότερο.
