Οι ιστορικές μάχες που οδήγησαν στην απελευθέρωση της Μακεδονίας
20 Ἰουνίου 1913. Ἀπελευθερώνεται ἡ Νιγρίτα. Κορυφώνονται οἱ συγκρούσεις στὸ μέτωπο Κιλκίς-Λαχανᾶ.
Στὶς 18 Μαΐου τοῦ 1913 ἡ διαταγὴ ὑπεγράφῃ ἀπὸ τὸν Κωνσταντῖνο. Γενικὴ ἐπίθεσις κατὰ τῶν Βουλγάρων.
Ἔπρεπε μὲ κάθε τρόπο νὰ ἀνακοπῆ ἡ ἀδιάκοπη θρασύτης τῶν Βουλγάρων ποὺ ἐξελάμβαναν τὰ εἰρηνικὰ ἔργα ὥς στάσι καὶ θέσι ἀδυναμίας.
Στὶς 19 Ἰουνίου τοῦ 1913 ἡ Ἑλληνικὴ στρατιὰ ξεκινᾶ ὁρμητικὰ γιὰ νὰ κτυπήσῃ τίς, πολὺ καλά, ὀχυρωμένες θέσεις τῶν Βουλγάρων στὸνΛαχανᾶ καὶ στὸ Κιλκίς.
Ἔως τὸ βράδυ τῆς 19ης Ἰουνίου τὸ μέτωπο τῶν ἐπιχειρήσεων ἁπλωνόταν σὲ ἀπόστασι ἕξι ἔως ἑπτὰ χιλιομέτρων, πέραν τοῦ Γαλλικοῦ ποταμοῦ καὶ πρὸ τὸ Κιλκίς. Μάλλιστα ὁ Παρασκευόπουλος, διοικητὴς τῆς Δεκάτης Μεραρχίας, κατάφερε νὰ ἐκδιώξῃ ἀπὸ τὴν Γευγελὴ τοὺς Βουλγάρους, ποὺ τὴν εἶχαν καταλάβῃ τὴν 16η Ἰουνίου ἀπὸ τοὺς Σέρβους.
Ξημερώνοντας ἡ 20η Ἰουνίου βρίσκει τὸ Ἑλληνικὸ στράτευμα σὲ θέσεις γενικῆς ἐπιθέσεως.
Στὸ δεξιὸν ἄκρον ἡ Ἑβδόμη Μεραρχία, κατόπιν σκληροῦ ἀγῶνος, ἀπελευθερώνει τὴν Νιγρίτα καὶ προχωρᾶ βορειότερα, ὅπου κι αἰχμαλωτίζει ὁλόκληρο Σύνταγμα τῶν Βουλγάρων.
Στὸ κέντρο, ἡ Δευτέρα, ἡ Τρίτη καὶ ἡ Τετάρτη Μεραρχία ἐξακολουθοῦσαν τὶς ἐπιθέσεις πρὸς τὸ Κιλκίς, κινούμενες μὲ ἀργοὺς ὅμως ῥυθμούς, διότι οἱ Βούλγαροι ἐξαπέλυαν καθ’ ὅλην τὴν διάρκεια τῆς ἡμέρας λυσσώδεις ἐπιθέσεις. Ὅμως ὅλες ἀντιμετωπίζονταν μὲ μεγάλη ἐπιτυχία.
Στὸν Λαχανᾶ ἡ Πρώτη Μεραρχία κυρίευσε μὲ ἔφοδο ἕξι κανόνια, κινήθηκε ἀστραπιαίως, διανύοντας μεγάλην ἀπόστασιν, ἀλλὰ τελικῶς καθηλώθηκε ἀπὸ τὴν πεισματικὴ ἀντίστασι τῶν Βουλγάρων ἐμπρὸς στὸν Λαχανᾶ. Τὴς ἔλειπε ἡ στήριξις τοῦ πυροβολικοῦ. Σὲ αὐτὴν τὴν θέσι, σχεδὸν ἀκάλυπτοι οἱ εὔζωνοι, ἀποδεκατίζονταν.
Ἀριστερά τῆς Πρώτης Μεραρχίας, ἡ Ἕκτη Μεραρχία, ἡ ὁποία πολεμοῦσε δίχως στήριξι πυροβολικοῦ ἐπίσης, κατάφερε μὲ τοὺς εὐζώνους της νὰ καταλάβῃ ἔως τὴν νύκτα τῆς 20ης Ἰουνίου τὴν Λιγκοβάνη. Ἐκεῖ ὅμως, καὶ στὴν θέσι «Πράσινος Λόφος» παρέμειναν βαλόμενοι ἀπὸ ἰσχυρὰ ὀχυρωμένες θέσεις τῶν Βουλγάρων. Μάλλιστα ἔως τὴν νύκτα τῆς 20ης Ἰουνίου ἡ Μεραρχία αὐτὴ εἶχε χάσῃ τὰ δύο τρίτα τῶν λοχαγῶν της, μέσα στοὺς ὁποίους ἐθεωρεῖτο πὼς ἦταν καὶ οἱ καλλίτεροι λοχαγοὶ τῆς Μεραρχίας. Τὸ πυροβολικὸ ὅμως, κατὰ τὶς ἐκτιμήσεις τῶν συνταγματαρχῶν του, ἀδυνατοῦσε νὰ διασχίσῃ τὴν ἐνδιάμεσο περιοχὴ καὶ νὰ λάβῃ θέσεις βολῆς, μὲ ἀποτέλεσμα οἱ εὔζωνοι τῆς Ἕκτης Μεραρχίας νὰ ἀποδεκατίζονται.
Τελικῶς τὸ πυροβολικὸ διέσχισε τὴν ἐπικίνδυνη περιοχὴ μὲ ἀνύπαρκτες σχεδὸν ἀβαρίες, ἀναφορικῶς πάντα μὲ τὸν βαθμὸ ἐπικινδυνότητος τοῦ περάσματος.
Μὲ τὴν στήριξι πλέον τοῦ πυροβολικοῦ ἡ πορεία πρὸς τὸν Λαχανᾶ ἦτο διασφαλισμένη. Τὸ ἴδιο καὶ ἡ τελικὴ ἐπίθεσις πρὸς τὸ Κιλκίς. Ἔως τὸ ἀπόγευμα, τῆς 21ης Ἰουνίου, οἱ Βούλγαροι εἶχαν ἐγκαταλείψῃ τὶς θέσεις τους καὶ εἶχαν τραπῇ σὲ φυγή.
Τὸ αὐτὸ συνέβῃ καὶ στὸ Κιλκίς. Τὸ βράδυ τῆς 21ης Ἰουνίου, κατόπιν αἱματηρῆς πορείας, τὸ Κιλκὶς ἀπελευθερώθῃ! Χιλιάδες οἱ νεκροί. Ὅμως ἡ γραμμὴ Λαχανᾶ Κιλκὶς ἦτο πλέον ἐλευθέρα.
Οἱ Βούλγαροι κατευθύνονταν πρὸς τὶς Σέρρες.
Ἡ Μακεδονία ἀπελευθερωνόταν!
Φιλονόη.
