Οι επιδιώξεις της σύγχρονης Τουρκίας
Η αμερικανική εταιρεία stratfor δημοσιεύει μια εκτενή ανάλυση για την «Σύγχρονη γεωπολιτική της Τουρκίας», κάνοντας αρχικά μια ιστορική αναδρομή, μεταβαίνοντας στην συνέχεια στον 20ο αιώνα και στις ευκαιρίες και τους περιορισμούς για τη χώρα. Ο ΤτΚ από αυτή την εβδομάδα και για τις δυο επόμενες φιλοξενεί τρεις βασικές ενότητες της εν λόγω αναλυτικής παρουσίασης της Τουρκίας.
Από τον ΤτΚ
Σήμερα, η Τουρκία ανήκει σε μια παγκόσμια τάξη, στην οποία οι μεσαίες δυνάμεις έχουν τη δυνατότητα μεγαλύτερων ελιγμών συγκριτικά με τις δεκαετίες του 1990 και του 2000. Δεν βλέπει τον εαυτό της ως μια αυστηρά μεσανατολική, ευρωπαϊκή, τουρκική, ισλαμική ή δυτική δύναμη, αλλά ως μια δύναμη που έχει δεσμούς με όλες αυτές τις περιοχές, με διακριτές διαφορές που την διαχωρίζουν.
Δεν υπάρχουν επίσης ευθυγραμμίσεις που ωθούν την Άγκυρα μόνιμα στο ένα ή το άλλο στρατόπεδο, αλλά τα συμφέροντά της για εσωτερική ενότητα, πρόσβαση στις παγκόσμιες αγορές και αποφυγή πολυμέτωπων προκλήσεων καθοδηγούν την τουρκική συμπεριφορά.
Η Τουρκία γνωρίζει ότι ορισμένα από τα βασικά της συμφέροντα δεν είναι τα ίδια με τα συμφέροντα των συμμάχων της στο ΝΑΤΟ και, ως εκ τούτου, ξέρει ότι δεν μπορεί να υπολογίζει στην υποστήριξη των νατοϊκών συναδέλφων της για την επιδίωξή τους. Επιπλέον, η Τουρκία γνωρίζει ότι ορισμένα από τα συμφέροντά της βρίσκονται σε άμεσο ανταγωνισμό ή σε αντίθεση με άλλες μεγάλες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ρωσίας, της Κίνας και του Ιράν. Ξέρει ωστόσο ότι αυτές οι μεγάλες δυνάμεις βρίσκονται επίσης σε ανταγωνισμό μεταξύ τους και δεν έχουν κατά συνέπεια τη δύναμη να μπλοκάρουν όλες τις τουρκικές πολιτικές.
Σε αυτό το πλαίσιο, η τουρκική προσέγγιση προς τις μεγάλες δυνάμεις είναι συχνά τέτοια που να αποφεύγει τους κινδύνους και ρεαλιστική, ενώ η προσέγγισή της προς τις μικρές και μεσαίες δυνάμεις είναι συχνά «φιλική προς τον κίνδυνο» και περισσότερο ιδεολογική – δύο βασικά μοντέλα που είναι συνηθισμένα για τις μεσαίες δυνάμεις.
Οι σύγχρονες επιδιώξεις της Τουρκίας
- Οικονομικά: Διατήρηση της πρόσβασης στις παγκόσμιες αγορές και τις επενδυτικές ροές, ιδίως στην Ευρώπη, τη Ρωσία, τη Μέση Ανατολή και την Ασία.
- Ασφάλεια: Αποτροπή της δημιουργίας ανεξάρτητου κουρδικού κράτους στη Συρία, το Ιράκ και τη νοτιοανατολική Τουρκία, ανάπτυξη μιας εγχώριας βιομηχανίας όπλων, ικανής να απελευθερώσει το στρατό της χώρας να λειτουργεί με λιγότερους διπλωματικούς περιορισμούς.
- Πολιτική: Χαρτογράφηση των διαφορών μεταξύ διαφόρων μουσουλμανικών αιρέσεων, εθνοτικών ομάδων και οικονομικών τάξεων, στηριζόμενη σε μια ισλαμο-εθνικιστική ιδεολογία που αντλεί από τις οθωμανικές, κεμαλικές και πανισλαμικές ιστορικές και κοινωνικές παραδόσεις.
- Γεωγραφικά: Διασφάλιση των Τουρκικών Στενών, των ακτών του Αιγαίου, του κουρδικού νοτιοανατολικού τμήματος και της Ανατολικής Μεσογείου για να αποκτήσει πρόσβαση σε πόρους και εμπόριο και/ή να εμποδίσει την πιθανή εισβολή αντιπάλων (όπως η Ρωσία, η Αίγυπτος, το Ισραήλ και η Ελλάδα).
- Διπλωματικά: Διατήρηση της πρόσβασης στο στρατιωτικό εξοπλισμό του ΝΑΤΟ διατηρώντας μια σχέση συνεργασίας τόσο με τη Συμμαχία όσο και με την Ευρωπαϊκή Ένωση, αποτροπή του ΝΑΤΟ από το να παρασύρει την Τουρκία σε εξωπεριφερειακές συγκρούσεις.
Η Τουρκία δεν διαθέτει τη στρατιωτική, διπλωματική ή οικονομική δύναμη για να αμφισβητήσει άμεσα μεγάλες δυνάμεις, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, Κίνα και Ρωσία ή ευρωπαϊκές δυνάμεις, όπως Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία και Γερμανία. Αλλά και αυτά τα κράτη περιορίζονται και απομακρύνονται όλο και περισσότερο από το πολυπολικό περιβάλλον στο οποίο λειτουργούν – δημιουργώντας παράθυρα ευκαιρίας για την Τουρκία να πιέζει περιοδικά για τα συμφέροντά της, καθώς και να εκμεταλλεύεται τις αντιπαλότητες αυτών των δυνάμεων μεταξύ τους προς όφελος της.
Οι σημερινές, συχνά αμφιλεγόμενες σχέσεις της Τουρκίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ αποτελούν παράδειγμα αυτής της δυναμικής. Οι δυτικοί πολιτικοί συχνά περιμένουν από την Τουρκία να ευθυγραμμιστεί με τις στρατηγικές τους, όπως συνέβαινε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Η Άγκυρα, ωστόσο, βλέπει όλο και περισσότερο πρόοδο μεταξύ των δυτικών συμφερόντων και των δικών της. Ενώ η Δύση βλέπει την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 ως πρόκληση για την παγκόσμια τάξη, η Τουρκία δεν ασπάζεται αυτή την άποψη. Ο συνεχιζόμενος πόλεμος επηρεάζει τον ενεργειακό και διατροφικό εφοδιασμό της Τουρκίας, απειλεί τις οικονομίες των εμπορικών της εταίρων και δημιουργεί κινδύνους κυρώσεων της Δύσης για την Άγκυρα. Η Τουρκία, όπως, ανησυχεί λιγότερο για την πραγματική έκβαση της σύγκρουσης, καθώς όποιος και αν στο τέλος καταλήξει να ελέγχει το ουκρανικό έδαφος, αυτό δεν θα επηρεάσει τις γενικότερες στρατηγικές της.. Για το θέμα αυτό, η αντιπαράθεση ΝΑΤΟ-Ρωσίας, με το ΝΑΤΟ να αποκόπτει σταθερά τη Ρωσία από τις οικονομίες των νατοϊκών συμμάχων, επίσης δεν ενδιαφέρει άμεσα την Τουρκία, η οποία χρειάζεται τη ρωσική ενέργεια, τα σιτηρά, τον τουρισμό και τις επενδύσεις. Αλλά ούτε η Τουρκία είναι φυσικά ευθυγραμμισμένη με τη Μόσχα- δεν έχει ιδιαίτερη γνώμη για τους στόχους της Μόσχας να απωθήσει τη δυτική επιρροή από τα μετασοβιετικά κράτη. Και σε ορισμένα μέρη -όπως ο Καύκασος, η Συρία και η Λιβύη- η Τουρκία έχει έρθει σε σύγκρουση με ρωσικές δυνάμεις ή πληρεξούσιους της.
Ως προς τις μικρές ή άλλες μεσαίες δυνάμεις (όπως η Συρία, το Ιράκ, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα), η Τουρκία είναι σε θέση να προκαλεί, ακόμη και να επιβάλλει όρους στους αντιπάλους της, χωρίς να υφίσταται τον επικίνδυνο αντίκτυπο που θα είχε η πρόκληση προς μια μεγάλη δύναμη. Σε αυτές τις αλληλεπιδράσεις, οι ιδεολογικοί και πολιτικοί στόχοι της Τουρκίας καθορίζουν συχνότερα την πολιτική, όπως αποδεικνύεται από τις επαναλαμβανόμενες στρατιωτικές επιχειρήσεις της Άγκυρας κατά των Κούρδων στη Συρία και το Ιράκ, παρά τις διαμαρτυρίες της Δαμασκού και της Βαγδάτης. Η Τουρκία μπορεί να υποστηρίξει τις άλλες ισλαμιστικές δυνάμεις (όπως η Λιβύη και το Κατάρ) με τη χρήση βίας εναντίον αντι-ισλαμιστικών δυνάμεων (όπως η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα). Συχνά, ωστόσο, περιορίζει αυτούς τους ανταγωνισμούς, γνωρίζοντας ότι το να πιέσει πολύ με τόσες πολλές περιφερειακές δυνάμεις μπορεί να δημιουργήσει μια πολυμέτωπη πρόκληση ή κλιμάκωση, την οποία η Άγκυρα δεν επιθυμεί. Επίσης μπορεί να συναλλάσσεται με το Ιράν, ενώ την ίδια στιγμή πολεμά τους πληρεξουσίους του στη Συρία, ή να δέχεται επενδύσεις από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ενώ ταυτόχρονα υποστηρίζει τις αντιμαχόμενες φατρίες στα ΗΑΕ και τις υποστηριζόμενες από την Αίγυπτο φράξιες στη Λιβύη. Γνωρίζοντας τους κινδύνους της κλιμάκωσης, το τουρκικό κράτος επικεντρώνεται στενά σε εφικτούς στόχους.
Δημοσιεύθηκε στις 6/8
Υπεύθυνη Διαχείρισης: Δέσποινα Συριοπούλου
